Πριν λίγο καιρό μια μεγάλη καθημερινή ελληνική εφημερίδα ζήτησε συνέντευξη από την Κάρολ Σανσούρ. Αυτό έγινε ενώ προετοίμαζε τη διοργάνωση του επόμενου Φεστιβάλ Παλαιστινιακού Κινηματογράφου (Κανένα «έγκριτο» έντυπο ή ηλεκτρονικό ΜΜΕ δεν αναφέρθηκε σ’ αυτό, παρόλο που αυτό αποδείχθηκε μια από τις πιο επιτυχημένες πολιτιστικές εκδηλώσεις στην Αθήνα. Είναι κι αυτό μια μορφή σιωπηρής λογοκρισίας…). Πίσω στη συνέντευξη που, παρά την πίεση χρόνου, επέλεξε να δώσει η Κάρολ Σανσούρ, αλλά δεν δημοσιεύθηκε ποτέ: «Το έψαξα, και πληροφορήθηκα από τον δημοσιογράφο ότι ο λόγος ήταν ότι το άρθρο δεν εγκρίθηκε, επειδή θεωρήθηκε μεροληπτικό», λέει. Δημοσιεύουμε εδώ ελαφρά συντετμημένη την ούτως ή άλλως πολύ ενδιαφέρουσα και γεμάτη ανθρωπιά συνέντευξή της, την οποία η μεγάλη καθημερινή ελληνική εφημερίδα θεώρησε «μεροληπτική», και απλά τη διέγραψε:
Μπορεί η τέχνη να δώσει λύσεις;
Η τέχνη προκαλεί την οπτική μας. Μια ταινία, ένας πίνακας, ένα ποίημα – μας ωθούν να αναρωτηθούμε για όσα νομίζουμε ότι ξέρουμε. Όπως έλεγε και ο Τζέιμς Μπάλντουιν, «ο ρόλος του καλλιτέχνη είναι αυτός του εραστή. Αν σε αγαπώ, πρέπει να σε κάνω να αντιληφθείς όσα δεν μπορείς να δεις». Η τέχνη μας εξαναγκάζει να αντιμετωπίσουμε κρυμμένες αλήθειες και, λόγω αυτού, πυροδοτεί την εξεύρεση λύσεων. Δεν σταματάει εκεί όμως. Η τέχνη δημιουργεί ενσυναίσθηση. Μια ιστορία μας κάνει να νιώσουμε τις δυσκολίες και τον αγώνα των άλλων με τρόπο τέτοιο που καμία στατιστική ή επιχείρημα δεν μπορούν να το κάνουν. Όταν συνδεόμαστε με τους άλλους, αρχίζουμε να αναζητούμε λύσεις που είναι προς όφελος όλων. Η τέχνη εμπνέει επίσης τη δράση. Σε όλη την ιστορία, τα κινήματα τροφοδοτούνται από την τέχνη που φέρνει κοντά τους λαούς. Είτε μιλάμε για ένα τραγούδι διαμαρτυρίας είτε για μια δυνατή εικόνα, η τέχνη μας θυμίζει τον κοινό μας σκοπό.
Πώς είναι να είσαι Παλαιστίνιος αυτό τον καιρό;
Μπορώ να μιλήσω μόνο για τον εαυτό μου, παρόλο που ξέρω ότι οι Παλαιστίνιοι φίλοι και συγγενείς μοιράζονται το ίδιο συναίσθημα. Ζω σε πένθος. Θρηνώ, και κάθε μέρα ο πόνος μεγαλώνει. Με τον πόνο όμως έρχεται μια ακλόνητη αποφασιστικότητα, ένα πνεύμα που αρνείται να καμφθεί. Παρόλο το βάρος, υπάρχει μια αμετακίνητη δέσμευση να προχωρήσω μπροστά, να συνεχίσω να παλεύω για δικαιοσύνη. Όσο βαθαίνουν οι πληγές, τόσο δυναμώνει η θέληση. Δεν είναι μόνο θέμα επιβίωσης. Είναι η επιδίωξη της αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, ενός μέλλοντος όπου η θλίψη αυτή δεν θα είναι μάταιη.
Πιστεύεις ότι η Ευρώπη κάνει αρκετά;
Δεν είμαι αρμόδια να απαντήσω σε αυτό. Είναι μια ερώτηση που πρέπει να αναλογιστούν καλά οι Ευρωπαίοι: Ποιο ρόλο έχουν παίξει στη διαμόρφωση της σημερινής πραγματικότητας; Πώς έχει συμβάλει στα διαρκή βάσανα των άλλων η αποικιοκρατική ιστορία της Ευρώπης, οι πολιτικές της επιλογές και η συνεχιζόμενη υποστήριξη συγκεκριμένων καθεστώτων; Το ζήτημα δεν είναι να δούμε μόνο το παρόν, αλλά να αναλογιστούμε τη μακρόχρονη επίδραση των ευρωπαϊκών επιλογών. Ποια είναι η ηθική ευθύνη της Ευρώπης; Ποια βήματα προτίθεται να πάρει για απονομή δικαιοσύνης και λογοδοσία;
Μπορείς και συμπάσχεις με τον ισραηλινό λαό αυτή την περίοδο; Πιστεύεις ότι η σύγκρουση είναι μόνο ανάμεσα στις κυβερνήσεις;
Η καρδιά μου βαραίνει με τα δεινά του λαού μου. Παρόλο που συμπάσχω με όλους όσοι υπομένουν κακουχίες, η προσοχή μου στρέφεται σε εκείνους που αντιμετωπίζουν μια γενοκτονία σε ζωντανή μετάδοση. Κάθε μέρα, ξεδιπλώνονται σε πραγματικό χρόνο οι ιστορίες τους, αποκαλύπτοντας τη βίαιη πραγματικότητα. Δεν είναι απλά ένα κυβερνητικό ζήτημα. Αντανακλά μια υπαρκτή κοινωνική κρίση. Όταν το 47% των Ισραηλινών που ερωτάται, απαντά θετικά στον βιασμό αιχμαλώτων, και άλλο ένα 10% δεν είναι σίγουρο, φανερώνει μια βαθιά προβληματική νοοτροπία. Οι αριθμοί υπογραμμίζουν τη διάχυτη κουλτούρα που αποκτηνώνει τον άλλον και διαιωνίζει τη βία, σηματοδοτώντας την ηθική αποτυχία της ίδιας της κοινωνίας.
Ο γιος μου με ρωτάει ποιος έχει δίκιο, το Ισραήλ ή η Παλαιστίνη; Ποιος σκοτώνει ποιον; Τι μπορώ να του απαντήσω;
Δεν χρειάζεται να απαντήσετε άμεσα. Μπορείτε να τον βοηθήσετε να ανακαλύψει την ιστορία, ενθαρρύνοντάς τον να αμφισβητεί την οπτική των κυρίαρχων ΜΜΕ και τη ρητορική που τα συνοδεύει. Πρόθεση μου δεν είναι να πω στον γιο σας να δεχτεί τη δική μου οπτική ως αληθινή. Προτιμώ να εμπλακεί, να μάθει και να καταλήξει στα δικά του συμπεράσματα.
Σαν καλλιτέχνιδα, βλέπεις φως στο τούνελ;
Φυσικά! Η ελπίδα είναι η ζωτική δύναμη που μας στηρίζει, ειδικά μέσα στις αντιξοότητες. Για τους Παλαιστίνιους, η ελπίδα γίνεται ανθεκτικότητα – μια άρνηση να καθορίζονται μόνο από τις δυσκολίες. Η τέχνη εμπνέει τους ανθρώπους να συνεχίσουν να αγωνίζονται για δικαιοσύνη, να διατηρούν τον πολιτισμό τους και να παλεύουν για ένα μέλλον όπου τα δικαιώματά τους και η ταυτότητά τους θα αναγνωρίζονται. Ονειρεύομαι, παλεύω και οραματίζομαι ένα δημοκρατικό κράτος για όλους τους πολίτες του.
* Η Κάρολ Σανσούρ είναι Παλαιστίνια ποιήτρια, και καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ Παλαιστινιακού Κινηματογράφου (βλ. και φύλλο 688).
