Ανοίγει ο δρόμος για να μπει φρένο στα φαραωνικά και αντιπεριβαλλοντικά σχέδια κυβέρνησης, εργολάβων και τοπικών αρχόντων
Του Τάσου Κεφαλά*
Δεν είναι μυστικό ότι οι πρόσφατες εκλογές του Μαΐου, για τις νέες περιφερειακές Αρχές, είχαν χαρακτηριστικά κεντρικής πολιτικής αντιπαράθεσης. Ένα από τα λίγα «περιφερειακά» θέματα που τέθηκαν για συζήτηση ήταν αυτό της διαχείρισης των απορριμμάτων.
Υπήρχαν, φυσικά, λόγοι γι’ αυτό, από τους οποίους ξεχωρίζουν δύο: Ο πρώτος είναι η προσπάθεια που γίνεται σε όλες, σχεδόν, τις περιφέρειες να εφαρμοστεί ένα συγκεντρωτικό και φιλοεργολαβικό μοντέλο διαχείρισης, που έχει στο επίκεντρο διαγωνισμούς ΣΔΙΤ φαραωνικών εργοστασίων επεξεργασίας σύμμεικτων απορριμμάτων. Ο δεύτερος είναι ότι στην παρούσα φάση και μέσα, κυρίως, από κινηματικές διαδικασίες υπήρχε ένα αντίπαλο «δέος», δηλαδή η λογική της αποκεντρωμένης διαχείρισης, με έμφαση στην πρόληψη και στη μέγιστη προδιαλογή υλικών. Το εργαλείο αυτό το χρησιμοποίησαν αρκετά σχήματα της Αριστεράς, αλλού περισσότερο πειστικά, αλλού λιγότερο. Ας σημειώσουμε, με την ευκαιρία, ότι η αντίληψη απέκτησε μια μεγάλη διεισδυτικότητα και σε χώρους πέραν της Αριστεράς, την ίδια ώρα που άλλα τμήματα της Αριστεράς την «προσπέρασαν», πιθανότατα εξαιτίας μιας φοβίας στις τοπικές (μη ελεγχόμενες;) δράσεις, και μιας υπερεκτίμησης της σημασίας του «κεντρικού σχεδιασμού».
Αλλάζει κάτι και προς τα πού;
Αν θεωρήσουμε -και γιατί όχι- την αντιπαράθεση που έγινε στο πλαίσιο των περιφερειακών εκλογών, σαν ένα επεισόδιο μιας διαρκούς μάχης αντιτιθέμενων συμφερόντων, έχει σημασία να αποτιμήσουμε το αποτέλεσμά του. Άλλαξε κάτι και προς ποια κατεύθυνση; Παραθέτουμε στη συνέχεια ορισμένες πρώτες διαπιστώσεις, άλλες προσωπικές και άλλες που είναι προϊόν εκτιμήσεων της συλλογικότητας της ΠΡΩΣΥΝΑΤ – Πρωτοβουλία Συνεννόησης για τη Διαχείριση των Απορριμμάτων:
1. Η κυβέρνηση και τα αρμόδια υπουργεία δεν φαίνεται να έχουν αλλάξει γραμμή πλεύσης. Μετά από μια μικρή περίοδο αναμονής, ξαναβάζουν μπροστά τις διαδικασίες των διαγωνισμών ΣΔΙΤ. Όπως γίνεται και σε όλους τους άλλους τομείς, δεν θα διστάσουν να φτάσουν στα άκρα τις φιλοεργολαβικές τους επιλογές. Πολύ, δε, περισσότερο όταν η μεγάλη πλειοψηφία των περιφερειών ελέγχεται από το μνημονιακό μπλοκ δυνάμεων. Ως συνέπεια των παραπάνω ανακοινώθηκε προσωρινός ανάδοχος και στο διαγωνισμό της Ηπείρου (μετά την Πελοπόννησο, τη Δυτική Μακεδονία, τις Σέρρες και την Ηλεία), ενώ εγκρίθηκαν οι περιβαλλοντικοί όροι για τα έργα της Πελοποννήσου και της Ηλείας.
2. Παρ’ όλα αυτά, αναγκάστηκαν να ανοίξουν μια διαδικασία αναθεώρησης των περιφερειακών σχεδιασμών (ΠΕΣΔΑ), διαδικασία παράλληλη με αυτή της εκπόνησης των νέων εθνικών σχεδίων διαχείρισης. Μπορεί οι ιθύνοντες να αποσκοπούν, κυρίως, σε μια τυπική νομιμοποίηση των σχεδιασμών τους και πιο πολύ στη διασφάλιση της χρηματοδότησης των έργων ΣΔΙΤ. Για όσους, όμως, είμαστε αντίθετοι σε αυτά τα έργα, ανοίγονται κάποιες δυνατότητες να τα «φρενάρουμε» και αυτό δεν είναι καθόλου αμελητέο σε αυτήν τη συγκυρία.
3. Έχει διαμορφωθεί ένα ευκρινές μπλοκ κοινωνικών δυνάμεων, που έχει πειστεί και υπερασπίζεται, έμπρακτα και με ποικίλες μορφές, ένα εναλλακτικό μοντέλο διαχείρισης, ευθέως ανταγωνιστικό των κυβερνητικών και εργολαβικών σχεδίων. Μέσα από την ποικιλομορφία του, εστιάζει στο δημόσιο και κοινωνικό χαρακτήρα της διαχείρισης, στις αρχές της εγγύτητας και της μικρής κλίμακας, στην πρόληψη και στην προδιαλογή υλικών και στην απόρριψη των τεχνολογιών καύσης. Η μεταστροφή αυτή αντικατοπτρίζεται όχι μόνο σε προγράμματα και διακηρύξεις, αλλά και σε υπαρκτές πρωτοβουλίες με μετρήσιμα αποτελέσματα όπως, για παράδειγμα, αυτή της ανακύκλωσης στη Μύκονο ή αυτή της συνοικιακής κομποστοποίησης στην Καλαμάτα.
4. Προέκταση και συνέπεια του κλίματος που διαμορφώνεται στην κοινωνία είναι και το γεγονός ότι και θεσμικά, πλέον, όργανα υιοθετούν επιλογές ριζικά αντίθετες με τις ως τώρα δρομολογημένες. Σε αυτά τα όργανα περιλαμβάνονται και δήμοι, των οποίων οι διοικήσεις δεν πρόσκεινται αναγκαστικά στην Αριστερά. Τη μεγαλύτερη σημασία, όμως, έχει η δημόσια δέσμευση της νέας περιφερειακής αρχής της Αττικής, η οποία με επιστολή της προς τους δήμους μιλά για ακύρωση των διαγωνισμών ΣΔΙΤ της Αττικής, αποκέντρωση και τοπικά σχέδια διαχείρισης, αναθεώρηση του περιφερειακού σχεδιασμού και σταδιακό κλείσιμο της Φυλής.
Η πρωτοβουλία της Περιφέρειας Αττικής
Είναι υπαρκτές και γνωστές οι ενστάσεις για τον τρόπο με τον οποίο έχουν χειριστεί το ζήτημα η νέα περιφερειακή αρχή και το περιφερειακό σχήμα από το οποίο αυτή προέκυψε. Πρώτη η ΠΡΩΣΥΝΑΤ έχει μιλήσει γι’ αυτές και πρόσφατα, πριν τη δημοσιοποίηση της επιστολής της κ. Δούρου, με επιστολή που της απέστειλε. Ενστάσεις που σχετίζονται με τη γενικότητα της προεκλογικής θέσης, με τη μεγάλη καθυστέρηση της δημόσιας γνωστοποίησης των προθέσεων, με την πλημμελή προετοιμασία, με την έλλειψη συγκεκριμένης περιγραφής του νέου μοντέλου, με την αβεβαιότητα που δημιουργεί ο συγκεντρωτικός χειρισμός του θέματος, με…, με…
Ακόμη και όλες οι ενστάσεις να έχουν βάση, η πρωτοβουλία της Περιφέρειας Αττικής δεν παύει να έχει μια ιδιαίτερη αξία και να δημιουργεί ένα άλλο τοπίο στον τομέα της διαχείρισης των απορριμμάτων. Που, κάτω από προϋποθέσεις, θα έχει τον αντίκτυπό του πέρα από την περιφέρεια της Αττικής και, ήδη, απελευθερώνει δυνάμεις στις τοπικές κοινωνίες, συμπεριλαμβανομένων δήμων, οι οποίοι, είτε προσχηματικά είτε επειδή το πίστευαν είτε επειδή δεν είχαν τη βούληση, δεν προχωρούσαν στις απολύτως απαραίτητες τοπικές δράσεις και υποδομές.
Η περιφερειακή αρχή της Αττικής και η κ. Δούρου δεν πρέπει να ερμηνεύσουν εκτιμήσεις όπως η παραπάνω σαν «λευκή επιταγή». Αντιθέτως, επωμίζονται τεράστιες ευθύνες και μια υποχρέωση στην οποία οφείλουν να ανταποκριθούν. Σε πρώτη φάση, όπως ζήτησε και με την επιστολή της η ΠΡΩΣΥΝΑΤ, πρέπει:
- Να γίνει σαφής περιγραφή του νέου μοντέλου διαχείρισης, που θα κατοχυρωθεί θεσμικά.
- Να υποστηριχθούν ουσιαστικά οι δήμοι στη διαμόρφωση των τοπικών σχεδίων διαχείρισης.
- Να προχωρήσει άμεσα ο αναπροσανατολισμός στη διάθεση των κονδυλίων, με σκοπό την ενίσχυση αποκεντρωμένων υποδομών και δράσεων.
Ελπίζουμε ότι, ανάμεσα στα άλλα, θα υπάρχει η αναγκαία διορατικότητα για να ξεχωρίσει και να απομονωθεί εκείνη η κατηγορία των όψιμων συμβουλατόρων-σωτήρων, οι οποίοι με το μανδύα μιας νέας «πράσινης» επιχειρηματικότητας στοχεύουν στο δημόσιο μπεζαχτά και σε μια πιο light ιδιωτικοποίηση της διαχείρισης των απορριμμάτων.
* Ο Τάσος Κεφαλάς είναι μέλος της Πρωτοβουλίας Συνεννόησης για τη Διαχείριση των Απορριμμάτων (ΠΡΩΣΥΝΑΤ)
