Του Γιάννη Τόλιου*
Με τις εξαγγελίες Α.Τσίπρα και Κ.Μητσοτάκη στη ΔΕΘ, το οικονομικό πρόβλημα με τις κοινωνικές του προεκτάσεις (μισθοί, συντάξεις, φορολογία, κοινωνικές δαπάνες, ανεργία, κ.ά.), βγήκε και πάλι στο προσκήνιο. Κύρια επιδίωξη των δύο αρχηγών (ΣΥΡΙΖΑ και Ν.Δ.), ήταν δημιουργία εντυπώσεων και καλλιέργεια προσδοκιών ότι διαθέτουν την… «καλύτερη» οικονομική στρατηγική στη μεταμνημονιακή περίοδο. Στόχος ο εγκλωβισμός των λαϊκών στρωμάτων στις επερχόμενες εκλογές, στο «δίλημμα» Τσίπρας ή Μητσοτάκης.
Δεν υπάρχει «διέξοδος» με λιτότητα και επιτροπεία
Ασφαλώς σε επίπεδο «διακηρύξεων», μεταξύ ΣΥΡΙΖΑ-Ν.Δ. υπάρχουν σημαντικές διαφορές, όπως και σε επί μέρους θέματα. Από μια άποψη αποτελούν προϋπόθεση για να εμφανίζεται πειστική η «αντιπαλότητα» τους! Ωστόσο συγκλίνουν στη γενικότερη «στρατηγική» της οικονομικής πολιτικής, που έχει ως βάση το νεοφιλελεύθερο μοντέλο και αποτελεί τη ψυχή του νέου άτυπου μνημονίου που σηματοδοτεί τη συνέχιση της λιτότητας και της επιτροπείας. Χαρακτηριστικό είναι ότι και οι δύο αρχηγοί, παρά τις φραστικές «κόντρες» στα ψηφισμένα μέτρα, δεσμεύονται ότι δεν θα προβούν σε μονομερείς ενέργειες, αλλά σαν «καλοί μαθητές» θα εφαρμόσουν τις υποδείξεις των υπερεθνικών αφεντικών. Όμως έξοδος από τα μνημόνια, χωρίς κατάργηση λιτότητας και επιτροπείας δεν μπορεί να υπάρξει. Θα περιοριστούμε σε τρία ζητήματα για γίνει πιο εμφανής η διαπίστωση μας.
Οι μισθοί παραμένουν στην «κατάψυξη»
Η δραστική μείωση του κατώτατου μισθού το 2012, από 751 ευρώ σε 586 ευρώ και του υποκατώτατου για νέους σε 511 ευρώ, καθώς και η κατάργηση των ελεύθερων συλλογικών διαπραγματεύσεων, ήταν βασικά μέτρα ενίσχυσης της κερδοφορίας του κεφαλαίου και συρρίκνωσης των μισθών (μείωση γύρω στο 30%). Αντίστοιχες μειώσεις είχαν οι συνταξιούχοι με περικοπές συντάξεων, καθώς κι άλλα εργαζόμενα στρώματα (αγρότες, ΕΒΕ, κ.ά.) κυρίως μέσω φορολογίας. Η ανάγκη άμεσης αναπροσαρμογής του κατώτατου μισθού στα 751 ευρώ και της όλης κλίμακας μισθών, δεν αποτελεί μόνο ζήτημα κοινωνικής δικαιοσύνης, αλλά βασική προϋπόθεση τόνωσης της λαϊκής κατανάλωσης, αύξησης της παραγωγής και απασχόλησης και μείωσης της ανεργίας.
Τόσο ο Α. Τσίπρας, όσο και ο Κ. Μητσοτάκης, υποσχέθηκαν αύξησή του, χωρίς ωστόσο να καταργήσουν τον μνημονιακό νόμο καθορισμού του από τον υπουργό. Ωστόσο, ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι θα δοθεί μικρή αύξηση, π.χ. 5% το 2019 και το 2020, δεν αλλάζει την εισοδηματική κατάσταση των εργαζόμενων με χαμηλά εισοδήματα, εφόσον από 1/1/2020 το αφορολόγητο μειώνεται 40% (από 8.638 σε 5.637 ευρώ) με αποτέλεσμα η όποια αύξηση να «εξαερώνεται». Όμως ούτε ο Α. Τσίπρας, ούτε ο Κ. Μητσοτάκης έκαναν νύξη για αποφυγή μείωσης του αφορολόγητου, το οποίο, ας σημειωθεί, το 2012 ήταν 12.000 ευρώ.
Τα κέρδη σε «άνθιση», η φορολογία σε μείωση
Τα τελευταία χρόνια, η συντριβή μισθών και εργασιακών δικαιωμάτων, ενίσχυσε την κερδοφορία κυρίως των μεγάλων επιχειρήσεων. Το 2016 που υπάρχουν συγκεντρωτικά στοιχεία, σύμφωνα με το ICAP, οι 10.696 Α.Ε. & ΕΠΕ εκτός χρηματοπιστωτικού τομέα, είχαν κύκλο εργασιών 117 δισ. (αύξηση 3,2%) και «μικτά κέρδη» 25,5 δισ. (αύξηση 6,13%), ενώ τα «κέρδη προ φόρων» 3,8 δισ. (αύξηση 72,5%). Το 2017 τα αποτελέσματα ήταν πολύ καλύτερα. Σύμφωνα με τις οικονομικές καταστάσεις 135 εταιρειών εισηγμένων στο Χρηματιστήριο, τα καθαρά κέρδη αυξήθηκαν 21,2%. Ήδη η αναλογία κερδοφόρων και ζημιογόνων επιχειρήσεων επανήλθε στα προ κρίσης επίπεδα.
Σε επίπεδο «διακηρύξεων», μεταξύ ΣΥΡΙΖΑ-Ν.Δ. υπάρχουν σημαντικές διαφορές, όπως και σε επί μέρους θέματα. Από μια άποψη αποτελούν προϋπόθεση για να εμφανίζεται πειστική η «αντιπαλότητα» τους! Ωστόσο συγκλίνουν στη γενικότερη «στρατηγική» της οικονομικής πολιτικής, που έχει ως βάση το νεοφιλελεύθερο μοντέλο και αποτελεί τη ψυχή του νέου άτυπου μνημονίου που σηματοδοτεί τη συνέχιση της λιτότητας και της επιτροπείας
Ωστόσο οι Α. Τσίπρας και Κ. Μητσοτάκης, στη ΔΕΘ έκαναν «πλειοδοσία παροχών» στους μεγαλοεπιχειρηματίες, με μείωση φορολογίας εταιρικών κερδών και επιδότηση εργοδοτικών εισφορών. Ο πρώτος εξήγγειλε, μείωση συντελεστή φορολογίας κερδών από 29% σε 25% (από 1/1/2019) και επιδότηση ασφαλιστικών εισφορών για νέο-προσλαμβανόμενους μισθωτούς από 1/1/2020 χωρίς καμιά δέσμευση (π.χ. αύξηση επενδύσεων με την αύξηση κερδών ή προσλήψεις με επιδότηση ασφαλιστικών εισφορών χωρίς όμως απολύσεις ήδη εργαζόμενων). Από τη μεριά του ο Κ. Μητσοτάκης εξήγγειλε μείωση εταιρικού φόρου από 29% στο 20% (!) και στα «μερίσματα» μείωση από 15% στο 5%. Τελικά και οι δύο εξήγγειλαν σκανδαλώδεις παροχές προς την οικονομική ολιγαρχία (μεγάλες επιχειρήσεις, τράπεζες και πολυεθνικές), σε συνθήκες μάλιστα ανθοφορίας κερδών.
Ανάπτυξη και «αναπτυξιολογία»
Μόνιμη επωδός του A.Τσίπρα και των κυβερνητικών στελεχών, είναι η προώθηση της «δίκαιης ανάπτυξης», η οποία βρίσκεται… προ των πυλών. Ωστόσο αποφεύγει να απαντήσει, πόση ανάπτυξη, με τι πόρους, με ποιους φορείς και σε όφελος τίνος; Ειδικότερα οι δημόσιες επενδύσεις (ΠΔΕ) καρκινοβατούν (γύρω στα 6 δισ. από 10 δισ. το 2010), προκειμένου να επιτευχθούν υψηλά «πρωτογενή πλεονάσματα» (στο 7μηνο 2018, αντί για δαπάνες 1.233 εκατ., υπήρξε μείωση κατά 757 εκατ.). Επίσης οι ιδιωτικές επενδύσεις κινούνται σε «βαρομετρικό χαμηλό» (α’ τρίμηνο 2018 -1,3%) παρά την αύξηση των κερδών, ενώ οι άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ) όσο τις επικαλούνται, τόσο αργοπορούν και όταν εμφανιστούν είναι για αρπαγή κάποιας κερδοφόρας δημόσιας επιχείρησης (ΔΕΦΑ, ΔΕΗ, αεροδρόμια, λιμάνια κ.λπ.). Τέλος ο βασικός μοχλός ζήτησης, η λαϊκή κατανάλωση, λόγω των μνημονιακών μέτρων, παρουσιάζει διαχρονικά συρρίκνωση σε σταθερές τιμές.
Η μειωμένη ζήτηση, λόγω λιτότητας και ανισοκατανομής εισοδήματος, επιδρά αρνητικά στην παραγωγή και την απασχόληση. Στο τέλος 2017 το ποσοστό ανεργίας ήταν 21,2%. Ο αριθμός των απασχολούμενων 3.736.333 άτομα και των ανέργων 1.006.844. Το μεγαλύτερο ποσοστό ήταν μισθωτοί (65,8%) και αυτοαπασχολούμενοι χωρίς προσωπικό (22,7%). Το ποσοστό ανεργίας στους άνδρες ήταν 16,7% και στις γυναίκες 25,6%, ενώ στους νέους κάτω των 25 ετών 43,5%. Το ποσοστό των ανέργων που δηλώνουν ότι δεν είναι εγγεγραμμένοι στον ΟΑΕΔ, ανέρχεται στο 23,4%, ενώ το ποσοστό που δηλώνουν ότι λαμβάνουν επίδομα ή βοήθημα από τον ΟΑΕΔ, μόλις στο 12%.
Υπάρχει εναλλακτική;
Η συνέχιση της λιτότητας στο 2019-2022 (μείωση συντάξεων και αφορολόγητου, περικοπές κοινωνικών και αναπτυξιακών δαπανών κ.ο.κ.), με στόχο πλεονάσματα πάνω από 3,5% του ΑΕΠ ως το 2022 για πληρωμή των τοκοχρεολυσίων, αποτελούν βασικό εμπόδιο στην ουσιαστική ανάκαμψη της παραγωγής και μείωσης της ανεργίας. Κατά συνέπεια η δραστική μείωση του δημόσιου χρέους, παραμένει κεντρικό ζήτημα για άνοιγμα του δρόμου της ουσιαστικής εξόδου από την κρίση. Η εφαρμογή των μνημονίων όχι μόνο δεν μείωσε αλλά αύξησε το χρέος. Το 2018, το ύψος του ήταν 186% του ΑΕΠ (ή 344 δισ.) σε σχέση με 127% (ή 298 δισ.) πριν την είσοδο στα μνημόνια. Από την άλλη η Ελλάδα στο διάστημα 2009-2017, πλήρωσε για τοκοχρεολύσια 336,2 δισ. ευρώ, σχεδόν όσο είναι σήμερα το δημόσιο χρέος. Η μονομερής αναδιάρθρωσή του, αποτελεί κυριαρχικό δικαίωμα της χώρας με βάση το διεθνές δίκαιο (απόφαση Γ.Σ. του ΟΗΕ τον Σεπτέμβρη 2015) και αποτελεί ζωτικό βήμα στην οριστική επίλυση του.
Αυτό επιβάλλει ανάπτυξη ισχυρού κινήματος αντίστασης και δημιουργία εναλλακτικού πόλου, ενός Μετώπου των Αριστερών, Αντιφιλελεύθερων και Ριζοσπαστικών δυνάμεων, για ανατροπή της λιτότητας και της επιτροπείας, κατάργησης των μνημονιακών νόμων, επαναθεμελίωσης των βασικών εργασιακών δικαιωμάτων, ενίσχυσης της αγοραστικής δύναμης μισθών και συντάξεων, εθνικοποίηση τραπεζικού συστήματος, παραγωγική ανόρθωση της οικονομίας, δραστική μείωση ανεργίας, ανάκτηση δημοκρατικής, οικονομικής και νομισματικής κυριαρχίας, με ανοικτό τον ορίζοντα σε ριζοσπαστικές κοινωνικές αλλαγές, σε όφελος του λαού και της νέας γενιάς.
Η απόρριψη των ψευτοδιλημμάτων, Τσίπρας ή Μητσοτάκης, ΣΥΡΙΖΑ ή Ν.Δ., καθώς η αποφυγή «εγκλωβισμού» της διαμαρτυρίας, σε πολιτικά σχήματα του ευρύτερου μνημονιακού τόξου, αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την αποτελεσματική αγωνιστική παρέμβαση στο σήμερα, εντός και εκτός της Βουλής και κρίσιμη παρακαταθήκη, στην προοπτική συγκρότησης μιας φιλολαϊκής-δημοκρατικής κυβέρνησης, πραγματικής ανασυγκρότησης και αναγέννησης της χώρας.
*Ο Γιάννης Τόλιος είναι διδάκτωρ Οικονομικών, e-mail: [email protected], https://ytoliosblog.wordpress.com
