Δεν υπάρχει πιο εντυπωσιακό γεγονός από το πώς η ελληνική πολιτεία, το κράτος και οι κυβερνήσεις προετοιμάστηκαν για να (μην) «γιορτάσουν» την επέτειο των 200 χρόνων από την Επανάσταση. Θα μπορούσαν, με αφορμή αυτό το σημαντικό γεγονός, να θέσουν νοήματα και στόχους. Να κάνουν έργα, ακόμα και μνημεία, που θα συνέδεαν το τότε με το σήμερα. Να κινητοποιήσουν όλες τις ζωντανές δυνάμεις του ελληνισμού, όπου κι αν βρίσκονται, σε ένα σχέδιο Διεξόδου της χώρας από το τέλμα στο οποίο τη βύθισαν οι μικρότητες και ελεεινότητες τοπικών αρχόντων (νεοκοτζαμπάσηδων) και οι σκοπιμότητες των επικυρίαρχων δυτικών δυνάμεων. Αυτών που, αφού έχουν διακόσια χρόνια στο χέρι το λουρί του δανεισμού και της εξάρτησης, δεν διστάζουν σήμερα να δελεάζουν την ανερχόμενη Τουρκία με «μεζέδες» ελληνικής κυριαρχίας.
Για παράδειγμα στη Γαλλία, στα 200 χρόνια από τη Γαλλική Επανάσταση, φτιάχτηκε σε ένα άκρο του Παρισιού μια σύγχρονη αψίδα (La Défense), που επικοινωνεί σε ευθεία γραμμή με την παλιά Αψίδα του Θριάμβου στο κέντρο του Παρισιού. Όντας ένα πανύψηλο κτίριο που στεγάζει υπουργεία και εταιρείες, με σταθμό του μετρό και περιτριγυρισμένο από μεγάλες πλατείες, αποτελεί έναν τόπο που επισκέπτονται κάθε μέρα χιλιάδες Παριζιάνοι, αλλά και τουρίστες από όλο τον κόσμο. Στη νέα αψίδα και στα κτίρια που την περιβάλλουν λειτουργούν πολλές εκθέσεις φωτογραφίας, πραγματοποιούνται προβολές ταινιών κ.λπ. Το έργο χρειάστηκε πολλά χρόνια για να οικοδομηθεί και ήταν έτοιμο στην επέτειο. Συμβολίζει κάτι, έχει και μια σύγχρονη χρηστικότητα.
Εδώ, αποκτήσαμε μια επιτροπή με πρόεδρο την κυρία Γιάννα, και πολύ ήταν. Η κυρία Μαρία Ευθυμίου, που έγκαιρα παραιτήθηκε από την επιτροπή την οποία συγκρότησε η κυβέρνηση, έχει κάνει μόνη της πολύ περισσότερα από ένα ολόκληρο κράτος, με τις ομιλίες της σε πολλές πόλεις της χώρας. Άρα δεν στέκουν επιχειρήματα για οικονομική αδυναμία ή η προσχηματική επίκληση του προβλήματος της πανδημίας. Απλώς, δεν υπήρξε κανένας σχεδιασμός εδώ και χρόνια για την επέτειο αυτή.
Η Ουτοπία ενός ανεξάρτητου εθνικού κράτους έγινε πραγματικότητα όχι σαν δώρο των Μεγάλων Δυνάμεων, αλλά σαν επιστέγασμα ενός εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος-πολέμου, με πολλά ζιγκ-ζαγκ και αντιφάσεις
Σε συμβολικό επίπεδο, χάλια
Δεν φτάνει όμως αυτή η περιφρόνηση για τον πιο σημαντικό σταθμό της ιστορίας του νέου ελληνισμού, την Επανάσταση του 1821, δεν φτάνει η άγνοια που έχουν για την ιστορία του τόπου, δεν φτάνει η συστηματική αναθεώρηση και αποδόμηση της ιστορίας του και η υποβάθμισή της ως μία ακόμα αμφιλεγόμενη «αφήγηση». Έχουμε και ένα γεγονός που δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητο. Η Επανάσταση το 1821 έγινε ενάντια στον ζυγό της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και περιπλέχθηκε με το μεγάλο Ανατολικό Ζήτημα της περιόδου εκείνης, που ήταν η κάλυψη χώρων της Οθωμανικής κυριαρχίας από τις Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής. Η Σύνοδος Κορυφής της Ε.Ε., που έχει να συζητήσει και τις σχέσεις με την Τουρκία, αρχίζει στις Βρυξέλλες την 25η Μαρτίου – ημέρα εθνικής γιορτής στην Ελλάδα.
Δεν υπήρξε καμία ελληνική προσπάθεια να μετατεθεί μια-δυο μέρες. Πρώτον, επειδή οι πολιτικοί μας δεν νοιάζονται για εθνικά θέματα. Δεύτερον, επειδή δεν δίνουν κανένα βάρος στους συμβολισμούς που υπάρχουν πίσω από «αθώες» τάχα συμπτώσεις, όπως η έναρξη της Συνόδου Κορυφής τη συγκεκριμένη ημερομηνία. Έτσι, το γεγονός της εθνικής γιορτής και το ιδιαίτερο περιεχόμενο που έχει αυτή η επέτειος, πρέπει να υποβαθμιστεί, ή και να γελοιοποιηθεί από τα καμώματα της κυρίας Γιάννας. Και, κυρίως, να μην χαλάσει λόγω της επετείου (που ανήκει σε άλλες εποχές) το «καλό κλίμα» συζήτησης και διερευνητικών επαφών κ.λπ. με την Τουρκία. Ορισμένοι στο εσωτερικό έφτασαν να προτείνουν να μην γίνει καν παρέλαση για να μην επιβαρυνθούν οι σχέσεις με την γείτονα…
Άρα τυπικά θα γίνει ένας ελάχιστος γιορτασμός στην Αθήνα, και στις Βρυξέλλες δεν θα τεθεί κανένα βέτο, δεν θα υπάρξει καμία πρόταση για μέτρα κατά της Τουρκίας, δεν θα τεθεί θέμα τροποποίησης της τελωνειακής ένωσης Ε.Ε.-Τουρκίας. Θα λεχθούν λόγια χωρίς πρακτικό αντίκρισμα και οι μεγάλοι της Ε.Ε., αφού σκοτωθούν για τα εμβόλια και τα πακέτα στήριξης των χωρών λόγω πανδημίας, θα φροντίσουν να πάνε καλά οι σχέσεις με την Τουρκία και θα συστήσουν στην Ελλάδα και την Κύπρο να μην κάνουν θόρυβο…
Ο σημαντικότερος σταθμός της σύγχρονης ιστορίας
Ας ξεπεράσουμε προς στιγμήν την αδυναμία και άρνηση των αστικών ελίτ να αισθανθούν το φορτίο που είχε η Επανάσταση του ’21 ως ο σημαντικότερος σταθμός σε μια Παλιγγενεσία και εθνεγερτική κίνηση του νέου ελληνισμού – που δεν γεννήθηκε με τη συγκρότηση του κράτους αλλά έχει ρίζες στο (ύστερο) Βυζάντιο. Δεν μπορούν καν να αισθανθούν τη διεθνή θέση που έχει η Ελληνική Επανάσταση στον κύκλο των επαναστάσεων που συγκλόνισαν τον 19ο αιώνα. Επειδή όταν ακούν για επανάσταση το μόνο που νιώθουν είναι ο τρόμος που ένιωθε κι ο Μέτερνιχ στα 1848. Ο πανίσχυρος μέχρι τότε αρχιτέκτονας της Ιεράς Συμμαχίας, το έσκασε από τη Βιέννη με μια άμαξα, κρυμμένος σε ένα πιθάρι μέχρι να φτάσει στο Λονδίνο. Αυτό που η πάνω Πλατεία και εκατοντάδες χιλιάδες κόσμου έλεγαν για το «ελικόπτερο» διαφυγής πρωθυπουργών και υπουργών είναι κάτι αντίστοιχο με την περίπτωση Μέτερνιχ. Και όχι πολύ μακριά από την πραγματικότητα, αφού έχει συμβεί αρκετές φορές στην πρόσφατη ιστορία.
Η Επανάσταση του 1821 μοιάζει με μια Ουτοπία ενός έθνους: να τα βάλει με πολύ ισχυρότερη δύναμη, να τη νικήσει, να κρέμεται όλη η υπόθεση της λευτεριάς του σε μια κλωστή πολλές φορές, και να διασώζεται από τον ηρωισμό και την αποφασιστικότητα των ενεργών δυνάμεων της Επανάστασης – αυτών που εκφράζανε την πτέρυγα του αποφασιστικού, μέχρι τέλους αγώνα με το θηρίο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αν δεν υπήρχαν αυτές οι δυνάμεις δεν θα υπήρχε η έστω κολοβή ανεξαρτησία που επιτεύχθηκε με μεγάλες θυσίες. Η Ουτοπία ενός ανεξάρτητου εθνικού κράτους έγινε πραγματικότητα όχι σαν δώρο των Μεγάλων Δυνάμεων, αλλά σαν επιστέγασμα ενός εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος-πολέμου, με πολλά ζιγκ-ζαγκ και αντιφάσεις.
100+100 χρόνια
Κολοβό κράτος, κολοβή ανεξαρτησία, με άμεσες παρεμβάσεις ξένων δυνάμεων, συστηματικές προσπάθειες να ακυρωθεί το ριζοσπαστικό πνεύμα των Εθνοσυνελεύσεων, ξενόφερτους βασιλικούς οίκους, άλυτο το αγροτικό ζήτημα για καιρό, διαρκείς εξεγέρσεις των περιοχών που δεν είχαν απελευθερωθεί, εμφάνιση του κοινωνικού ζητήματος με αυτόνομο τρόπο… Θα χρειαστούν 100 περίπου χρόνια για να πάρει τη σημερινή μορφή του το νεοελληνικό κράτος (1922).
Αλλά και τα επόμενα 100 χρόνια, μέχρι σήμερα, έχουμε μια ταραχώδη πολιτική και κοινωνική ζωή. Έχουν αλλάξει πολλά ποσοτικά δεδομένα αλλά έχουν βαθύνει και ορισμένα ποιοτικά, όπως οι μορφές εξάρτησης και «χρήσης» της χώρας από το διεθνές χρηματιστικό κεφάλαιο και τον ιμπεριαλισμό, χωρίς ποτέ να σταματήσουν οι αγώνες για Ανεξαρτησία, Δημοκρατία, Κοινωνική Δικαιοσύνη, Ελευθερία. Και δεν είναι τυχαίο που αυτοί οι αγώνες διέκριναν το πολιτικό σύστημα της χώρας σαν μια δύναμη που λειτουργούσε και λειτουργεί μεταπρατικά και σαν μεσολαβητής των μεγάλων Δυνάμεων, των μνημονίων, του χρέους, της τρόικας, ακόμα και δορυφορικά και με υποτέλεια απέναντι στον τουρκικό επεκτατισμό.
Σήμερα
Γιορτάζουμε τα 200 χρόνια σε συνθήκες κρίσιμες για τη χώρα. Η συρρίκνωση του Ελληνισμού, η διάλυση – κατάκτηση – γκριζάρισμα – σαλαμοποίηση των δύο κρατικών οντοτήτων Ελλάδας και Κύπρου είναι στην ημερήσια διάταξη. Όποιος δεν το βλέπει, δεν καταλαβαίνει τι γίνεται στο γεωπολιτικό πεδίο, και πόσο μεγάλες απειλές συσσωρεύονται στην περιοχή μας. Επομένως το πνεύμα της Επανάστασης του ’21 είναι αναγκαίο όσο ποτέ άλλοτε. Η μελέτη της ιστορίας της Επανάστασης και της εξαγωγής συμπερασμάτων θα μπορούσε να γίνει ένας οδηγός και για το περπάτημά μας στον 21ο αιώνα. Για τη Διέξοδο της χώρας, για την απαλλαγή της από την εξάρτηση, για τη μετάβασή της σε μια άλλη πολιτειακή και κοινωνική οργάνωση, με πρωταγωνιστή τον λαό και τις ανάγκες του.
Ουτοπία; Όχι μεγαλύτερη ή δυσκολότερη από την Ουτοπία που έθρεψε την Πραγματικότητα της Επανάστασης του ’21 και σφραγίζει ακόμα το αξιακό σύστημα και τους καημούς του ελληνικού λαού. Η Επανάσταση του ’21, το «Όχι» του 1940 και η ΕΑΜική εποποιία είναι οι σημαντικότερες στιγμές-σταθμοί και παρακαταθήκες της ιστορίας που διατρέξαμε μέχρι τώρα, αλλά και της ιστορίας που θα γραφεί στη συνέχεια. Το εθνικό και το κοινωνικό στοιχείο είναι αδιάσπαστα. Το 1821 δεν θα σβηστεί από την καρδιά και το νου των Ελλήνων ό,τι κι αν κάνουν προς αυτήν την κατεύθυνση.
