Το Πιτυός είναι ένα ορεινό μεσαιωνικό χωριό της βόρειας Χίου, κοντά στα Καρδάμυλα. Σύμφωνα με το σύγγραμμα «Περί της Ομήρου γενέσιος και βιοτής» του Ηροδότου Αλικαρνασσήος (Ψευδοηρόδοτος), κάποτε στο χωριό αυτό έφτασε ο Όμηρος, στον δρόμο του προς τη Βολισσό. Κοιμήθηκε στην ύπαιθρο ένα βράδυ κάτω από ένα πεύκο και έπεσε επάνω του ο «καρπός της πιτύος» – ένα κουκουνάρι.
Αξίζει να πούμε ότι σε χρυσόβουλο του Μιχαήλ Παλαιολόγου, του 13ου αιώνα, το χωριό αναφέρεται ως Πιτυούς. «Πιττυούσα» αποκαλούσαν στην αρχαιότητα και ολόκληρη τη Χίο.
Στο χωριό δεσπόζει ένας πύργος του 14ου αιώνα, ο οποίος έχει ανακαινισθεί και φιλοξενεί διάφορα εκθέματα. Δυστυχώς, παρά τις προσπάθειες του προέδρου και των συλλόγων του χωριού, σπανίως ο επισκέπτης θα τον βρει ανοικτό…
Αυτή θα είναι και η μόνη γκρίνια μου!
Γιατί αυτό το μικρό χωριό, που τον χειμώνα έχει λίγο περισσότερους από 30 κατοίκους, τα τελευταία χρόνια έχει πραγματικά μεγαλουργήσει. Στο επίκεντρο έχει βρεθεί με τη «Γιορτή Κτηνοτροφίας», αλλά και με άλλες δράσεις που αναδεικνύουν την ιστορία του χωριού.
Φέτος βρέθηκα εκεί, στην 3η Γιορτή Κτηνοτροφίας που διοργάνωσαν ο Σύλλογος Ποιμένων Χίου, ο Εκπολιτιστικός Σύλλογος του χωριού και η ΚΟΙΝΣΕΠ «Πιτυός Προορισμός». Χιλιάδες οι επισκέπτες, πολλές και ποικίλες οι δράσεις, σε συνδυασμό με την ανάδειξη των τοπικών προϊόντων και της παράδοσης. Οι μέρες που έζησα στο χωριό μού έδωσαν πολλά μαθήματα. Ένα παράδειγμα προς μίμηση για διάφορους δημάρχους, προέδρους και συλλόγους που νομίζουν ότι πολιτισμός είναι η οργάνωση ενός πανηγυριού ή μιας συναυλίας.
Εδώ είχαμε –αν μου επιτρέπεται ο όρος– μια ολιστική προσέγγιση.
Θα αρχίσω ανάποδα. Από την εικόνα που είδα μετά τη γιορτή:
Δεκάδες παιδιά, μαζί με τον πρόεδρο του Συλλόγου, με γάντια και σακούλες διέσχισαν και καθάρισαν όλο το χωριό. Ούτε γόπα δεν έμεινε στα δρομάκια του. Η ανταμοιβή; Ένα παγωτό στην ταβέρνα του χωριού!
Και συνεχίζω. Στην είσοδο του χωριού υπήρχε χάρτης και ενημερωτικές ταμπέλες σε κάθε σημείο που σε οδηγούσαν να γνωρίσεις τους επαγγελματίες του Πιτυούς:
– Ο παραδοσιακός φούρνος με τα ξύλα, όπου ο κύριος Γιάννης Αποστολής φτιάχνει όχι μόνο ψωμί, αλλά και παξιμάδια διάσημα σε όλη τη Χίο. Με κέρασε ένα αχνιστό καρβέλι ψωμί χαρούμενος που τον επισκέφθηκα και πιάσαμε μια μεγάλη κουβέντα.
– Η κυρία Δέσποινα μου έδειξε λίγο πιο κάτω πώς γίνεται η τυροκόμηση σε καλαθάκια, ενώ ο σύζυγός της είχε έκθεση με δεκάδες κουδούνια για τα ζώα τους που τα κεντά με μεράκι και υπομονή. Κάθε ζώο είναι χωριστό.
Υπήρχε ακόμη το ελαιοτριβείο, ο σαμαράς του χωριού –ο τελευταίος της Χίου–, αλλά και έργα τέχνης χειροποίητα.
Στην πλατεία Αγίου Γεωργίου ήταν στημένη η εξέδρα των εκδηλώσεων όπου μίλησα για τον Όμηρο και το Πιτυός, αλλά υπήρξαν και πολλές ακόμη εκδηλώσεις που χαρακτηρίζονταν από την πρωτοτυπία και την ποιότητα. Η Καλλιόπη Λιαδή αφηγήθηκε παραμύθια, όπως και η Ανεζούλα Κατσιμπίρη, μόνο που τα δεύτερα ήταν εμπνευσμένα από ρεμπέτικα και συνοδεύτηκαν από μια μίνι συναυλία. Φυσικά υπήρχαν παραδοσιακά τραγούδια και χοροί, αλλά και δράσεις με παιχνίδια για τα παιδιά.
Στην υποδοχή περίμενε όλους κέρασμα με ούζο και σούμα που το πρόσφεραν τα πανταχού παρόντα παιδιά του χωριού, σε αυτή την περίπτωση ντυμένα με τις παραδοσιακές στολές.
Νοικοκυρές τηγάνιζαν εκατοντάδες τυροπιτάκια με λεπτό φύλλο και τα τοπικά τυριά, τα οποία βεβαίως μπορούσε να δοκιμάσει κανείς και στους πάγκους που είχαν στηθεί σε άλλη πλατεία, μπροστά στο παλιό σχολείο.
Ούζο, μαστίχα, κρασί, μέλι, τυρί, αλλά και κατσικοπίλαφο φτιαγμένο από τους ποιμένες της Χίου. Βεβαίως με μια βόλτα στα χωράφια έκανα γευσιγνωσία… σύκων. Από τα πιο ωραία που έχω φάει.
Οι βραδιές έκλειναν με γλέντια που κρατούσαν μέχρι το πρωί. Οι επισκέπτες είχαν τη δυνατότητα να γευθούν και πολλά ακόμη φαγητά με κορυφαία τα τοπικά χερίσια μακαρόνια στον «Μάκελο» και στον «Καφενέ του Γιώργη».
Πέρα από όλα αυτά υπάρχουν πολλές ακόμη τοπικές πρωτοβουλίες που έχουν φέρει αυτό το χωριό στην πρωτοπορία.
Τα «Κριθαροκίνητα» του Πιτυούς είναι μια από αυτές. Συνάντησα εκεί τον κύριο Φυτούση, πρόεδρο του χωριού, που μου εξήγησε πως τα αγόρασε η κοινότητα για να κάνουν βόλτες τα παιδιά. Θα στεγαστούν σε ειδικό χώρο και έχουν γίνει κι αυτά πόλος έλξης για τους μικρούς επισκέπτες. Δεν λείπει και το χιούμορ στις ταμπέλες που οδηγούν εκεί.
Ακόμη πιο σημαντικό είναι ότι σε πολλά κτίρια του χωριού έχουν τοποθετηθεί ταμπέλες με QR code, όπου σκανάρεις και μαθαίνεις την ιστορία, ακούς παραδοσιακά τραγούδια του χωριού από ντόπιους κ.λπ.
Όλα τα ξωκλήσια –με πρωτοβουλία νέων του χωριού– φωτίζονται το βράδυ χάρη σε μικρά φωτοβολταϊκά που τοποθέτησαν οι ίδιοι. Είναι μια μαγική εικόνα.
Οι πόρτες σε ερειπωμένα κτίρια –και όχι μόνο– φιλοξενούν υπέροχες ζωγραφιές που δίνουν μια άλλη νότα στα δρομάκια του χωριού.
Σχεδιάζεται να δημιουργηθεί κάμπινγκ –υπάρχει ήδη ο χώρος– που θα φιλοξενεί επισκέπτες. Σχεδιάζεται ώστε να προσφέρει όλες τις ανέσεις σε τοποθεσία με πανοραμική θέα του Πιτυούς.
Να πω για το ωραίο κλίμα του χωριού και τη βραδινή δροσιά, που το κάνει ιδανικό για διαμονή.
Το μόνο κακό –δεύτερη γκρίνια– η ανύπαρκτη συγκοινωνία. Για να πας στα κοντινά Καρδάμυλα ή στη Χίο πρέπει να έχεις δικό σου μεταφορικό μέσο. Αν και όλοι είναι πρόθυμοι να σε πάρουν μαζί τους (έτσι γύρισα κι εγώ στην πόλη).
Το χωριό προχωρά σταθερά μπροστά με μόνο εμπόδιο την αιώνια γραφειοκρατία. Ελπίζω να είμαστε όλοι εκεί και όχι μόνο στη 4η Γιορτή Κτηνοτροφίας.
