Άρχισε το μεγάλο φαγοπότι της διαχείρισης απορριμάτων. Του Τάσου Κεφαλά
Η εβδομάδα που διανύουμε κλείνει με την ολοκλήρωση της α’ φάσης των διαγωνισμών για τα δύο από τα τέσσερα εργοστάσια διαχείρισης σύμμεικτων απορριμμάτων της Αττικής, στο Γραμματικό και στην Κερατέα. Ακολουθούν οι αντίστοιχες μονάδες στα Ά. Λιόσια, στις 29/1 και στη Φυλή, στις 5/2. Στη φάση αυτή (εκδήλωσης ενδιαφέροντος) ενδιαφέρον έδειξαν όλοι οι μεγάλοι κατασκευαστικοί όμιλοι της χώρας. Αξιοσημείωτη είναι και η συμμετοχή της ΔΕΗ στο διαγωνισμό, σε κοινοπρακτικό σχήμα με την ΤΕΡΝΑ. Το γεγονός επιβεβαιώνει μια σημαντική πτυχή των προωθούμενων σχεδίων, αυτήν δηλαδή που προτάσσει ως κυρίαρχη την επιλογή της ενεργειακής αξιοποίησης των απορριμμάτων.
Σύμφωνα με την πρόβλεψη της διακήρυξης των διαγωνισμών, από την α’ φάση θα προεπιλεγούν έξι (6) σχήματα για κάθε έργο, τα οποία θα έχουν δικαίωμα συμμετοχής στη β΄ φάση του διαγωνισμού, αυτήν του επονομαζόμενου «ανταγωνιστικού διαλόγου», όπου και θα κατατεθούν οι τεχνικές λύσεις που θα προτείνει το κάθε εργολαβικό σχήμα. Ταυτόχρονα, έχει δρομολογηθεί η διαδικασία της εξασφάλισης της χρηματοδότησης, όχι μόνο της δημόσιας συμμετοχής (μέσω του ΕΣΠΑ-ΠΕΠ Αττικής), αλλά και μέρους, τουλάχιστον, της συμμετοχής των εργολάβων, πάλι από κοινοτικά κονδύλια (Πρόγραμμα Jessica).
Αντίστοιχες διαδικασίες βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη στις Περιφέρειες Δυτικής Μακεδονίας και Πελοποννήσου, καθώς και στους Νομούς Σερρών, Αιτωλοακαρνανίας, Αχαΐας και Ηλείας.
Τα έργα, όμως, που σχεδιάζονται για την Αττική αποτελούν την κορυφή του παγόβουνου, λόγω του μεγέθους τους, συνεπώς και λόγω του οικονομικού αντικειμένου της διαχείρισης των απορριμμάτων στην Αττική. Για το λόγο αυτό η μάχη για τη μη υλοποίηση αυτών των σχεδίων είναι κομβικής σημασίας – και όχι μόνο για την Αττική.
Τι κρύβεται πίσω από τα νέα έργα
Τα όσα έχουν συντελεστεί πανελλαδικά μέχρι αυτήν τη στιγμή, δεν είναι και λίγα. Συνδέονται αφενός με τη σταδιακή εκχώρηση τμημάτων της διαχείρισης των ΑΣΑ (αστικά στερεά απόβλητα), στο επίπεδο των δήμων, στους ιδιώτες και αφετέρου στην εφαρμογή ενός μοντέλου συγκεντρωτικής διαχείρισης, με φαραωνικές, υπερδιαστασιολογημένες μονάδες επεξεργασίας, του συνόλου σχεδόν των σύμμεικτων απορριμμάτων, με απειροελάχιστη διαλογή στην πηγή και με βασικό προσανατολισμό την ενεργειακή αξιοποίηση και την καύση. Που, μάλιστα, δεν θα είναι μια προσωρινή κατάσταση, αλλά θα μας δεσμεύει για όσο χρόνο (27 χρόνια) προβλέπεται να λειτουργούν αυτές οι μονάδες. Είναι χαρακτηριστικό των επιδιώξεων και του προσανατολισμού αυτής της πολιτικής ότι για την υλοποίηση, όλων σχεδόν των έργων έχει επιλεγεί η μέθοδος των ΣΔΙΤ. Με απλά λόγια μάς «σερβίρεται»:
• Μια παρωχημένη αντίληψη διαχείρισης σε πολυτελές περιτύλιγμα (αδιάλεχτα στο σύνολό τους τα αστικά απορρίμματα οδηγούνται στις σύνθετες και πανάκριβες νέες εγκαταστάσεις).
• Ένας ανεξέλεγκτος τρόπος διαχείρισης (με πλήρη παραχώρηση της διαχείρισης στους ιδιώτες, απώλεια κάθε δημόσιου και κοινωνικού ελέγχου).
• Ένα ασήκωτο περιβαλλοντικό και οικονομικό κόστος (από την προοπτική της καύσης, το διαρκή κίνδυνο της επιμόλυνσης των αστικών απορριμμάτων με επικίνδυνα απόβλητα και την εκτόξευση των δημοτικών τελών ή των τελών διαχείρισης, γενικότερα).
Συλλογική αντεπίθεση στα σχέδια κράτους – εργολάβων
Στην κρίσιμη φάση που βρισκόμαστε, οριακή θα μπορούσαμε να τη χαρακτηρίσουμε, χρειάζεται η διαμόρφωση ενός ενωτικού κοινωνικού και πολιτικού μπλοκ δυνάμεων που να έχει ισχυρούς λόγους να ακυρώσει τα σχέδια που προωθούν κράτος και εργολάβοι: αυτοδιοικητικοί, εργαζόμενοι στην αυτοδιοίκηση, κινήματα πολιτών, κάτοικοι «στοχοποιημένων» περιοχών κλπ. Ενός μπλοκ δυνάμεων που θα στοχεύει:
• Σε πολιτικές και κινηματικές δράσεις για την αποτροπή των προωθούμενων σχεδίων και την ακύρωση, στην πράξη, των δημοπρατήσεων των νέων έργων.
• Στην προβολή ενός εναλλακτικού μοντέλου διαχείρισης και στην ανάληψη πρωτοβουλιών για την υλοποίησή του.
Στη βάση αυτή είναι εφικτό να διαμορφωθεί ένα πλαίσιο κοινών και ώριμων στόχων, όπως:
1. Η άμεση και ριζική αναθεώρηση του υφιστάμενου ΠΕΣΔΑ Αττικής, μέσα από διαφανείς, ανοικτές και ουσιαστικές διαδικασίες, με κριτήρια κοινωνικού οφέλους και διασφάλισης του δημόσιου χαρακτήρα της διαχείρισης.
2. Η ειδική αντιμετώπιση της ΟΕΔΑ Άνω Λιοσίων-Φυλής, στην προοπτική της απομάκρυνσης όλων των υφιστάμενων σχετικών δραστηριοτήτων και την ένταξη της ευρύτερης περιοχής σε ειδικό πρόγραμμα απορρύπανσης και περιβαλλοντικής αποκατάστασης.
3. Η αποτροπή κάθε προσπάθειας εισαγωγής στη διαχείριση των απορριμμάτων, είτε με άμεσο είτε με έμμεσο τρόπο, της βιοξήρανσης και της καύσης.
4. Η πλήρης διαφάνεια και ανταποδοτικότητα των συστημάτων διαχείρισης των συσκευασιών, στο πλαίσιο μιας ριζικής επανεξέτασης και του συστήματος των μπλε κάδων και της ΕΕΑΑ.
5. Η μη επιβολή νέων αυξήσεων στα δημοτικά τέλη.
6. Η διασφάλιση της απασχόλησης των εργαζομένων στη διαχείριση των απορριμμάτων και η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας στο πλαίσιο μιας αποκεντρωμένης διαχείρισης μικρής κλίμακας.
Κρίσιμο στοιχείο, για την επιτυχή έκβαση ενός τέτοιου αγώνα, εκτός από το στοιχείο της άμεσης συγκρότησης του μετώπου της αντίστασης, είναι η αποφασιστική απόρριψη μιας σειράς αντιλήψεων που λειτουργούν σαν τροχοπέδη στο κίνημα. Αντιλήψεις, όπως: Η υποτίμηση της ανάγκης για επεξεργασία και εφαρμογή εναλλακτικών λύσεων, η αντιπαραβολή της αποκεντρωμένης διαχείρισης στην ανάγκη ύπαρξης (και) κεντρικών ή περιφερειακών σχεδιασμών, η πλαστή εικόνα ότι το νομοθετικό πλαίσιο δεν επιτρέπει την ανάπτυξη τοπικών σχεδίων διαχείρισης, η παραπομπή της λύσης αποκλειστικά στις γενικότερες κοινωνικοπολιτικές αλλαγές κλπ. Δεν υπάρχει χειρότερη επιλογή αυτήν τη στιγμή, από την αναβολή και τη μετάθεση στο αόριστο μέλλον της σύγκρουσης για το θέμα της διαχείρισης των απορριμμάτων.
Ακόμη και λίγους μήνες μετά, συζητήσεις σαν κι αυτές που κάνουμε σήμερα, ίσως να μην έχουν κανένα νόημα, αν τώρα μείνουμε απαθείς θεατές.
* Ο Τάσος Κεφαλάς είναι μέλος
της «Πρωτοβουλίας συνεννόησης για τη διαχείριση των απορριμμάτων»
