Ασχολείσαι από πολύ νέος με τη ζωγραφική και τα γραφιστικά. Τούτη είναι η δεύτερη μεγάλη έκθεσή σου μέσα σε ένα χρόνο, μετά απ’ αυτή που έκανες πριν από μήνες στη γενέτειρά σου, Λιβαδειά. Τα περισσότερα έργα που εκθέτεις έχουν ως αντικείμενό τους τα καράβια. Τι σε έλκει εσένα έναν «ορεσίβιο» σ’ αυτά; Τι θέλεις να διηγηθείς με το πινέλο;
Πράγματι, από μια πρώτη ματιά είναι για πολλούς ένα ερωτηματικό. Βιωματικά ορεινός, αλλά η διαλεκτική σχέση της στεριάς με τη θάλασσα είναι αξίωμα. Τα ερεθίσματά μου έχουν πολλές αφετηρίες. Πρώτα από όλα, η ίδια η καθημερινότητά μου. Σχεδόν 25χρόνια, πρωί-βράδυ, καλημερίζω και καληνυχτίζω εκατοντάδες ανθρώπους, εργαζόμενους της θάλασσας και των ναυπηγείων της περιοχής που κατοικώ. Τσιμπίδες, σωληνάδες, καζαντζήδες, σαλαδόρους, ναυπηγομαραγκούς, ελασματουργούς, αμμοβολιστές, ένα μελισσολόι, με πρόσωπα σκαμμένα, με χέρια που, όταν σε χαιρετούν, αισθάνεσαι τη δύναμη των καραβιών να σε διαπερνά. Όταν τα ματσακόνια κελαηδούν στα καράβια, σημάδι ότι έχουν δουλειά, τα πρόσωπά τους λάμπουν. Σήμερα στη διαρκή ανεργία, στο βλέμμα τους διακρίνεις την αγωνία όχι απλά ζωγραφισμένη, μα να βγάζει θυμό, ένα δυνατό θυμό, που σίγουρα θα ξεσπάσει. Τα καράβια στα έργα μου είναι η πρώτη ματιά, οι άνθρωποί τους, οι μεταλλεργάτες, αυτοί οι σύγχρονοι Ήφαιστοι, είναι πεμπτουσία της δημιουργικής γλυπτικής εν πλω που φωτίζεται. Με αυτούς εγώ, όντως «ορεινός», ταξιδεύω και σας ταξιδεύω, χωρίς παραμορφωτικούς φακούς και ιδεογράμματα, σε μια κοινωνική πραγματικότητα που συνθέτει ο χώρος των ναυπηγοεπισκευών, που από μόνος του, είναι ένα έργο τέχνης ζωντανό, εναλλασσόμενο, δυναμικό. Άνθρωποι, μέταλλα και χρώματα, σε μια διαρκή πάλη. Σκληρότητα και άγρια εκμετάλλευση συνθέτουν την καθημερινότητα. Πώς να την προσπεράσεις, και πώς να μείνεις ασυγκίνητος;
Μου είπες κάποια στιγμή ότι η τέχνη δεν είναι υπόθεση ενός. Αυτή είναι μια φιλοσοφική στάση για την τέχνη, είναι μια πολιτική άποψη, είναι απόσταγμα εμπειρίας;
Στα 50 μου χρόνια, δεν θα μπορούσα να παίξω με τις έννοιες, πολύ περισσότερο δεν θα ήθελα να στρογγυλέψω τα πράγματα. Αν και υπογράφεις πάντα το έργο ως δημιουργός, το έργο από μόνο του, στη μορφή και το περιεχόμενο, εμπεριέχει και αντανακλά διαμέσου του δημιουργού την κοινωνική πραγματικότητα. Ένα έργο τέχνης, λοιπόν, είναι κατ’ ουσία αποτέλεσμα συλλογικής έκφρασης, συμμετέχουν τουλάχιστον δύο. Ο ζωγράφος, ο εικαστικός, παρατηρεί, παίρνει, φορτίζεται και φορτίζει. Η τέχνη, κατά την άποψή μου, λειτουργεί σαν κοινωνικός πυροκροτητής, που έχει την ικανότητα να συνεγείρει, να εμπνέει και να δρα. Υπό αυτή την έννοια, προσωπικά απευθύνομαι στο κοινό με τα μάτια και τα αφτιά ανοιχτά, γιατί πιστεύω ότι μέσα από τη σχέση μαζί του συντελείται πάντα μια φυσιολογική συλλογική πράξη, που όσο οικοδομείται, θα ωριμάζει και θα αντέχει σε βάθος χρόνου, τότε μόνο θα έχει κάτι το αληθινό. Ένα έργο τέχνης, λοιπόν, δεν μπορεί να είναι μόνο πολιτική άποψη της στιγμής, του σήμερα, δεν είναι μόνο φιλοσοφική στάση, κυρίως είναι πολιτική πράξη και υπό αυτή την έννοια, όσο αφορά εμένα, αυτός είναι και ο λόγος που όρισα ως ο τίτλο της έκθεσης μου, το «Μετάλλων ανθρώπων έργο».
Εκθέτεις στη ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη, όπως και πολλοί άλλοι καλλιτέχνες. Ορισμένοι πιθανώς θα σνομπάριζαν τέτοιες πρωτοβουλίες, πιστεύοντας ότι η τέχνη είναι μόνο για τα σαλόνια των μεγάλων γκαλερί, ότι ευτελίζεται δίπλα στους ντόκους και κάτω από λαμαρίνες. Τι θα έλεγες για το υπάρχον σύστημα προώθησης και προβολής των ζωγραφικών έργων τέχνης;
Με την ερώτησή σας αυτή ανοίγετε ένα μεγάλο κεφάλαιο για την παραγωγή, τη διάθεση και την προβολή του καλλιτεχνικού έργου, που ίσως και να αποτελούσε αντικείμενο έρευνας για την εφημερίδα σας.
Επίσης, σήμερα, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε ότι ζούμε σε συνθήκες καπιταλιστικής αγοράς, με έντονη εμπορευματοποίηση της τέχνης και τους κανόνες που διέπουν αυτή την αγορά. Άρα, η βιομηχανία της τέχνης και με ό,τι προκύπτει από τις επιλογές της δεν έχει κανένα συμφέρον να φέρει την τέχνη και τους καλλιτέχνες πιο κοντά στην κοινωνία, χωρίς κέρδος, γιατί απλά δεν κάνει ποτέ κοινωνική πολιτική.
Σε συνθήκες ευρωπαϊκής πολιτιστικής ολοκλήρωσης, ο σχεδιασμός, η παραγωγή, η διάθεση και η προβολή κυριαρχείται από την είσοδο στη χώρα μας, μεγάλων μονοπωλιακών οργανισμών σε όλους τους τομείς της τέχνης, με μοναδικό κριτήριο την κερδοφορία. Κάτω από αυτό το πλαίσιο στραγγαλίζεται ή ευνουχίζεται, φιμώνεται, κάθε προσπάθεια ελεύθερης δημιουργίας των καλλιτεχνών. Στο χρηματιστήριο της τέχνης δεν χωράνε πινελιές που φωτίζουν το περιεχόμενο, όπως εργατική τάξη, εκμετάλλευση, αδικία, μονοπώλια, πλούτος, φτώχεια, πείνα, αντίσταση, αγώνας. Αυτές οι λέξεις, ξέρεις, φέρνουν αλλεργία. Όσοι ασχολούνται με αυτά, είναι το παλιό, το ξύλινο, το απαρχαιωμένο. Ενώ ό,τι στρογγυλεύει τη σκληρότητα της ζωής, ή είναι δυσνόητο, αφαιρετικό, αναδεικνύεται από τα ΜΜΕ, ως σύγχρονο, νέο, επαναστατικό και αποτελεί πρότυπο που αναπαράγεται ως σύγχρονη κουλτούρα αλλά και σύγχρονη τέχνη.
Εδώ, έρχεται ως αντίποδας, η έκθεση εικαστικών τεχνών «Άνθρωπος-Χρώμα-Σίδερο» που γίνεται μέσα στην Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη Περάματος. Στην αρχή αντιμετωπίστηκε με σνομπισμό από τα περισσότερα ΜΜΕ. Ήταν πρωτόγνωρο για τα εικαστικά δρώμενα της χώρας. Ούτε χορηγοί, ούτε κρατική χρηματοδότηση, ούτε προβολή, και όμως ρίζωσε, χάρη στην υποστήριξη των συνδικάτων της Ν/Ζώνης και χρόνο με το χρόνο, το 2010 έφτασε τις 170 συμμετοχές και την επισκέφθηκαν πάνω από 7. 000 άτομα και το 2011 η συμμετοχή θα είναι ακόμη μεγαλύτερη.
Στη Ν/Ζώνη λοιπόν, συλλειτουργούν εικαστικοί και εργαζόμενοι με κριτήριο την αλήθεια. Και οι δυο γνωρίζουν τη δύναμή τους. Εμπνεόμαστε από αυτούς και επιστρέφουμε σε αυτούς. Μια αρμονική σχέση με κινηματική δυναμική που κάθε χρόνο μεγαλώνει και γίνεται κτήμα όλο και περισσότερων. Ας μου επιτραπεί η έκφραση, παραφράζοντας μέρος της ερώτησης σας, η έκθεση στη Ν/Ζώνη, δίπλα στους ντόκους και τις λαμαρίνες είναι το μεγάλο σαλόνι των ανθρώπων της εργασίας και των τεχνών που βάζουν τον άνθρωπο πάνω από κάθε κέρδος.
INFO
Η έκθεση ζωγραφικής του Παναγιώτη Βαρελά με τίτλο «μετΆΛΛΩΝ, ανθρώπων έργο» πραγματοποιείται στον πολυχώρο Μάνος Λοΐζος (Θηβών 245 & Πέτρου Ράλλη) και θα διαρκέσει μέχρι την Κυριακή 28 Νοεμβρίου.
