του Γιάννη Κιμπουρόπουλου
Το νομοσχέδιο για την ανακεφαλαιοποίηση που θα ψηφιστεί απόψε (Σάββατο) είναι ο οδικός χάρτης προς την ιδιωτικοποίηση του τραπεζικού συστήματος με μια ακόμη γενναιόδωρη δόση δημόσιου χρήματος. Η επιλογή συγκεντρώνει την ευρεία συναίνεση των μνημονιακών δυνάμεων, όπως φάνηκε από την υπερψήφισή του επί της αρχής στις αρμόδιες επιτροπές της Βουλής από τη Ν.Δ. και το ΠΑΣΟΚ.
Τυπικά, το νομοσχέδιο εμφανίζεται να ενισχύει τον ρόλο του Δημοσίου στις συστημικές τράπεζες. Το ΤΧΣ, εφόσον μια τράπεζα ζητήσει κρατική ενίσχυση, θα εκπροσωπείται με ένα μέλος στη Διοίκησή της το οποίο θα έχει δικαίωμα βέτο σε σειρά αποφάσεων του Δ.Σ. της τράπεζας. Επίσης, θα έχει ρόλο στην αξιολόγηση των Διοικήσεων των τραπεζών, σε συνεργασία με «ανεξάρτητο σύμβουλο διεθνούς κύρους». Με δεδομένη όμως τη «θεσμική ανεξαρτησία» του ΤΧΣ από την κυβέρνηση, που σημαίνει εξάρτησή του από τους δανειστές και κυρίως από τον ESM, ο ελεγκτικός ρόλος του Δημοσίου μέσω του ΤΧΣ εκμηδενίζεται. Πολύ περισσότερο που η συμμετοχή του στο μετοχικό κεφάλαιο των τραπεζών, παρά την τρίτη ανακεφαλαιοποίηση, θα περιοριστεί πολύ κάτω του 50%, που θα του επέτρεπε διορισμό Διοικήσεων.
«Ιδιωτικοποίηση» διοικήσεων
Η πρόθεση να περάσουν υπό πλήρη ιδιωτικό έλεγχο οι τράπεζες προδίδεται ακόμη και από τους κανόνες αξιολόγησης των διοικήσεών τους, βάσει των οποίων το ΤΧΣ θα μπορεί να προβεί σε αλλαγές. Ορισμένα από τα κριτήρια της σύνθεσης των Διοικήσεων είναι χαρακτηριστικά: για παράδειγμα, κάθε μέλος του Δ.Σ. της τράπεζας «πρέπει να διαθέτει τουλάχιστον δεκαετή διεθνή εμπειρία, εκ των οποίων τουλάχιστον τρία έτη ως μέλους Διοικητικού Συμβουλίου πιστωτικού ιδρύματος» και μάλιστα σε διευθυντικό επίπεδο. Αντιστρόφως, «δεν θα πρέπει να έχει διατελέσει κατά τα τελευταία πέντε έτη σε ανώτατες πολιτικές ή διοικητικές θέσεις του Δημοσίου». Όπως αντιλαμβάνεται κανείς, προωθείται μια επιθετική «ιδιωτικοποίηση» ακόμη και της διοίκησης των τραπεζών από στελέχη του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Μετοχές και CoCos
Όσον αφορά τον λογαριασμό της ανακεφαλαιοποίησης, ακανθώδες στοιχείο του είναι ο ακριβής τρόπος συμμετοχής του ΤΧΣ. Το νομοσχέδιο ορίζει ότι το Ταμείο μπορεί να συμμετάσχει με απόκτηση κοινών μετοχών (με δικαίωμα ψήφου), με την ανταλλαγή προνομιούχων μετοχών σε κοινές, αλλά και με ομόλογα μετατρέψιμα σε μετοχές (CoCos). Δεν αποσαφηνίζει όμως την αναλογία κοινών μετοχών και ομολόγων, παράγοντας κρίσιμος για τη συμμετοχή ξένων funds στις αυξήσεις κεφαλαίου που οι τράπεζες τυπικά θα ανακοινώσουν τη Δευτέρα. Η αναλογία θα προσδιοριστεί με Πράξη του Υπουργικού Συμβουλίου, την Κυριακή.
Φθηνή ιδιωτικοποίηση
Ωστόσο, οι πληροφορίες που έχουν ήδη διαρρεύσει για τα αποτελέσματα των stress tests από Φρανκφούρτη αποδεικνύουν ότι η υποτιθέμενη αναστάτωση τραπεζών και ξένων επενδυτών για την αναλογία μετοχών και CoCos είναι στοιχείο μιας σκηνοθεσίας που απλώς ρίχνει κι άλλο τον λογαριασμό της άλωσης των τραπεζών (βλέπε και «κραχ» Παρασκευής στις τραπεζικές μετοχές). Οι συνολικές κεφαλαιακές ανάγκες των τραπεζών προσδιορίζονται στα 14 δισ. Από αυτά, μόλις 4,4 δισ. αφορούν το λεγόμενο «βασικό σενάριο», το οποίο πρέπει, υποχρεωτικά, να καλυφθεί από ιδιωτικά κεφάλαια (2 δισ. ανταλλαγές ομολόγων και 2,4 δισ. νέες μετοχές) και 9-9,5 δισ. το λεγόμενο «δυσμενές σενάριο», το οποίο θα καλυφθεί, εν όλω ή εν μέρει, από το ΤΧΣ. Αυτό σημαίνει ότι οι 4 συστημικές τράπεζες είναι υποχρεωμένες να αντλήσουν με αυξήσεις κεφαλαίου μόλις 2-2,5 δισ. ευρώ, ενώ έχουν και την ευκαιρία να εξασφαλίσουν μια πολύ ευρύτερη και φθηνή ιδιωτικοποίηση αντλώντας περισσότερα ξένα κεφάλαια.
Τα κόκκινα δάνεια
Αυτός είναι, ωστόσο, μόνο ο τεχνικός γρίφος της ανακεφαλαιοποίησης. Ο πραγματικός γρίφος ακολουθεί και θα είναι οδυνηρός. Αφορά, πρώτον, τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά, τα κόκκινα στεγαστικά τους δάνεια και το εύρος της απελευθέρωσης των πλειστηριασμών πρώτης κατοικίας, που θα ανακοινωθεί τις επόμενες μέρες. Αφορά, δεύτερον, το σύνολο της πραγματικής οικονομίας και της «αναδιάρθρωσης» των υπερχρεωμένων επιχειρήσεων. Κι εδώ το «μενού» περιλαμβάνει λουκέτα, αναγκαστικές συγχωνεύσεις, μεταβιβάσεις δανείων, αλλαγή ιδιοκτήτη σε ένα σύνολο τουλάχιστον 5.000 μεσαίων και μεγάλων επιχειρήσεων σχεδόν όλων των κλάδων. Απ’ αυτή την άποψη η τρίτη ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών με χρήματα των φορολογουμένων μπορεί να αποδειχθεί και η πιο φαρμακερή.
