του Γιώργου Κυριακού
Στο Α΄ μέρος αναφερθήκαμε στην ιστορική επάνοδο της Τουρκίας στα Βαλκάνια. Στο Β΄μέρος αναλύσαμε τις αντικρουόμενες τάσεις της χερσονήσου απέναντι στον νεο-οθωμανισμό του Ερντογάν. Στο Γ΄ μέρος αρχίσαμε να εξετάζουμε τις «επενδύσεις» της Τουρκίας στα κενά που αφήνει η Δύση. Με αυτό το θέμα, που συνεχίζεται στο παρόν φύλλο, ολοκληρώνεται η σειρά άρθρων για την τουρκική παρουσία και επιρροή στη βαλκανική γειτονιά μας.
Εκπαίδευση – Ισλάμ – Τουρκοσίριαλ
«Θα δωρίσουμε ένα τουρκικό λεξικό σε κάθε οικογένεια στα Σκόπια. Εργαζόμαστε ειδικότερα για τα Σκόπια, τη Βοσνία, το Κοσσυφοπέδιο και την Αλβανία», δήλωνε ο Νταβούτογλου το 2015. Στα Βαλκάνια, τουρκικά «κολέγια», που διδάσκουν αγγλικά και τοπικές γλώσσες, λειτουργούν παράλληλα με τα σχολεία που χρηματοδοτεί η Άγκυρα για την προώθηση πολιτικών αλλά και οικονομικών κερδών, και γενικότερα με στόχο την εξάπλωση της επιρροής του Ερντογανισμού. Οι συχνές παρουσίες Τούρκων πολιτικών στις μουσουλμανικές γιορτές σε βαλκανικές χώρες συνοδεύονται από διαλέξεις.
Το 2012 το τουρκικό «Ίδρυμα Ανθρωπιστικής Αρωγής» προέβη στη διοργάνωση ομαδικής περιτομής 500 αγοριών στα Τίρανα… Το Ίδρυμα της (τουρκικής) Προεδρίας μοιράζει κρέας στη θρησκευτική γιορτή Κουρμπάν. Τα αλβανικά πανεπιστήμια συνδιοργανώνουν συνέδρια για τις αλβανοτουρκικές σχέσεις και ιδρύονται παραρτήματα τουρκικών πανεπιστημίων. Πρόσφατα καθιερώθηκε η επιλογή της τουρκικής ως δεύτερης γλώσσας στην αλβανική δημόσια εκπαίδευση. Αντίθετα, για χρόνια (μέχρι και φέτος το καλοκαίρι) τα πτυχία τετραετών σπουδών από τα ελληνικά πανεπιστήμια αναγνωρίζονταν μόνο ως… bachelor!
Το 2017, οι τοπικές αρχές και ο Σύλλογος Αλβανών Σμύρνης υπέγραψαν πρωτόκολλο για μαθήματα στην αλβανική γλώσσα. Τα εγκαίνια τζαμιού στα Τίρανα, φέτος, με αποχή του συνόλου της αλβανικής μουσουλμανικής κοινότητας (KMSH), τελέστηκαν από τουρκόφωνους ιερείς. Στη Βοσνία, μέσω του «Τουρκικού Ιδρύματος Πολιτισμού», 11.000 Βόσνιοι έχουν παρακολουθήσει μαθήματα τουρκικής γλώσσας από το 2009 μέχρι σήμερα, ενώ σε ορισμένα βοσνιακά σχολεία η τουρκική κατέστη δεύτερη ξένη γλώσσα. Στο Κόσοβο, οργανώσεις διοργανώνουν μαθήματα τουρκικής γλώσσας, ενώ ο Δήμος Προύσας είχε αναλάβει τα έξοδα περιτομών. Το 2011 ιδρύθηκαν εκεί τουρκικά τμήματα Νομικής και Πολυτεχνικής Σχολής, με διπλώματα αναγνωρισμένα στην Τουρκία. Η συνεργασία πανεπιστημίων Σκοπίων-Τουρκίας και η διδασκαλία της τουρκικής γλώσσας δημιούργησαν ένα νέο πεδίο δράσεων, όπως η «ετήσια γιορτή της τουρκικής γλώσσας». Τα τουρκικά σχολεία χρηματοδοτούνται από το Πολιτιστικό Κέντρο «Yunus Emre».
Η Βουλγαρία διατηρεί μουσουλμανικά σχολεία και ένα Ισλαμικό Ινστιτούτο με δικαιώματα υπηκοότητας και 2.400 υποτροφιών για σπουδές βάσει της συμφωνίας του 1999. Αστυνομικοί σπουδάζουν στην Τουρκία και το τουρκικό Υπουργείο Δικαιοσύνης «υποστήριξε» τον δικαστικό τομέα της χώρας. Το 1994 άνοιξε το Μουσείο Κεμάλ.
Ήδη από την προηγούμενη δεκαετία, τα τουρκοσίριαλ άλωσαν τους δέκτες των Βαλκανίων. Ο υπεύθυνος για τα Βαλκάνια, Ιζέτ Πίντο, δήλωνε: «Ακόμη και τα μωρά έχουν πάρει ονόματα από τις τουρκικές σειρές». Και πρόσθετε: «Τα σίριαλ μας έχουν δημιουργήσει ένα κύμα τουριστών από τα Βαλκάνια». Το 2015 τα τουρκικά σίριαλ κατέλαβαν τη δεύτερη θέση στις διεθνείς εξαγωγές του τομέα, αμέσως μετά τις ΗΠΑ…
Στη διεθνή ομπρέλα του Ερντογάν
Η Αλβανία κατήγγειλε την FETO (την οργάνωση του Φετουλάχ Γκιουλέν, πρώην συμμάχου και νυν αντιπάλου του Ερντογάν) στον ΟΗΕ ως «τρομοκρατική», και ταυτόχρονα εξέφρασε ανησυχίες για την… «απομόνωση των Τουρκοκυπρίων»! Ως μέλος του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας καταφέρθηκε, καθ’ υπόδειξη Ερντογάν, εναντίον της αναγνώρισης της Ιερουσαλήμ ως ισραηλινής πρωτεύουσας σε Σύνοδο του ΟΗΕ. Η Τουρκία επενδύει στη «γενοκτονία» των Τσάμηδων, ενώ τα μέλη του Συλλόγου Αλβανών Σμύρνης αυτοαποκαλούνται «Türkiye Arnavutlari».
Από την άλλη, παρόλο που οι Κοσοβάροι έχουν αναγνωρίσει το Ισραήλ, ο Ερντογάν πιέζει για την είσοδο του Κοσόβου στο ΝΑΤΟ, προσελκύοντάς το με επενδύσεις. Στα Σκόπια ο Νταβούτογλου δήλωσε ότι «η Τουρκία είναι η πρώτη χώρα που αναγνώρισε τη Μακεδονία». Μάλιστα το 2011 ονομάστηκε σε «Μακεδονία» ένα πάρκο στην Άγκυρα. Ο Ερντογάν δήλωνε ότι η εν λόγω χώρα δεν θα αλλάξει το όνομά της, υποβάλλοντας και τη συνεργασία, στις ΗΠΑ, του «μακεδονικού» λόμπι με το τουρκικό. Το κόμμα ΑΚΡ του Ερντογάν άνοιξε παραρτήματα στα Σκόπια και στη Βοσνία το 2017.
Οι κάθε είδους τουρκικές επενδύσεις στις βαλκανικές χώρες εξαρτώνται από την αγορά τουρκικού πολεμικού υλικού από τις «ωφελούμενες» κυβερνήσεις, ή από την αποδοχή τους για παρεμβάσεις της Άγκυρας σε ιστορικά και θρησκευτικά ζητήματα
Η Βουλγαρία, παρ’ όλες τις ενστάσεις της για τον ισλαμισμό, για τους αυτονομιστές Τούρκους, για την ισλαμική εκπαίδευση και το μεταναστευτικό, παρόλο που απέλασε Τούρκο διπλωμάτη, και παρόλο που ενίσχυσε αντιτουρκικές παρατάξεις (ΑΤΑΚΑ, VMRO), υποστηρίζει το αίτημα(;) της Τουρκίας να ενταχθεί στην Ε.Ε. Επιπλέον, της έχει επιτρέψει τον έλεγχο της τουρκικής μειονότητας (τα κόμματα της οποίας αποσπούν σταθερά 10% σε εθνικές εκλογές). Ο Μεγάλος Μουφτής της Βουλγαρίας εξέφρασε την υποστήριξή του προς τους, «υιοθετημένους» από την Άγκυρα, Τατάρους της Κριμαίας.
Ο Ερντογάν έχει συγκροτήσει εδώ και μια δεκαετία, μαζί με τον Σέρβο πρόεδρο Βούτσιτς και τον Σερβοβόσνιο ηγέτη Ντόντικ, την «Τριμερή για τη Σταθερότητα στη Βοσνία». Ο Βούτσιτς δήλωνε με νόημα ότι «δεν βρισκόμαστε στο έτος 1389 [χρονιά της ιστορικής Μάχης του Κοσσυφοπεδίου, στην οποία οι Σέρβοι πολέμησαν τους Οθωμανούς]. Σήμερα θέλουμε τις καλύτερες σχέσεις με την Τουρκία». Αν και οι Ντόντικ και Βούτσιτς είχαν καταγγείλει τον Ερντογάν (ο Σέρβος πρόεδρος μάλιστα είχε ακυρώσει 3 σερβοτουρκικές συμφωνίες) για τις ατάκες «η Βοσνία είναι μια από τις 81 επαρχίες μας» και «το Κόσοβο είναι Τουρκία», σήμερα έχουν αναπτύξει στρατηγικές σχέσεις. Ο Ερντογάν επιθυμεί τη διαμεσολάβηση μεταξύ Κοσόβου-Σερβίας, προσπάθεια που απωθεί ο Κοσοβάρος πρωθυπουργός Κούρτι. Ο Βούτσιτς στέκεται σε μια πολύπλοκη διελκυστίνδα ανταπόδοσης: η αναγνώριση του Κοσόβου από την Ελλάδα ίσως προκαλέσει την αναγνώριση των κατεχομένων της Κύπρου από τη Σερβία…
Πανδημία και φυσικές καταστροφές
«Ψάχνω για το φως στις καρδιές σας»: με αυτούς τους στίχους από το Κοράνι ο Ράμα μίλησε στους Τούρκους επενδυτές στο σεισμόπληκτο Δυρράχιο. Η Τουρκία οικοδόμησε 520 κατοικίες, καταστήματα και υποδομές. Αντίστοιχα, το 2016 η Τουρκία εργαλειοποίησε τη βοήθεια για τις πλημμύρες στα Σκόπια, στέλνοντας είδη πρώτης ανάγκης, ενώ στις φωτιές του 2017 έστειλε πυροσβεστικά αεροπλάνα. Η Ε.Ε. μοίρασε το πενιχρό ποσό των 411 εκατομμυρίων ευρώ για την αντιμετώπιση της πανδημίας σε όλα τα Δυτικά Βαλκάνια, ενώ η Τουρκία επένδυε σε αποστολές ιατροφαρμακευτικού εξοπλισμού και ρωσικών-κινεζικών εμβολίων. Τόνοι ιατρικής βοήθειας παραδόθηκαν στα Δυτικά Βαλκάνια το 2020. Την ίδια χρονιά η τουρκική κυβέρνηση ξεμπλόκαρε τα βουλγαρικά φορτηγά στα σύνορα, και περιέθαλψε σε τουρκικά νοσοκομεία Βούλγαρους καρκινοπαθείς. Αδιευκρίνιστος αριθμός ρωσικών και κινεζικών εμβολίων εισήχθησαν από την Τουρκία στα Βαλκάνια (πλην Κοσόβου).
Υποδομές
Τουρκικές εταιρίες έχουν επενδύσει δισεκατομμύρια ευρώ σε αυτοκινητόδρομους, καθώς και σε δημόσια νοσοκομεία – χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό στο Φιέρ της Αλβανίας, που οικοδομήθηκε εν μέσω πανδημίας μέσα σε μόλις 68 ημέρες (για την κατασκευή του δούλεψαν 1.200 εργαζόμενοι σε 3 βάρδιες, 7 ημέρες την εβδομάδα!). Επενδύουν επίσης σε ιδιωτικά νοσοκομεία μέσω ΣΔΙΤ, στην παραγωγή εμβολίων, και στον έλεγχο των τηλεπικοινωνιών, των αεροδρομίων και των τραπεζικών συστημάτων. Οι επενδύσεις αυτές βέβαια εξαρτώνται από την αγορά τουρκικού πολεμικού υλικού από τις «ωφελούμενες» βαλκανικές χώρες, ή από την αποδοχή τους για παρεμβάσεις της Άγκυρας σε ιστορικά και θρησκευτικά ζητήματα. Η Τουρκία βρίσκεται παντού!
