200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821 κι όπως ουσιαστικά έγινε και στις προηγούμενες μεγάλες επετείους, όπως η εκατονταετηρίδα της ανεξαρτησίας το 1930 ή τα 150 χρόνια το 1971 που γιορτάστηκαν δεόντως από τη Χούντα, η προσπάθεια αναθεώρησης της Ιστορίας είναι κάτι παραπάνω από οφθαλμοφανής.
Στο στόχαστρο έχουν μπει κλέφτες και αρματολοί, ενώ αντιθέτως εξωραΐζεται ο ρόλος των κοτζαμπάσηδων και των Φαναριωτών.
Πιστεύοντας πάντα ότι «γηράσκω αεί διδασκόμενος», θέλησα να μάθω κάτι περισσότερο, να ακούσω κάποιες απόψεις, να βρω μερικά ακόμη κίνητρα για τη μελέτη της Επανάστασης του ’21, θεωρώντας ότι η επέτειος είναι μια ευκαιρία για αναστοχασμό και έρευνα. Πράγματι εκδίδονται πολλά και ενδιαφέροντα βιβλία, που φωτίζουν σημαντικές πτυχές της Επανάστασης. Ήδη έχουμε αρχίσει σχετικές παρουσιάσεις τέτοιων βιβλίων στον Δρόμο και προγραμματίζουμε πολλές ακόμη.
Γράφτηκα λοιπόν να παρακολουθήσω στο Mathesis το μάθημα της καθηγήτριας Μαρίας Ευθυμίου «Η Επανάσταση του 1821. Ένα δύσκολο εγχείρημα μιας περίπλοκης κοινωνίας». Τα αρχικά μαθήματα, χάρη και στα επικοινωνιακά χαρίσματα της διδάσκουσας μου άνοιξαν πράγματι ενδιαφέροντα μονοπάτια σε ό,τι αφορά τα αίτια και την περιρρέουσα ατμόσφαιρα πριν την έκρηξη της Επανάστασης.
Ωστόσο, όταν αρχίσαμε να μπαίνουμε στο ζήτημα της συμβολής των κοινωνικών ομάδων το μάθημα άρχισε να παίρνει μια περίεργη τροπή. Αντί για παράθεση και σύνθεση πηγών άρχισε μια μονόπλευρη επίθεση στους καπετάνιους της Ρούμελης.
Η καθηγήτρια θεώρησε πως ο ρόλος τους υπερτιμήθηκε από την αριστερή ιστοριογραφία μέχρι τη δεκαετία του ’70, μέσα από μια μηχανιστική αναπαραγωγή μαρξιστικών ερμηνειών της ιστορίας. Διέγνωσε επίσης μια εχθρότητα προς τη Μεγάλη Βρετανία, την οποία εξήγησε με την εμπάθεια της Αριστεράς, λόγω του ρόλου που έπαιξαν οι Βρετανοί στον Εμφύλιο, αλλά και σε προηγούμενες ιστορικές στιγμές κ.λπ. Βεβαίως στο ίδιο «τσουβάλι» μπήκαν ιστορικοί των οποίων οι προσεγγίσεις διαφέρουν αρκετά μεταξύ τους…
Τα χειρότερα ήρθαν μετά, όταν ήρθε η ώρα των αρματολών και των κλεφτών. Στο στόχαστρο μπήκε κυρίως ο Οδυσσέας Ανδρούτσος – και δεν ήταν ο μόνος.
Έμεινα πραγματικά άναυδος όταν προλογίζοντας την προσέγγισή της για τον ρόλο του Καραϊσκάκη και του Ανδρούτσου, είπε πως «ο πρώτος ήταν ήρωας – ο άλλος όχι και τόσο»!
Στη συνέχεια παρέθεσε ένα σχετικό απόσπασμα από τον Παπαρρηγόπουλο και απήγγειλε με θεατρικότητα και έμφαση το απόσπασμα που ακολουθεί από τον Τζορτζ Φίνλεϊ. Τον Σκοτσέζο Φίνλεϊ τον χαρακτήρισε ως αντικειμενικό και φιλέλληνα αναφέροντας πως έζησε στην Ελλάδα και παραλείποντας φυσικά τον τρόπο που κερδοσκόπησε με ακίνητα στην Αθήνα.
Ιδού ο Ανδρούτσος κατά Φίνλεϊ: «Τα αισθήματά του ήταν αυτά ενός Αλβανού μισθοφόρου. Επεδίωκε το ίδιον συμφέρον του, χωρίς να υποτάσσεται εις χαλινόντινα καθήκοντος, ηθικής ή θρησκείας. Ο χαρακτήρ του ήτο κράμα εκ των χειρίστων κακιών των Ελλήνων και Αλβανών. Ήτο κίβδηλος όσον ο δολερώτερος Έλλην και φιλέκδικος όσον ο πλέον αιμοδιψής Αλβανός. Είχε προσέτι άκραν φιλαργυρίαν, καθολικήν δυσπιστίαν και θηριώδη σκληρότητα.»
Η κυρία Ευθυμίου προλογίζοντας είπε ότι ο Ανδρούτσος είχε αμφιβολίες για τη συμμετοχή του στον αγώνα και δεν είχε ενθουσιασμό για την ελευθερία!
Ανέφερε πως έγινε πολύ νωρίς γνωστός και θεωρήθηκε ήρωας και ανέφερε παραθέτοντας Παπαρρηγόπουλο ότι θα ήταν καλύτερα ο Ανδρούτσος να είχε σκοτωθεί στη Γραβιά! Ισχυρίστηκε ότι αν και άφησε την αίσθηση του λαϊκού ήρωα μάλλον είχε έρθει σε συνεννόηση με τους Τούρκους…
Δεν παρέθεσε –ως όφειλε– καμία αντίθετη άποψη, όπως του Μακρυγιάννη, του Κόκκινου, του Φωτιάδη και πολλών άλλων… Ακούγοντάς την ένιωσα ότι ο ήρωας δολοφονείται ακόμη μια φορά…
Θυμήθηκα τη συνέντευξη του Θωμά Κοροβίνη (Δρόμος, 25/6/2020): «Ο Ανδρούτσος δεν είναι τυχαία μια ξεχωριστή και ιδιάζουσα περίπτωση από κάθε πλευρά στη νεοελληνική ιστορία συνολικά. Το γεγονός ότι είναι ο μοναδικός από τους Αρχηγούς της Παλιγγενεσίας που σχεδιάστηκε να δολοφονηθεί ύπουλα χωρίς να περάσει από δίκη ή να του δοθεί χάρη –ενώ και άλλοι δικάστηκαν και φυλακίστηκαν αλλά σώθηκαν– και η συστηματική τότε ενορχηστρωμένη επιχείρηση να αμαυρωθεί η μνήμη του εις τους αιώνας, καθιστά την περίπτωση αυτού του αδικοθανατισμένου και απροσκύνητου οπλαρχηγού ύποπτη ως προς τον τρόπο που διαχειρίστηκαν την επικίνδυνη για τα συμφέροντά τους περίπτωσή του οι αντίπαλοί του, Φαναριώτες και “Τουρκογέροντες”…»
Καθόλου τυχαία, η κυρία Ευθυμίου αφού αποδόμησε τους κλέφτες και τους αρματολούς, προχώρησε στην… αγιογράφηση του Μαυροκορδάτου τον οποίο παρουσίασε ως τον μεγαλύτερο πολιτικό, έντιμο –αφού δεν έκλεψε το κράτος–, ικανότατο, πανέξυπνο, μορφωμένο και κυρίως… πρίγκιπα – κάτι που τόνισε με έμφαση αρκετές φορές. Σε μια αποστροφή του λόγου της θεώρησε πως θα μπορούσε να είχε γίνει και βασιλιάς της Ελλάδος!
Παράλληλα έπλεξε το εγκώμιο των κοτζαμπάσηδων που μπήκαν στον αγώνα χωρίς συμφέρον, από αγάπη για την ελευθερία και έγιναν φτωχότεροι από τον αγώνα, όπως και οι καραβοκύρηδες… Εν ολίγοις δεν προχώρησε απλώς σε αναθεώρηση της Ιστορίας, σε πλήρη αποδόμηση των ιστορικών δεδομένων με επιλεκτικότατη χρήση της βιβλιογραφίας.
Κι αυτά όλα είναι μια μικρή γεύση από όσα πρόκειται ακόμη να ακούσουμε για το 1821…
