«Συνεργάζομαι με έναν άνθρωπο που πλημμυρίζει από μουσικές ικανότητες και ευαισθησία». Συνέντευξη του Μανώλη Μητσιά στον Στέλιο Ελληνιάδη.
Ο Μανώλης Μητσιάς έχει ένα καταπληκτικό προσωπικό ρεπερτόριο. Όχι τυχαία, συνειδητά. Αναγνωρίστηκε νωρίς από δύο μεγαθήρια της ελληνικής δισκογραφίας, τον Αλέκο Πατσιφά και τον Τάκη Β. Λαμπρόπουλο, και υπηρέτησε με σεβασμό και πιστότητα τον Μούτση, τον Χατζιδάκι και πολλούς άλλους κορυφαίους δημιουργούς. Δεν ενέδωσε στις σειρήνες. Του λείπει ο Νίκος Γκάτσος. Χωρίς τυμπανοκρουσίες, συνεχίζει. Είναι απογοητευμένος από την τροπή των πραγμάτων, αλλά ελπίζει, καθώς όπως λέει:
«Συνήθως οι άνθρωποι του τραγουδιού εμπνέονται από τα δύσκολα, σε δύσκολες εποχές. Δεν είναι ευχής έργο αυτό που λέω, αλλά από την καλοπέραση δεν εμπνεύστηκε κανείς».
Όμως, καταφεύγεις σε τρικ -με την καλή έννοια -για να έχεις ρεπερτόριο. Η συνεργασία με τον Γιάννη Βακαρέλη είναι πολύ ωραία, αλλά δείχνει και τη δυσκολία να βρεις καινούργιο ρεπερτόριο.
Σωστά. Αλλά εδώ μιλάμε για έναν πολύ σπουδαίο πιανίστα και αυτή η συνεργασία είναι ένα μεγάλο συν στην καριέρα μου. Ο Βακαρέλης είναι ένας πολύ αυστηρός μουσικός, παίζει με ξεχωριστό τρόπο και έχει φοβερή πειθαρχία, χαρίσματα που έχουν μόνο μεγάλοι μουσικοί. Δεν πρόκειται για μια λαϊκή ορχήστρα που ακόμη κι αν κάνεις εκατό φάλτσα ή αν ξεροβήξεις, δεν τρέχει και τίποτε. Εδώ, πρέπει να είσαι τέλειος. Για μένα είναι μια καινούργια σχολή. Δεν το θεωρώ τρικ. Συνεργάζομαι με έναν άνθρωπο που πλημμυρίζει από μουσικές ικανότητες και ευαισθησία. Είναι κάτι πολύ διαφορετικό από ό,τι έχω κάνει ως τα σήμερα.
Απ’ όσο καταλαβαίνω, πρόκειται για άνθρωπο ανοιχτό και συνεννοήσιμο, αφού δέχτηκε και προτάσεις που του έκανες, όπως για παράδειγμα το τραγούδι των Metallica.
Το τραγούδι των Metallica το παίζει καταπληκτικά. Περιμένω τους στίχους του Γιάννη Καλαμίτση για να το τραγουδήσω. Μόλις το άκουσε ο Βακαρέλης από τη Συμφωνική Ορχήστρα του Σαν Φραντσίσκο, μου είπε: αυτό θα το παίξω εγώ. Τον ιντριγκάρισα λέγοντάς του ότι το άκουσα από κάποιο Νορβηγό πιανίστα στο Ίντερνετ, αλλά δεν μου άρεσε. Μου απάντησε λέγοντας: Άσε να το παίξω κι εγώ…
Αυτή η δουλειά έχει ποιότητα και ένα στοιχείο πρωτοτυπίας, αλλά δεν αποτελεί λύση στο πρόβλημα του ρεπερτορίου.
Βεβαίως, όχι! Αυτό είναι για μια βραδιά. Με το ελληνικό ρεπερτόριο, τι να πω, είναι πολύ δύσκολα τα πράγματα. Οι εταιρίες φθίνουν, δεν βγάζουν τίποτε πια, δεν παράγουν. Έτσι όπως πάνε τα πράγματα, δεν μπορούν να βγουν και να αναδειχτούν νέα, ταλαντούχα παιδιά που σίγουρα υπάρχουν.
Είναι πρόβλημα της δισκογραφίας ή έχει να κάνει με τη γενικότερη κατάσταση την οποία βιώνουμε και για τον τρόπο με τον οποίο η πολιτεία αντιμετωπίζει τον πολιτισμό;
Η πολιτεία ποτέ δεν αντιμετώπισε τον πολιτισμό με θετικό μάτι. Βοήθησε μόνο κάποιους συνέταιρους για να κονομάνε και να τα μοιράζονται, για να λέμε τα πράγματα καθαρά. Όλοι οι άνθρωποι του πολιτισμού ήταν πάντα απέναντί της. Ο Μίκης, ο Σαββόπουλος, ο Μάνος, όλοι ήταν απέναντι στην εξουσία. Είναι λογικό λοιπόν, να μη βλέπει με θετικό μάτι τον πολιτισμό.
Όταν τραγουδάς μπροστά στο κοινό, αισθάνεσαι ότι και το ακροατήριο έχει υποστεί κάποια καθίζηση;
Το σημερινό ακροατήριο είναι ανάμεικτο. Άνθρωποι της γενιάς μας που καταλαβαίνουν και αισθάνονται τα τραγούδια, άλλοι που κάθονται και παρακολουθούν αδιάφορα, σκεπτόμενοι άλλα πράγματα και νέα παιδιά που ανακαλύπτουν αξίες σε ό,τι λες και αναζητούν τους δίσκους. Κάποτε η φοιτητική νεολαία ήταν πρωτοπόρα, τραγουδούσε τραγούδια που είχαν αντίκτυπο, αλλά αυτό σήμερα δεν υπάρχει.
Έχει ευθύνη και η Αριστερά;
Σίγουρα έχει ευθύνη, ειδικά το ΚΚΕ. Γιατί γαλούχησε ανθρώπους, τους αγκάλιασε και στη συνέχεια τους οδήγησε στον εφησυχασμό μέσα από τα φεστιβάλ που διοργάνωνε η παντοδύναμη ΚΝΕ. Έτσι, αυτοί οι καλλιτέχνες, σίγουροι ότι θα έκαναν 20-30 συναυλίες το χρόνο, εφησύχασαν, δεν τους ενδιέφερε να δημιουργήσουν έργο και λειτούργησαν σαν υπάλληλοι. Δεν λειτούργησαν στο ανοιχτό πεδίο που ήταν αναγκαίο για την πραγματική δημιουργία. Επίσης, το ΚΚΕ υπήρξε τροχοπέδη στην εξέλιξη αυτού που ονομάζουμε σήμερα έντεχνο λαϊκό τραγούδι. Αυτό έβγαλε τις κομπανίες και το ρεμπέτικο στη φόρα.
Μανώλη, αυτό δεν είναι ακριβές. Μάλιστα, το ΚΚΕ άργησε να αποδεχτεί το ρεμπέτικο.
Το ΚΚΕ, κατά τη γνώμη μου, αποπροσανατόλισε κάποιους ανθρώπους, απλώς για να υπάρχει μια αισθητική κόντρα στο ρεύμα.
Και εσύ όμως, τραγούδησες ρεμπέτικα.
Ναι, αλλά γιατί; Για να αποφύγω την εταιρία και να πω την Πιρόγα, αλλά ποτέ δεν υπερηφανεύτηκα ότι έκανα δίσκο με ρεμπέτικα, ποτέ. Το έκανα σαν διεκπεραίωση για να φύγω από μια εταιρία. Όχι ότι δεν ήθελα να πω ρεμπέτικα, ήθελα, αλλά με άλλο τρόπο. Το ρεμπέτικο στην Ελλάδα το προχώρησε μόνο ο Χατζιδάκις· το πήρε και το πήγε πάρα πέρα με τρεις σημαντικούς δίσκους, Τα Πέριξ, τις Πασχαλιές και το Σκληρό Απρίλη του ’41. Να μου δοθεί μια δουλειά τέτοια, να την κάνω ευχαρίστως, αλλά να κάνω μίμηση δεν έχει νόημα.
Και πώς τόλμησες, ενώ είσαι κατ’ εξοχήν ερμηνευτής του έντεχνου, να κάνεις Άκη Πάνου;
Παρακολούθησα τον Άκη στο Φεστιβάλ Λαϊκού Τραγουδιού στη Θεσσαλονίκη, δεκαετία ’60. Ο Άκης σάρωσε όλα τα βραβεία. Τότε, αναρωτήθηκα ποιος είναι αυτός ο άνθρωπος; Το Μοίρα μου γιατί μ’ αφήνεις και το Όταν σημάνει η ώρα είναι ανεπανάληπτα τραγούδια.
Για τη σημερινή σκηνή, τι γνώμη έχεις;
Υπάρχουν νέα παιδιά που γράφουν πολύ ωραία τραγούδια. Ο Μάλαμας μου αρέσει πάρα πολύ, οι Κατσιμιχαίοι γράψανε πολύ ωραία τραγούδια, ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου και ο Ορφέας Περίδης είναι σημαντικοί δημιουργοί.
Τραγούδια υπάρχουν, έργο δεν υπάρχει· εκεί υστερεί η σημερινή γενιά απέναντι στον Μίκη και τον Μάνο. Η παλιότερη γενιά έκανε ένα έργο. Αυτό λείπει σήμερα, πέρα από τα μεμονωμένα τραγούδια.
Μήπως αυτή η επίπλαστη και δανεική ευημερία που ζήσαμε όλα αυτά τα χρόνια, παγίδευσε και τους καλλιτέχνες;
Δεν μπορώ να πω ακόμη ότι αν δυσκολέψει η κατάσταση θα ξαναδούμε οπωσδήποτε κάτι σημαντικό. Κάτι τέτοιο βγαίνει μέσα από κοινωνικές αναταραχές, εκδηλώσεις και πολύπλοκες διεργασίες που γίνονται στην κοινωνία και το λαό.
Μετά τον Βακαρέλη, υπάρχει άλλο σχέδιο;
Θα πάω στο «Μετρό» να τραγουδήσω με νέα παιδιά, και ο Θεός βοηθός. Από κει και πέρα, αν υπάρχουν οι άνθρωποι που θα πιστέψουν στη δημιουργία, τότε είναι όλα καλά. Η συγκίνηση πρέπει να βγαίνει κάθε μέρα. Η διέξοδος του ανθρώπου είναι η αλήθεια κι αυτή υπάρχει μόνο σε ποιητικά πράγματα!
