Το Κίνημα 5 Αστέρων έκλεψε την παράσταση
Πολλοί πλέον στην Ιταλία αποκαλούν… Ντουτσέτο τον «κεντροαριστερό» (στην πραγματικότητα νεοφιλελεύθερο) πρωθυπουργό Ματέο Ρέντσι. Δηλαδή, μικρό Ντούτσε, καθότι ονειρεύεται να αναδειχθεί σε απόλυτο άρχοντα της Ιταλίας. Για να το πετύχει, ετοιμάζει ένα διπλό δημοψήφισμα τον ερχόμενο Οκτώβριο, που θα έχει ως διακύβευμα την αλλαγή του εκλογικού νόμου και –κυρίως– ένα νέο Σύνταγμα. Εάν τα καταφέρει, θα σημάνει το τέλος της παραδοσιακής αστικής δημοκρατίας, η οποία θα… απαλλαγεί επιτέλους από το σημερινό Σύνταγμα. Ένα Σύνταγμα που, παρ’ όλες τις αλλαγές που έχει υποστεί, θεωρείται «αναχρονιστικό» και «υπερβολικά χρωματισμένο» από τα αντιφασιστικά και προοδευτικά ιδεώδη του 1945. Σε συνδυασμό μάλιστα με την αλλαγή του εκλογικού νόμου, ο Ρέντσι ευελπιστεί να οικοδομήσει μια… μεταδημοκρατία, όπου θα έχει ακόμη λιγότερο βάρος απ’ ό,τι σήμερα η ψήφος των πολιτών, αλλά και των βουλευτών. Όσο για τους γερουσιαστές, δεν θα μετράνε πια, αφού θα… διορίζονται! Αυτού του είδους οι απόπειρες δεν περιορίζονται φυσικά στην Ιταλία. Σε όλη την Ευρώπη, περιλαμβανομένης της Ελλάδας, οι συστημικές δυνάμεις επιχειρούν να ξεφορτωθούν και τυπικά τα βαρίδια «αναχρονιστικών» Συνταγμάτων και δημοκρατικών κανόνων και να επιβάλουν τη μετατροπή των πολιτών σε υπηκόους που δεν θα έχουν λόγο.
Στα σχέδια αυτά ο Ρέντσι έχει τόσους φανερούς και κρυφούς συμμάχους που κανείς άλλος δεν θα μπορούσε ούτε να ονειρευτεί: από τους βιομήχανους, τους τραπεζίτες και το σύνολο σχεδόν των έντυπων και ηλεκτρονικών ΜΜΕ (περιλαμβανομένων σκοτεινών «επιχειρηματιών»…), έως το μεγαλύτερο μέρος του παλιού πολιτικού κόσμου. Ακόμη και ο «μεγάλος αντίπαλος» Μπερλουσκόνι ξελασπώνει τον Ρέντσι κάθε φορά που τον βλέπει στριμωγμένο, δανείζοντάς του βουλευτές ή διασπώντας την κεντροδεξιά! Επιπλέον, τον στηρίζει και το μεγαλύτερο μέρος της κάποτε ισχυρής ιταλικής Αριστεράς, που μέχρι σήμερα επιμένει αυτοκτονικά στη συνεργασία με τον «προοδευτικό» Ντουτσέτο. Άλλωστε αυτή η Αριστερά, με τη στοίχισή της πίσω από τη λεγόμενη κεντροαριστερά, και άρα την εκούσια αδυναμία της να προβάλει μια πειστική εναλλακτική λύση, έχει συμβάλει πολύ στο πάγωμα των κοινωνικών κινητοποιήσεων. Πάγωμα που διαρκεί και εκφράζεται και εκλογικά, όταν η λαϊκή δυσαρέσκεια δεν βλέπει διέξοδο σε μια Αριστερά απαξιωμένη, πολιτικάντικη και βαθιά συστημική.
Του Ερρίκου Φινάλη
Την περασμένη Κυριακή, στον πρώτο γύρο των δημοτικών εκλογών, ο Ρέντσι γνώρισε μία ακόμη σαφή ήττα – τέτοιας έκτασης που αναγκάστηκε να κατέβει από τον… Όλυμπό του και να την παραδεχθεί, διευκρινίζοντας ότι «πάντως δεν ήταν πανωλεθρία» κι ότι αυτό που τον ενδιαφέρει είναι το διπλό δημοψήφισμα του Οκτωβρίου. Πανωλεθρία δεν ήταν, αν σκεφτεί κανείς ότι τον εγκατέλειψε «μόνο» ένας στους 4 ψηφοφόρους του σε πανιταλικό επίπεδο. Το χαστούκι ήταν όμως ηχηρό. Στη Ρώμη ο υποψήφιος που υποστήριξε ο Ρέντσι, ο Ρομπέρτο Τζιακέτι, ήρθε δεύτερος και καταϊδρωμένος με 24,9% (από 42,6% το 2011). Και θα αναμετρηθεί στο δεύτερο γύρο με την Βιρτζίνια Ράτζι, υποψήφια του Κινήματος 5 Αστέρων, η οποία πήρε την πρωτιά με 35,2% (από 12,4% το 2011). Η Ράτζι μάλλον… βοηθήθηκε από τα συστημικά ΜΜΕ, που δεν κουράστηκαν να την αποκαλούν «λαϊκίστρια», παρόλο που αποτελεί μια πιο μετριοπαθή εκδοχή των 5 Αστέρων.
Τα «ποιοτικά» στοιχεία είναι ακόμη πιο ανησυχητικά: μέχρι σήμερα το Δημοκρατικό Κόμμα του Ρέντσι κυριαρχούσε στις περισσότερες από τις 15 τοπικές δημαρχίες της Ρώμης. Τώρα, απέμεινε με το αριστοκρατικό Παριόλι και το Σαν Λορέντσο – στις περισσότερες λαϊκές συνοικίες το εκλογικό του αποτέλεσμα ήταν τραγικό. Την τρίτη θέση πήρε η κεντροδεξιά Τζιόρτζια Μελόνι, με μόνο 20,6%, χάρη στον… Μπερλουσκόνι. Ο οποίος, υποχρεωτικότατος, βοήθησε τον υποψήφιο του Ρέντσι να μπει στο δεύτερο γύρο κατεβάζοντας ένα χωριστό ψηφοδέλτιο υπό τον Άλφιο Μαρτσίνι, που έλαβε 11%. Η Μελόνι, έξαλλη, κατήγγειλε τον Μπερλουσκόνι για την έμμεση αλλά σαφή υποστήριξη που πρόσφερε ακόμη μία φορά στον Ρέντσι, εμποδίζοντάς την να φτάσει στο δεύτερο γύρο.
Τέλος η Αριστερά, που μετά από πολλές ταλαντεύσεις κατέβασε στη Ρώμη αυτόνομη λίστα με επικεφαλής τον πρώην υπουργό Στέφανο Φασίνα, περιορίστηκε στο 4,5%. Άλλωστε μεγάλο κομμάτι του κόμματος του Νίκι Βέντολα (SEL: Αριστερά, Οικολογία και Ελευθερία) ουσιαστικά απείχε. Ούτε ο Βέντολα πήρε μέρος στην προεκλογική εκστρατεία, προτιμώντας να παραμείνει στον… Καναδά, όπου βρίσκεται για «προσωπικούς λόγους». Τόσο αυτός όσο και οι στενοί συνεργάτες του επιμένουν στην πολιτική συμμαχία με το Δημοκρατικό Κόμμα του Ρέντσι, διαδίδοντας ότι αναμένουν τη στιγμή που την ηγεσία του θα αναλάβει ο «αριστερός» Πιερ Λουίτζι Μπερσάνι, οπότε και θα προωθήσουν από κοινού… προοδευτικές πολιτικές. Στο μεταξύ, αναμένοντας, έχουν υπερψηφίσει όλα τα αντιδραστικά και νεοφιλελεύθερα νομοθετήματα του Ρέντσι, ενώ οι περισσότεροι εξ αυτών υποστηρίζουν και τη «συνταγματική μεταρρύθμιση». Και μετά απορούν για ποιο λόγο ο λαός δεν τους ενισχύει…
Ας προστεθεί σε όλα αυτά η ενεργητική εμπλοκή σκοτεινών «επιχειρηματιών», που έφτασαν να χειρίζονται μεγάλο μέρος των υποθέσεων της απερχόμενης δημοτικής αρχής. Σε βαθμό που οι απερχόμενοι δημοτικοί σύμβουλοι εξαναγκάστηκαν να υποβάλουν σε… συμβολαιογράφο την παραίτησή τους, ώστε να ανοίξει ο δρόμος για τον νέο εκλεκτό του Ρέντσι, τον Τζιακέτι – αυτόν που τελικά εξευτελίστηκε από τη «λαϊκίστρια» των 5 Αστέρων. Μ’ αυτά και μ’ αυτά η Ρώμη βαφτίστηκε πρωτεύουσα όχι μόνο της Ιταλίας, αλλά και της μαφίας, που έχει επεκτείνει τολμηρά τις «επιχειρήσεις» της εκτός ιταλικού Νότου. Άλλωστε πρόσφατο είναι το σκάνδαλο συνεργασίας πολιτικών και συνεταιριστικών οργανώσεων με τον «Συνεταιρισμό 29 Ιούνη» της Ρώμης, ο οποίος «ειδικεύεται» στην εκμετάλλευση των προσφύγων και ελέγχεται από μαφιόζους και ακροδεξιούς εγκληματίες.
Πανιταλική η αποδοκιμασία
Ένα σημαντικό στοιχείο των εκλογών ήταν η περαιτέρω αύξηση της αποχής, που πλέον προσέγγισε σε πανιταλικό επίπεδο το 40%. Η αποχή επιβεβαιώνεται έτσι ως μία από τις δύο «διεξόδους» των δυσαρεστημένων ψηφοφόρων, μεταξύ των οποίων και το μεγάλο μέρος των υποστηρικτών του πάλαι ποτέ Ιταλικού Κ.Κ. Μάλιστα αυτή τη φορά η αποχή αυξήθηκε περισσότερο στο Βορρά της χώρας, περιλαμβανομένων των κάποτε βιομηχανικών (και σήμερα φτωχοποιούμενων) πόλεων που ήταν προπύργιο της Αριστεράς. Η δεύτερη διέξοδος είναι το Κίνημα 5 Αστέρων που, παλιότερα, θα το αποκαλούσαμε «του Μπέπε Γκρίλο». Όμως κι αυτός έχει αποσυρθεί ουσιαστικά από το προσκήνιο και συμμετείχε μονάχα τυπικά στην προεκλογική εκστρατεία. Αυτό δεν εμπόδισε τους υποψήφιους των 5 Αστέρων να προβάλουν σαν μια τρίτη πολιτική δύναμη κόντρα τόσο στην κεντροαριστερά όσο και στην κεντροδεξιά. Έτσι, σχεδόν παντού θα υπάρξει δεύτερος γύρος.
Στο πάντα ιδιόμορφο Μιλάνο θα αναμετρηθούν στο δεύτερο γύρο ο «κεντροαριστερός» (και… πρώην δεξιός) Τζιουζέπε Σάλα και ο κεντροδεξιός Στέφανο Παρίζι – που όχι άδικα αποκαλούνται «δίδυμοι», αφού τα προγράμματά τους μοιάζουν σαν δυο σταγόνες νερό. Ο Σάλα (που υποστηρίχθηκε και από σχεδόν σύμπασα την ιταλική Αριστερά…) αναμενόταν να νικήσει πανηγυρικά από τον πρώτο γύρο. Αλλά τα προγνωστικά διαψεύστηκαν: πήρε μόλις 41,7% έναντι 40,8% του αντιπάλου του, παρ’ όλο το «σπρώξιμο» από θεούς και δαίμονες. Ίσως να έφταιξε κάπως και το εσωκομματικό σκάνδαλο προ λίγων μηνών, όταν αποκαλύφθηκε ότι… Κινέζοι μετανάστες εισέβαλαν μαζικά στο Δημοκρατικό Κόμμα για να υποστηρίξουν τον Σάλα, εκλεκτό του Ρέντσι, στις εσωκομματικές εκλογές! Ίσως πάλι να έπαιξε ρόλο και το γεγονός ότι όλοι οι συνεργάτες του «επιτυχημένου» Σάλα, που το 2010-2015 ήταν πρόεδρος της Διεθνούς Έκθεσης του Μιλάνο, είναι υπόδικοι… Από τους υπόλοιπους υποψήφιους, ο Τζιανλούκα Κοράντο των 5 Αστέρων πήρε 10,1% (έναντι 3,4% το 2011) και ο «διαφωνών» Μπαζίλιο Ρίτζο της Κομμουνιστικής Επανίδρυσης 3,6%. Το κόμμα του Ρέντσι έχασε, εξάλλου, τις 5 από τις 9 τοπικές δημαρχίες.
Στο πάλαι ποτέ «κόκκινο» και βιομηχανικό Τορίνο, που παρακμάζει μετά την μετακόμιση της Φίατ και άλλων βιομηχανιών, επίσης θα υπάρξει δεύτερος γύρος – για πρώτη φορά εδώ και 15 χρόνια, αφού ως τώρα η κεντροαριστερά (με τη σύμπραξη μεγάλου μέρους της Αριστεράς…) έβγαζε δήμαρχο από την πρώτη Κυριακή. Θα αναμετρηθεί ο κεντροαριστερός Πιέρο Φασίνο (που έλαβε μόλις 41,8% από… 56,6% το 2011) με την Κιάρα Απεντίνο των 5 Αστέρων – η οποία έσπασε το κοντέρ, λαμβάνοντας το 30,9% των ψήφων έναντι ενός πενιχρού 5% το 2011! Μεγάλος χαμένος η διασπασμένη Δεξιά: ο εκλεκτός της Λέγκας του Βορρά περιορίστηκε στο 8,4%, και της μπερλουσκονικής Φόρτσα Ιτάλια στο 5,3%. Ο αριστερός Τζιόρτζιο Αϊράουντο πήρε μόνο 3,7%…
Στο Τορίνο δηλαδή, όπως συνέβη και σε πολλές ακόμη πόλεις, υπήρξε μια μαζική διπλή μετατόπιση: το ένα τρίτο των παραδοσιακών δεξιών ψηφοφόρων «μετακόμισε» στο Δημοκρατικό Κόμμα του Ρέντσι, ενώ οι μισοί σχεδόν παραδοσιακοί ψηφοφόροι της κεντροαριστεράς κατευθύνθηκαν στο Κίνημα 5 Αστέρων (τα δύο τρίτα) και την αποχή (το ένα τρίτο). Ούτε στο Τορίνο κατάφερε λοιπόν η Αριστερά να εμφανιστεί πιο ελκυστική από αυτές τις δύο κλασικές πλέον «διεξόδους» όσων ψήφιζαν παλιότερα το Ιταλικό Κ.Κ. και πιο πρόσφατα το Δημοκρατικό Κόμμα.
Από τι κινδυνεύει ο Ρέντσι
Μελετώντας κανείς τα συνολικά αποτελέσματα επιβεβαιώνει ότι το Δημοκρατικό Κόμμα του Ρέντσι υπέστη σοβαρή, αλλά όχι συντριπτική ήττα. Σε δύο μεγάλες πόλεις, τη Ρώμη και το Τορίνο, θα έχει να αντιμετωπίσει στο δεύτερο γύρο τις υποψηφιότητες του Κινήματος 5 Αστέρων, που παραμένει ενοχλητικό για το παλιό, διαπλεκόμενο και διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα. Η κεντροδεξιά, από την άλλη, τα πήγε σχετικά καλά μόνο όπου κατέβηκε ενιαία και σε συνεργασία με την ακροδεξιά και τη Λέγκα του Βορρά. Η δε Αριστερά, καθοδηγούμενη στην πλειοψηφία της από έναν πολιτικάντικο κυνισμό (παρόλο που διαρκώς αποδεικνύεται… αντιπαραγωγικός!), απαξιώνεται από το «λαό της» – ο οποίος, απογοητευμένος, προτιμά είτε τα 5 Αστέρια είτε την αποχή.
Αφού ο Ρέντσι στηρίζεται από όλα τα δυναμικά συστημικά κέντρα, και παρά το νέο εκλογικό χαστούκι, για την ώρα δεν κινδυνεύει να πέσει – ιδίως όσο τα κοινωνικά κινήματα βρίσκονται σε ύπνωση. Εξάλλου και ο Μπερλουσκόνι δεν έπεσε από τη λαϊκή αναταραχή, αλλά μάλλον από εξωτερικές δυνάμεις, που τελικά, μετά από το μεταβατικό διάλειμμα υπό τον ακόμη χειρότερο Μόντι, προτίμησαν ως διαχειριστή τον «κεντροαριστερό» Ρέντσι. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τον Ιταλό πρωθυπουργό είναι αυτή τη στιγμή η διαρκής χειροτέρευση της οικονομίας, με αιχμή την εντεινόμενη τραπεζική κρίση. Άλλωστε μία από τις αιτίες της τιμωρίας του από το εκλογικό σώμα ήταν και η «διάσωση» τεσσάρων τραπεζών, που ως συνήθως φορτώθηκε στις πλάτες των καταθετών και των πολιτών.
Το περίφημο «σχέδιο Άτλας» έχει εξαντλήσει τα κεφάλαιά του, και οι λεονταρισμοί του Ρέντσι έναντι της Γερμανίας χρησιμεύουν περισσότερο για εσωτερική κατανάλωση. Μέχρι στιγμής έχει αποδειχτεί ότι κάνει πίσω όποτε του τρίξουν τα δόντια. Και ουσιαστικά δεν έχει περάσει το δικό του, αφού το Βερολίνο και οι Βρυξέλλες απλά κήρυξαν ανακωχή και τον άφησαν μετεξεταστέο, δίνοντάς του χρόνο μέχρι το φθινόπωρο για να συμμορφωθεί με τους «ευρωπαϊκούς κανόνες». Εάν βέβαια στο διπλό δημοψήφισμα του Οκτωβρίου καταφέρει να περάσει την υπεραντιδραστική συνταγματική και εκλογική μεταρρύθμιση, που θα ανατρέπει ολοκληρωτικά το μεταπολεμικό πολιτικό και κοινωνικό συμβόλαιο, ίσως κριθεί με μεγάλη επιείκεια…
Το φθινόπωρο η αποφασιστική μάχη
Θα κριθούν λοιπόν πολλά στο διπλό δημοψήφισμα του Οκτωβρίου. Ο ίδιος ο Ρέντσι «απειλεί» τους Ιταλούς ότι θα εγκαταλείψει οριστικά την πολιτική εάν απορριφθεί η πρότασή του. Εντυπωσιακά δυσανάλογη απειλή, αν σκεφτεί κανείς ότι ως τώρα οι μοναδικοί που αντιστέκονται στα σχέδια του Ντουτσέτο είναι λίγες δεκάδες συνταγματολόγων και πανεπιστημιακών, καθώς και ένα τμήμα μόνο της αποσαθρωμένης Αριστεράς. Ο Ρέντσι βγαίνει καθημερινά επί ώρες στις τηλεοπτικές οθόνες διαφημίζοντας τις προτάσεις του, τη μία ως πρωθυπουργός, την άλλη ως επικεφαλής του Δημοκρατικού Κόμματος ή και ως επικεφαλής της καμπάνιας για το «Ναι». Οι υποστηρικτές του «Όχι», αντίθετα, έχουν παρέμβει με ελάχιστα μονόλεπτα, καθώς τα δημόσια και ιδιωτικά τηλεοπτικά κανάλια αποδεικνύονται για μια ακόμη φορά «αφιλόξενα»…
Ο αλαζόνας Ρέντσι δεν διστάζει να αποκαλέσει «αρχαιολογία» και «αναχρονιστικό περιθώριο» τους συνταγματολόγους και πανεπιστημιακούς λόγω της ηλικίας τους και του μικρού αριθμού τους. Πράγματι, μόλις 56 σεβάσμιοι νομικοί, δικαστικοί και καθηγητές είναι αυτοί που μέχρι στιγμής τολμούν να ορθώσουν το ανάστημά τους ενάντια στο αντιδημοκρατικό έκτρωμα που ετοιμάζει ο Ντουτσέτο. Από την άλλη, εκατοντάδες αριβίστες συνάδελφοί τους συνωστίζονται στους διαδρόμους της γενναιόδωρης «κεντροαριστερής» εξουσίας, που διορίζει αβέρτα τα «δικά της παιδιά» σε δημόσιες θέσεις και οργανισμούς κάθε είδους. «Πάντως δεν είναι τόσο άσχημα τα πράγματα», είπε με πικρό χιούμορ ένας υποστηρικτής των 56, «αφού επί Μουσολίνι ήταν μόλις 12 οι πανεπιστημιακοί που αντιστάθηκαν – τώρα είναι περισσότεροι»! Το σίγουρο είναι ότι ο Ρέντσι και το σύστημα που τον υποστηρίζει φοβάται πραγματικά ένα «ατύχημα» στο δημοψήφισμα, που μπορεί να μετατραπεί σε μέσο έκφρασης της γενικευμένης δυσαρέσκειας.
Δύο ενδιαφέρουσες εξαιρέσεις
Το λεγόμενο «πορτοκαλί κύμα» του 2011, όταν οι υποψήφιοι της ευρύτερης κεντροαριστεράς σάρωσαν σε όλη την Ιταλία, διατηρήθηκε μόνο στη Νάπολι – αλλά κι εδώ κόντρα στον Ρέντσι! Η εκλεκτή του, η Βαλέρια Βαλέντε, την οποία επέβαλε ως επίσημη υποψήφια του Δημοκρατικού Κόμματος με τη γενναιόδωρη βοήθεια του μηχανισμού του μαφιόζου Κούφαρο, έλαβε ένα ταπεινωτικό 21,1% κι έμεινε εκτός δεύτερου γύρου. Πρώτος ήρθε ο κεντροαριστερός (αλλά αντίπαλος του Ρέντσι) Λουίτζι ντε Ματζίστρις με 42,8%, ακολουθούμενος εκ του μακρόθεν από τον κεντροδεξιό Τζιάνι Λετιέρι με 24%. Το κύμα του ντε Ματζίστρις ανέκοψε εξάλλου και τον Ματέο Μπράμπιλα των 5 Αστέρων, που περιορίστηκε στο 9,6%.
Άλλη μια αξιομνημόνευτη εξαίρεση από το γενικό κανόνα είναι το Φιορεντίνο. Όχι τόσο επειδή το Δημοκρατικό Κόμμα κατρακύλησε στο 32,5% από 56% το 2011, γεγονός που οφείλεται εν πολλοίς στην επιμονή του Ρέντσι να επιβάλει ένα καταστρεπτικό «πρόγραμμα διαχείρισης αποβλήτων» και την κατασκευή ενός μεγάλου (και άχρηστου) αεροδρομίου. Όσο, κυρίως, επειδή η δυσαρέσκεια στράφηκε στην Αριστερά, που πήρε συνολικά… 46,6% (και επιπλέον 10% ο υποψήφιος των 5 Αστέρων)! Συγκεκριμένα, το SEL του Βέντολα πήρε 27,4% και η Κομμουνιστική Επανίδρυση 19,2%. Η κεντροδεξιά, που επίσης υποστηρίζει τα σχέδια του Ρέντσι, περιορίστηκε στο 10,8%. Αυτό το κυριολεκτικά εξαιρετικό αποτέλεσμα εξηγείται από το γεγονός ότι το Φιορεντίνο είναι από τις λίγες περιοχές όπου υπάρχει σήμερα ένα μαζικό κίνημα με στόχο, ακριβώς, να αποτρέψει τα φαραωνικά προγράμματα του Ρέντσι – ο οποίος καυχιόταν ότι το Φιορεντίνο είναι «σπίτι του».
