Έχοντας παρακολουθήσει τη δουλειά της Καλλιόπης Στάρα για τα αιωνόβια δέντρα κι έχοντας μελετήσει το πραγματικά εκπληκτικό εκπαιδευτικό υλικό με τίτλο: «Τα αιωνόβια δέντρα, οι αξίες τους και η σημασία τους για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας» που κυκλοφόρησε το 2015 από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων (το υλικό κατεβάστε και διαβάστε το ελεύθερα εδώ), χάρηκα πολύ παίρνοντας στα χέρια μου το βιβλίο της «Το Δέντρο του μικρού μας κόσμου – η συναρπαστική ιστορία ενός αιωνόβιου δέντρου που φύλαγε τις μνήμες ενός μικρού χωριού» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αρτέον με θαυμάσια εικονογράφηση από τον Πρόδρομο Μάνου.
Με την συνεχή απειλή που δέχονται τα δάση μας, το βιβλίο είναι κάτι παραπάνω από επίκαιρο… Η συγγραφέας άλλωστε αγωνίζεται στην ιδιαίτερη πατρίδα της το Ζαγόρι και την Ήπειρο όχι μόνο για την προστασία των αιωνόβιων δέντρων αλλά και της φύσης…
Στο βιβλίο, το δέντρο στη μέση του χωριού που «μοιάζει να ήταν εκεί από πάντα» απειλείται από τις κοντόφθαλμες αρχές του τόπου και τους παρατρεχάμενούς της. Το δέντρο είναι βλέπετε εμπόδιο στην… ανάπτυξη!
Σχεδιάζουν λοιπόν να το κόψουν. Μόνο που λογαριάζουν χωρίς τη συμμαχία των ανθρώπων του χωριού με τη νεράιδα του δέντρου. Στην πρωτοπορία οι γιαγιάδες που φυλάνε τη μνήμη του χωριού και τα παιδιά που είναι το μέλλον του. Θα καταφέρουν όχι μόνο να σώσουν, αλλά και να αναδείξουν το δέντρο.
Μια ιστορία για τις πραγματικές αξίες της ζωής που απειλούνται συνεχώς από όσους θέλουν να εκμεταλλεύονται ληστρικά τη φύση αδιαφορώντας για το ζοφερό μέλλον που ετοιμάζουν. Το βιβλίο είναι ιδανικό για να ανοίξει συζητήσεις σε σχολεία, οικογένειες και κοινωνία. Πριν να είναι αργά!
Τι σημαίνουν για σένα τα αιωνόβια δέντρα;
Τα αιωνόβια δέντρα πάντα με συγκινούσαν: τα μοναχικά δέντρα των εκκλησιών στα ορεινά τοπία της χώρας, τα πιο γηραιά δέντρα του κόσμου που επιβιώνουν σε περιβάλλοντα τόσο ακραία όπως οι βουνοκορφές, το μυθικό δέντρο του κόσμου, το αιωνόβιο δέντρο που ενώνει τις γενιές, το δέντρο που αποτελεί το σπίτι δεκάδων άλλων οργανισμών, το δέντρο που μας περιμένει στη δροσερή πλατεία του χωριού μας, οι ιστορίες ανθρώπων και δέντρων ή τόπων και δέντρων που οι ζωές τους συμβαδίζουν. Επίσης υπάρχουν κάποιες αληθινά συναρπαστικές κι αγαπημένες ιστορίες δέντρων στην ελληνική λογοτεχνία μας: «Η βασιλική δρυς» του Α. Παπαδιαμάντη, «η ιστορία του πεύκου» του Ζ. Παπαντωνίου, «η κηδεία του πλατάνου» του Χ. Χρηστοβασίλη…
Τι ήταν αυτό που σε ώθησε να απευθυνθείς στα παιδιά γράφοντας ένα βιβλίο με πρωταγωνιστή ένα αιωνόβιο δέντρο;
Στη χώρα μας πάσχουμε από έλλειψη μέριμνας για τα αιωνόβια δέντρα αν και τα τελευταία χρόνια φωνές που αγωνίζονται για να σώσουν το αιωνόβιο δέντρο του τόπου τους όλο και πληθαίνουν. Αυτοί οι ιδιότυποι «δεντρολάτρες» συχνά τα καταφέρνουν και χαίρομαι όταν βλέπω νέες κηρύξεις μνημείων της φύσης: Ο πλάτανος των Σεβαστιανών, δύο πλατάνια στην Έδεσσα, η βελανιδιά της Λόχμης Γρεβενών κι άλλα δέντρα που κάποιοι τα νοιάζονται και θέλουν να τα προστατέψουν: η βελανιδιά της Ραφήνας, οι αιωνόβιες ελιές της Κρήτης, πρόσφατα τα τέσσερα πλατάνια της Θεσσαλονίκης…
Πριν γεννηθεί η ιδέα να γράψω ένα παραμύθι, ήρθε η προτροπή μιας παλιάς φίλης να γράψω μια ιστορία και μηνύματα για αληθινά δέντρα που χρειαζόταν βοήθεια. Έγραψα γράμματα σε υπηρεσίες και φορείς και άρχισα να νοιώθω σαν το βασιλιά με το δέντρο στην καρδιά που του έλεγαν οι παραμυθάδες ιστορίες για να ξαλαφρώσει κάθε φορά που μάθαινα ότι χάθηκε ακόμα μια αιωνόβια βελανιδιά, ακόμα ένα αιωνόβιο κυπαρίσσι. Έτσι γεννήθηκε το παραμύθι.
Γνωρίζω πως έχεις δημιουργήσει ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα για τα αιωνόβια δέντρα. Ποια είναι η ανταπόκριση; Θεωρείς ότι προστατεύονται επαρκώς στη χώρα μας;
Το 2015 συν επιμεληθήκαμε με τη Δέσποινα Βώκου (ΑΠΘ) το εκπαιδευτικό υλικό «Τα αιωνόβια δέντρα, οι αξίες τους και η σημασία τους για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας» που εκδόθηκε από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων στο πλαίσιο του έργου «Η διατήρηση της φύσης μέσω της θρησκείας – Τα ιερά δάση της Ηπείρου» για το οποίο εργάστηκαν 38 επιστήμονες από όλο τον κόσμο. Το υλικό μας έλαβε την απαραίτητη έγκριση και διανεμήθηκε σε όλα τα δημοτικά σχολεία των Ιωαννίνων και της Κόνιτσας, αλλά και σε πολιτιστικούς συλλόγους χωριών και σε άλλους φορείς που μας το ζήτησαν. Λαβαίνουμε πολύ ενθαρρυντικά μηνύματα από τους ανθρώπους που το διαβάζουν, βλέπουμε μικρά θαύματα όταν οι δάσκαλοι και οι μαθητές τους ασχολούνται με τα αιωνόβια δέντρα και θεωρούμε ότι σαν σποράκια οι ιδέες μας τελικά φυτρώνουν όταν υπάρχει γόνιμο έδαφος, αλλά θέλουν χρόνο ακόμη για να μεγαλώσουν.
Τα αιωνόβια δέντρα στη χώρα μας δεν προστατεύονται επαρκώς και υπάρχει έλλειψη γνώσης για την ιδιαίτερη δεντροκομία τους, ενώ η κλιματική αλλαγή, που φέρνει ακραία φυσικά καιρικά φαινόμενα, είναι ένα ζήτημα για τα γηραιά δέντρα, ιδιαίτερα εντός οικισμών και κοντά σε κτίρια. Τα αιωνόβια δέντρα απειλούνται επίσης από προσπάθειες εξωραϊσμού μνημείων και δημόσιων χώρων, καθώς στη σύγχρονη Ελλάδα αγαπάμε τόσο πολύ το τσιμέντο. Κι υπάρχουν ασφαλώς και οι ασθένειες που έχουν αφανίσει αιωνόβια καραγάτσια κι απειλούν αιωνόβιες καστανιές και με εξαιρετική ραγδαιότητα πλατανοδάση και αιωνόβια μνημειακά πλατάνια σε Δυτική Ελλάδα και Πελοπόννησο.
Στην Ήπειρο, την πατρίδα σου, όπου επικεντρώνεις και το ενδιαφέρον σου για τα αιωνόβια δέντρα, υπάρχει μια μεγαλύτερη απειλή, από τις σχεδιαζόμενες εξορύξεις. Πώς θα αντιδράσετε απέναντι σ’ αυτό;
Μια από τις λειτουργίες των αιωνόβιων δέντρων είναι η βοήθειά τους για να μελετήσουμε την κλιματική αλλαγή καθώς αυτή αποτυπώνεται στους ετήσιους αυξητικούς δακτυλίους τους. Και τώρα που η κλιματική αλλαγή απαιτεί ενέργειες και δράσεις αντιμετώπισης για την απεξάρτηση από το ορυκτά καύσιμα, στην Ήπειρο, όπως και σε όλη τη Δυτική Ελλάδα σχεδιάζονται εξορύξεις υδρογονανθράκων. Επίσης ο αγωγός φυσικού αερίου χαράζεται πάνω από το Γρεβενίτι στο ανατολικό Ζαγόρι και το ιερό αιωνόβιο προστατευτικό δάσος του, ενώ εκατοντάδες ανεμογεννήτριες απειλούν να βιομηχανοποιήσουν τα ορεινά τοπία της χώρας. Βλέπω στο βουνό Κασιδιάρης πάνω από τον ποταμό Καλαμά, την πληγή στο τοπίο που μοιάζει ανεπανόρθωτη, σκέφτομαι ότι πειραματίζονται «στου κασίδα το κεφάλι» και νοιώθω ότι αυτή είναι μόνο η αρχή! Η απληστία μας για την κατανάλωση όλο και περισσότερης ενέργειας θυμίζει την ιστορία του Ερισύχθονα που έκοψε την ιερή δρυ της θεάς Δήμητρας και τιμωρήθηκε με μια ακόρεστη πείνα που τον ανάγκασε στο τέλος να φάει τις ίδιες τους τις σάρκες.
Πως αντιδρούμε; Αρθρογραφούμε, διαδηλώνουμε, χορεύουμε, προβάλουμε ένα άλλο μοντέλο ανάπτυξης για τον τόπο μας με τα άγρια ποτάμια και τα καθαρά νερά του, την απειλούμενη βιοποικιλότητα, τα απέραντα δάση, τα θαυμάσια τοπία, τα άγρια μανιτάρια του, τα κτηνοτροφικά προϊόντα, τα βότανα, τα κρασιά του.
Είσαι αισιόδοξη για την έκβαση του αγώνα;
Θα το πω με μια ιστορία από τη Νότια Αμερική. Εκείνη του μικρού κολιμπρί που κατάφερε κι έσωσε ένα δάσος που καιγόταν. Κάποιοι πρέπει να δώσουν τους αγώνες εκείνους που αρχικά μοιάζουν χαμένοι… Και ναι οι καιροί απαιτούν αισιοδοξία κι οι ιστορίες καλό τέλος.
