Του Κώστα Γεωργουσόπουλου. Ο Λένιν μετά την επικράτηση της Οκτωβριανής Επανάστασης ρωτήθηκε από Αμερικανό δημοσιογράφο τι σημαίνει γι’ αυτόν σοσιαλισμός. «Σοσιαλισμός», απάντησε, «είναι εξηλεκτρισμός συν κινηματογράφος».
Ούτε λίγο-ούτε πολύ δηλαδή: «Παραγωγική ενέργεια, άρα και ανάπτυξη, εκμετάλλευση πόρων σ’ όλη την επικράτεια, όπου φτάνει ο ηλεκτρισμός, και κατά συνέπεια θέσεις εργασίας, και μαζί και εκπαίδευση ευρέος πολιτιστικού φάσματος».
Το τραγικό είναι πως η λενινιστική εξίσωση μπορεί να πάρει πολλές άλλες μορφές: Δημοκρατία: ενέργεια και τηλεόραση. Φασισμός-ναζισμός: ανάπτυξη και ραδιόφωνο, κινηματογράφος και Διαδίκτυο. Η Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε όταν κάθε σοβιετικός πολίτης μπορούσε να μαθαίνει μέσω των τηλεοπτικών λήψεων πως η αγορά της Αθήνας, ακόμα και της χουντικής, διαθέτει και του πουλιού το γάλα. Στη γειτονική Αλβανία, όταν εγκαταστάθηκε κεραία τηλεόρασης στην Κέρκυρα τροφοδότησε τα πρώτα κύματα φυγάδων προς τον… ελληνικό παράδεισο. Και σήμερα στην Κίνα ο κυβερνητικός αγώνας γίνεται για να φιμωθεί το Διαδίκτυο και κυρίως η πολιτιστική και πολιτική διείσδυση δυτικών ιδεών και ελευθερίας κριτικής στο μέσο Κινέζο πολίτη.
Τι σημαίνουν όλα αυτά; Πως κάθε καθεστώς όλου του δοκιμασμένου γνωστού φάσματος, από την αρχαιότητα έως σήμερα, εκμεταλλεύεται το προσφορότερο Μέσον για να διαδώσει τις ιδέες του, τις αξίες του, τα ιδανικά του, τις ουτοπίες του, τα δόγματά του, τις δοξασίες του και την ψευδή του συνείδηση.
Ο νεαρός γραμματέας του Γκαίτε, Έκκερμαν, ρώτησε το γηραιό ποιητή κάποτε: «Τι είναι, μετρ, Ειμαρμένη;» και ο μεγάλος ποιητής απάντησε: «Κάποτε, νεαρέ, ήταν μια μυθική δύναμη, που ωθούσε την Ιστορία στην τραγωδία της, σήμερα όμως η Ειμαρμένη ονομάζεται Ναπολέων!». Ε, λοιπόν σήμερα η Ειμαρμένη ονομάζεται κινηματογράφος, ραδιόφωνο, τηλεόραση, Διαδίκτυο και όλα τα παραποτάμια του.
Η Αραβική, ονομαζόμενη, Άνοιξη, οφείλεται στο Διαδίκτυο, η λυβική, η συριακή, η ιρανική και βέβαια οι συναθροίσεις αγανακτισμένων στις πλατείες της Νότιας και τώρα της Κεντρικής Ευρώπης, της Νότιας Αμερικής αλλά και της Βόρειας. Και, δυστυχώς, το Μέσον που τις κινητοποιεί δεν είναι πια η δημοκρατία, τουλάχιστον με τον αυθεντικό της ορισμό. Διότι, φευ, δημοκρατίες αυτοαποκαλούνται όλα τα καθεστώτα, αστικά, προλεταριακά, θρησκευτικά, δικτατορικά…
Γιατί; Διότι, όπως σοφά και κυνικά δογμάτισε ο Μακ Λιούαν, «το μέσον είναι το μήνυμα». Όποιος λοιπόν κατέχει το Μέσον, διοχετεύει τις αξίες του και τις ιδέες του, όποιες και να ’ναι. Ο Μάο κήρυττε ότι στο καθεστώς του θα «άνθιζαν όλα τα άνθη», και μόνο ένα άνθος πότισε και βοτάνισε, το κόκκινο βιβλιαράκι. Τα άλλα τα έκαψε η πυρκαγιά της πολιτιστικής επανάστασης. Ο Χίτλερ προπαγάνδισε την «επιστροφή στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό» μέσω της μεγαλοφυούς κινηματογραφίστριας Λένι Ρίφενσταλ, που αποτύπωσε τα «ιδανικά» της ναζιστικής παιδείας στο φιλμ των Ολυμπιακών Αγώνων του Βερολίνου του 1936. Ακόμα και στη χώρα του κοινοβουλευτισμού και της ανοχής, στην χώρα όπου κοιμάται ο Μαρξ, τη Βρετανία, όταν η κρατική τηλεόραση (ΒΒC) πήρε θέση κριτική για τον πόλεμο στα Νησιά Φόκλαντ, τιμωρήθηκε ώστε, ώς σήμερα, δεσμεύεται να εκφράσει ελεύθερα θεσμικές απόψεις.
Αφού λοιπόν ορίσουμε ρητά τι είναι σήμερα δημοκρατία και αφού οργανώσουμε μια αμφιμονοσήμαντη σχέση ανάμεσα σ’ αυτήν και τα μαζικά Μέσα (κινηματογράφος, ραδιόφωνο, τηλεόραση, Διαδίκτυο), ώστε η δημοκρατία να δανείζει τις αξίες της στο μαζικό Μέσο διάδοσης των ιδεών της και το μαζικό Μέσο να βαθαίνει και να ευρύνει τη δημοκρατία, μόνο τότε ο πολιτισμός θα πάψει να είναι εμπόριο και παρωπίδες. Έστω και χρυσές.
Αλήθεια, θυμάστε τη διαφήμιση της His Master’s Voice; Ένα σκυλί που καθόταν μπροστά στο χωνί του φωνογράφου: Η φωνή του κυρίου του. Και είναι, νομίζω, αυτονόητο πως προτιμάμε έναν αλήτη σκύλο, αλανιάρη, από τα ασκημένα σκυλιά του τσίρκου.
Μετά τον Λένιν, ο ηλεκτρισμός έφτασε στην Σιβηρία, αλλά μαζί του έφτασε στη «Σιβηρία» και ο Σολτζενίτσιν, και ο Παστερνάκ, και η Αχμάτοβα, και ο Ταρκόφσκι, και ο Ζαχάρωφ…, δηλαδή όλες οι Τήλε-Οράσεις της προδομένης σοσιαλιστικής δημοκρατίας.
* Ο Κώστας Γεωργουσόπουλος
είναι κριτικός Θεάτρου
