Επιμέλεια: Γιάννης Σχίζας
O Πλούτωνας ανακαλύφθηκε το 1930 και για ογδόντα χρόνια παρέμενε ένας σκοτεινός απόλυτα ψυχρός κόσμος για τον οποίο γνωρίζαμε ελάχιστα πράγματα. Το 2015 έφθασε στον Πλούτωνα το σκάφος της αποστολής New Horizons και αποκάλυψε ένα απρόσμενα ενδιαφέροντα και ενεργό γεωλογικά κόσμο.
Έχουν αποκαλυφθεί πολλά εντυπωσιακά φαινόμενα που συμβαίνουν στην ατμόσφαιρα, την επιφάνεια αλλά και το υπέδαφος του Πλούτωνα που πριν από μερικά χρόνια υποβιβάστηκε από τη Διεθνή Αστρονομική Ένωση από την κατηγορία των πλανητών σε αυτή των πλανητών-νάνων προκαλώντας μεγάλες αντιδράσεις εντός και εκτός επιστημονικής κοινότητας.
Ένα ακόμη άγνωστο φαινόμενο στον Πλούτωνα ανακάλυψαν επιστήμονες του Ινστιτούτου Έρευνας Southwest στο Σαν Αντόνιο των ΗΠΑ. Διαπίστωσαν ότι η ατμόσφαιρα του πλανήτη εξαφανίζεται καθώς αυτός κατά την τροχιακή του κίνηση απομακρύνεται από τον Ήλιο. Ο Πλούτωνας χρειάζεται 248 έτη για να ολοκληρώσει μια πλήρη περιστροφή γύρω από τον Ήλιο. Το κοντινότερο σημείο που πλησιάζει το μητρικό μας άστρο είναι σε απόσταση περίπου 4,5 δισ. χλμ και το πιο μακρινό σε απόσταση περίπου 8,5 δισ. χλμ.
Ο Πλούτωνας διαθέτει ένα λεπτό στρώμα ατμόσφαιρας που αποτελείται σχεδόν στο σύνολό του από μοριακό άζωτο αλλά έχει εντοπιστεί η περιορισμένη παρουσία μεθανίου και μονοξειδίου του άνθρακα. Τα αέρια εκπέμπονται στην ατμόσφαιρα από την παγωμένη επιφάνειά του. Οι ερευνητές ανακάλυψαν πως καθώς ο Πλούτωνας απομακρύνεται από τον Ήλιο η θερμοκρασία του μειώνεται ακόμη περισσότερο με αποτέλεσμα το άζωτο να παγώνει και να παραμένει στην επιφάνεια. Έτσι η ατμόσφαιρα χάνει την πηγή της τροφοδοσίας της και η έτσι κι αλλιώς μικρή πυκνότητά της συρρικνώνεται συνεχώς σε σημείο εξαφάνισης. Η ανακάλυψη που παρουσιάστηκε σε μεγάλο αστρονομικό συνέδριο που διεξάγεται αυτές τις μέρες στις ΗΠΑ προσθέτει ένα ακόμη κομμάτι στο παζλ των γεωατμοσφαιρικών του Πλούτωνα.
Αφροδίτη
Αν και η Αφροδίτη είναι πιθανότατα ο πιο αφιλόξενος για την παρουσία της ζωής βραχώδης πλανήτης στο ηλιακό μας σύστημα εντούτοις αναφέρεται πάντα ως «η δίδυμη αδελφή» της Γης. Το κοντινό της με τον πλανήτη μας μέγεθος αλλά και μια σειρά από άλλα χαρακτηριστικά της έχουν οδηγήσει τους επιστήμονες στην εκτίμηση ότι η Αφροδίτη θα έπρεπε να έχει συνθήκες παρόμοιες με αυτές της Γης και πιθανώς για κάποια στιγμή στην ιστορία της να ήταν κατοικήσιμη και φιλόξενη στη ζωή. Όμως για άγνωστο ακόμη λόγο οι συνθήκες αυτές μεταβλήθηκαν δραστικά και ο πλανήτης έγινε ένας απόλυτα τοξικός κόσμος.
Έχουν διατυπωθεί πολλές θεωρίες για το τι συνέβη και στην λίστα αυτή προστίθεται άλλη μια. Με δημοσίευσή τους στην επιθεώρηση «Planetary Science Journal» επιστήμονες του Ινστιτούτου Τεχνολογίας του Τόκιο παρουσιάζουν τη δική τους εκδοχή για το τι συνέβη. Πραγματοποίησαν τέσσερις χιλιάδες προσομοιώσεις και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τεραστίων διαστάσεων διαστημικά σώματα που ανήκαν στην κατηγορία των πλανητοειδών κυκλοφορούσαν ανεξέλεγκτα στην διαστημική μας γειτονιά.
Σύμφωνα με τη νέα μελέτη τα περισσότερα πλανητοειδή περνούσαν ξυστά από τη νεογέννητη Γη και… έστριβαν με κατεύθυνση την Αφροδίτη και τελικά έπεφταν πάνω της. Αυτός ο ανελέητος βομβαρδισμός της Αφροδίτης με τόσο μεγάλα κοσμικά σώματα δεν επέτρεψε την ανάπτυξη και εξέλιξή της με τρόπο παρόμοιο με την ανάπτυξη και εξέλιξη της Γης. Όταν ολοκληρώθηκε ο βομβαρδισμός, η Αφροδίτη είχε μετατραπεί σε ένα πλανητικό ερείπιο που δεν μπορούσε να υποστηρίξει την παρουσία της ζωής και σιγά σιγά μετατράπηκε στον πλανήτη που γνωρίζουμε σήμερα.
Η ομάδα του ΑΠΘ πάει στο διάστημα
Ο πρώτος φοιτητικός δορυφόρος στην Ευρώπη είναι εδώ και μάλιστα σχεδιάστηκε στη Θεσσαλονίκη! Η κατασκευή του AcubeSAT έγινε από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, τους φοιτητές και τις φοιτήτριές του, ενώ το δίκτυο των «συνεργατών» του εκτείνεται πλέον σε ολόκληρη την Ευρώπη και 10 πανεπιστήμια. Πρόκειται αναμφισβήτητα για ένα ορόσημο για τη χώρα μας στον τομέα της αεροδιαστημικής, με το γεγονός να λαμβάνει ιδιαίτερη αξία από το ότι τα «κλειδιά» του νέου νανοδορυφόρου κρατούν φοιτητές και φοιτήτριες, οι οποίοι θα πρωτοστατήσουν σε ένα μεγάλο βιολογικό πείραμα στο Διάστημα.
Όπως εξηγούν στα «ΝΕΑ Σαββατοκύριακο» οι υπεύθυνοι για την κατασκευή του νέου νανοδορυφόρου, πρόκειται για ένα ανεξάρτητο ερευνητικό έργο στελεχωμένο εξ ολοκλήρου από φοιτητές, αλλά και ταυτόχρονα ένα έργο που συνδέει και το ίδρυμά τους με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (European Space Agency – ESA). Πώς έφτασαν όμως οι νέοι του ΑΠΘ θα κοιτούν προς τα άστρα; Ο επιστημονικά υπεύθυνος της ομάδας Αλκιβιάδης Χατζόπουλος λέει ότι «οι φοιτήτριες και οι φοιτητές προέρχονται από διάφορα τμήματα του πανεπιστημίου και εργάστηκαν τελείως εθελοντικά, με ιδιαίτερο ζήλο και πάθος, οργανώνοντας αυτή τη διαστημική αποστολή. Εκτός όμως από την τεχνική οργάνωση του έργου, η ομάδα έχει καταφέρει να προσελκύσει και χορηγίες από εταιρείες, για να υποστηρίζει οικονομικά κάθε στάδιο της ολοκλήρωσής του. Κάτι στο οποίο βοηθούσαν, βέβαια, διαρκώς και αμέριστα οι πρυτανικές Αρχές και οι καθηγητές».
Πώς λειτουργεί
Όπως εξηγούν οι φοιτητές του ΑΠΘ, ως CubeSats –συντομογραφία του «κυβικός δορυφόρος»– ορίζονται οι δορυφόροι που αποτελούνται από μία έως 12 επιμέρους μονάδες κυβικού σχήματος και διαστάσεων 10x10x10 cm. Τα CubeSats χρησιμοποιούνται ευρέως από πανεπιστημιακές και ερευνητικές ομάδες για επιστημονικά πειράματα καθώς και για δοκιμές νέων τεχνολογιών, λόγω των χαμηλών οικονομικών απαιτήσεων και της ευχέρειας εκτόξευσής τους.
Τελικά, ο νανοδορυφόρος AcubeSAT αποσκοπεί στην εκτέλεση ενός βιολογικού πειράματος στο Διάστημα σε συνθήκες μικροβαρύτητας. Το πείραμα περιστρέφεται γύρω από το καίριο ερώτημα «πώς επιδρούν οι συνθήκες του Διαστήματος σε ζώντες οργανισμούς και, ειδικά, στον άνθρωπο».
Προγραμματίζεται να τεθεί σε τροχιά περί τα τέλη του 2023, μετά την επιτυχή σχεδιαστική και κατασκευαστική υλοποίησή του. Η εκτόξευσή του καλύπτεται εξ ολοκλήρου από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος, ο οποίος παρέχει τεχνική και επιστημονική υποστήριξη στην ομάδα από το 2019. Πρόκειται, δε, για το πρώτο εγχείρημα Ελλήνων φοιτητών που θα τεθεί σε τροχιά με την υποστήριξη του εκπαιδευτικού προγράμματος «Fly Your Satellite» του ESA.
Ο υπεύθυνος της επιστημονικής «παρέας» Θεόδωρος Παπαφωτίου προσθέτει ότι η ομάδα που ξεκίνησε με 40 μέλη τον Φεβρουάριο του 2020, αριθμούσε περισσότερα από 60 μέλη τον Αύγουστο του 2021. «Και αυτό είναι μόνο η αρχή» λέει με νόημα και συμπληρώνει: «Μένει τώρα να επιβεβαιώσουμε και με δοκιμές ότι αυτό που αναπτύξαμε σε 1.500 σελίδες μπορεί να ταξιδέψει στο Διάστημα. Και αυτή η επιβεβαίωση θα έρθει με δοκιμές σε διάφορες γωνιές της Ευρώπης, από τις εγκαταστάσεις του ΑΠΘ μέχρι και τα εργαστήρια ερευνητικών κέντρων σε Ελβετία, Βέλγιο και Κρήτη!»
«Από τη στιγμή που ξεκινήσαμε να προετοιμάζουμε το υλικό που έπρεπε να κατατεθεί στην επιτροπή των ειδικών, μέχρι την αποδοχή της, μεσολάβησε περίπου ενάμισι έτος επίμονης, αδιάκοπης προσπάθειας. Το τελευταίο πρωί, όπου και καταφέραμε να υποβάλουμε τα απαιτούμενα έγγραφα που πλέον αριθμούσαν πάνω από χίλιες σελίδες, δεν μπορούσαμε να συνειδητοποιήσουμε τι είχε μόλις γίνει λόγω της κούρασης» περιγράφει ο Ορέστης Ουσουλτζόγλου.
Από την πλευρά του, ο Μανώλης Μυλωνάς λέει ότι «ο σχεδιασμός και η κατασκευή ενός δορυφόρου, με τη συνδρομή της ESA μου φαινόταν κάτι ακραίο, που ξεφεύγει αρκετά από τις δυνάμεις ενός φοιτητή. Όταν τελικά μπήκα στην ομάδα κατάλαβα πως γίνεται αυτό. Η δουλειά που βγήκε, αν και πλέον έχω εικόνα από μέσα, συνεχίζει να με εκπλήσσει. Κάτι που ξεκίνησε ως ένα όραμα μερικών φοιτητών, κατέληξε με τη δουλειά περισσοτέρων από 70 ατόμων».
Από τα «ΝΕΑ Σαββατοκύριακου»
