Η εικοσαετής σύγχρονη περιπέτεια του μνημείου
Την Παρασκευή, 17/12, «άνοιξε» με πανηγυρικό τρόπο η Ροτόντα στη Θεσσαλονίκη, ένα μεγαλειώδες Μνημείο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς που είχε υποστεί βλάβες από το σεισμό του 1978 και έκτοτε συντηρείται με ευθύνη του υπουργείου Πολιτισμού και της αρμόδιας Εφορείας Αρχαιοτήτων. Το μνημείο, παρά τα έργα συντήρησης και αποκατάστασης, ήταν πάντα επισκέψιμο. Η Ροτόντα χτίστηκε γύρω στα 300 μ.Χ., χωρίς να είναι διακριβωμένος ιστορικά ο αρχικός προορισμός της. Πιθανολογούνται 3 εκδοχές: ότι ήταν μαυσωλείο του καίσαρα Γαλέριου ή ναός των Καβείρων ή ναός του Δία, με επικρατέστερη την τρίτη εκδοχή.
Στα παλαιοχριστιανικά χρόνια (πιθανότατα στην εποχή του Θεοδοσίου του Μεγάλου, 379-395 μ.Χ.) μετατράπηκε σε χριστιανικό ναό προς τιμή των Ασωμάτων ή των Αρχαγγέλων. Στα διαστήματα 1523-1524 και 1590-1591 μ.Χ. λειτούργησε και ως Μητρόπολη της Θεσσαλονίκης. Το 1591 μ.Χ. μετατράπηκε σε τζαμί από τον Σινάν Πασά και τον επικεφαλής της Μονής των Δερβίσηδων, Χορτάτζη Σουλεϊμάν Εφέντη και ονομάστηκε Χορτάτζ Εφέντ Τζαμί. Την εποχή εκείνη τοποθετήθηκε και ο μιναρές, το μεγαλύτερο τμήμα του οποίου σώζεται μέχρι σήμερα.
Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης το 1912, μετατράπηκε εκ νέου σε χριστιανικό ναό, προς τιμήν του Αγ. Γεωργίου, λόγω του μικρού παρεκκλησίου που βρισκόταν στη δυτική είσοδο του κτιρίου. Το 1917, ο Ελευθέριος Βενιζέλος ανακήρυξε το μνημείο σε Μακεδονικό Μουσείο όπου εκτίθονταν χριστιανικά γλυπτά μέχρι και το σεισμό του 1978.
Η Ροτόντα, πέρα από τη μεγαλειώδη αρχιτεκτονική της, αποτελεί δείγμα γραφής για την ακουστική του χώρου, τη χρήση των παραθύρων, των χρωμάτων και των κογχών, για τον άπλετο φυσικό φωτισμό. Από τη συντήρηση και την αποκατάσταση ήρθαν στο φως απαράμιλλης τεχνοτροπίας ψηφιδωτά, που θα έχουν πλέον δυνατότητα να τα θαυμάσουν όσοι την επισκεφτούν.
Από τις… εξαλλοσύνες έως τον σταυρό
Η σύγχρονη περιπέτεια του μνημείου, μετά το χτύπημα του εγκέλαδου, αρχίζει γύρω στο 1995. Η τοπική εκκλησία και ο μητροπολίτης διεκδίκησαν τη μετατροπή της Ροτόντας σε λατρευτικό χριστιανικό χώρο. Μέχρι τότε το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) έκανε αποδεκτή τη λατρευτική χρήση για 3 φορές το χρόνο. Το 1995 η προγραμματισμένη συναυλία του Σάκη Παπαδημητρίου στη Ροτόντα, ματαιώθηκε όταν έξαλλοι κληρικοί και λαϊκοί επιτέθηκαν βιαιοπραγώντας, σπάζοντας ακόμα και το πιάνο. Την εποχή εκείνη, υφυπουργός Πολιτισμού ήταν ο Ευ. Βενιζέλος.
Οι βυζαντινισμοί όμως –παρά το ότι βρισκόμαστε στο 2015– καλά κρατούν στη Θεσσαλονίκη. Έχει ανοίξει και με επίσημο τρόπο το θέμα αν πρέπει να τοποθετηθεί σταυρός στο μνημείο. Η άποψη του προϊσταμένου της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης, Στ. Χονδρογιάννη, όπως διατυπώθηκε σε συνέντευξη Τύπου, ήταν ότι η Ροτόντα είναι «και μνημείο και ναός». Ο ίδιος εισηγήθηκε στο ΚΑΣ και έγινε ομόφωνα δεκτό, να τοποθετηθεί στην κορυφή του τρούλου σταυρός, επειδή «η τοποθέτηση του σταυρού στο μνημείο εξισορροπεί τη σηματοδότηση του μιναρέ». Η απόφαση αυτή για να είναι οριστική πρέπει να υπογραφεί και από τον Υπουργό Πολιτισμού.
Με την άποψη αυτή του κ. Χονδρογιάννη, συμφώνησε τελικά και ο δήμαρχος κ. Μπουτάρης ο οποίος δήλωσε στο Protagon ότι παρ’ όλο που «στην αρχή ξενίστηκα» και «είπα τι να τον κάνουμε τον σταυρό», τελικά «…συμφώνησα ότι εφόσον η Ροτόντα υπήρξε εκκλησία για τόσο μεγάλο διάστημα, με την τοποθέτηση του σταυρού αποκαθίσταται ο χαρακτήρας της που είναι και ρωμαϊκός και μουσουλμανικός και χριστιανικός». Υπενθυμίζουμε ότι υπάρχει απόφαση του υπουργείου Πολιτισμού να λειτουργεί η Ροτόντα μία φορά το μήνα ως εκκλησία.
Πληροφορίες αναφέρουν ότι το υπουργείο Πολιτισμού προσανατολίζεται να μην τοποθετηθεί σταυρός αλλά οι πιέσεις της Εκκλησίας, με την αρωγή του δημάρχου, είναι μεγάλες. Να σημειώσουμε ότι ουδέποτε η Μητρόπολη είχε κάνει αίτημα για τοποθέτηση σταυρού.
Είναι γνωστό τοις πάσι ότι στη «Συμβασιλεύουσα» Θεσσαλονίκη, την «πόλη των φαντασμάτων», όποιος τα βάζει με την Εκκλησία πάντα βγαίνει χαμένος. Οι νηφάλιοι αρχαιολόγοι δίνουν τη μάχη τους και ελπίζουμε να πρυτανεύσει η λογική και η ψυχραιμία. Εκτός αν τη λύση τη δώσει ο θεός Δίας (δικός του ο αρχικός ναός γαρ…) με την απειλή κεραυνών, δεδομένου ότι η τοποθέτηση του σταυρού θα απαιτήσει και αντικεραυνική προστασία!
Κ.Ντ.
