Μόνο οι εραστές μένουν ζωντανοί
Της Ιφιγένειας Καλαντζή*
Μόνο ένας Τζιμ Τζάρμους θα παρουσίαζε ως βαμπίρ το αρχετυπικό ζευγάρι του Αδάμ και της Εύας, επιβεβαιώνοντας τον τίτλο της νέας του ταινίας Μόνο οι εραστές μένουν ζωντανοί, με πρωταγωνιστές τους Άγγλους Τίλντα Σουίτον και Τομ Χίντλεστον. Αυτός, ροκ σταρ αποσυρμένος σ’ ένα ετοιμόρροπο αρχοντικό, στα περίχωρα του Ντιτρόιτ, ισχνός, με μακριά μαλλιά και νεανικό πρόσωπο, κυκλοφορεί στο απόρθητο κάστρο του, φορώντας παλαιικές σκουρόχρωμες ρόμπες, ως μοναχικός Σέρλοκ Χολμς. Στους μουσικούς πειραματισμούς του γρατζουνάει τις αντίκες ηλεκτρικές κιθάρες που συλλέγει σ’ ένα στούντιο γεμάτο ενισχυτές. Στα πρότυπα του υπηρέτη του βαμπιρικού θρύλου, ένας έμπιστος φίλος τον προμηθεύει με ό,τι αλλόκοτο παραγγέλνει. Αυτή, κατάχλομη με αλαβάστρινο πρόσωπο, αναγεννησιακή φιγούρα ξωτικού, με ανάκατα μακριά ξανθωπά μαλλιά, ντυμένη ανοιχτόχρωμα γίνεται ένα με το αμμουδερό τοπίο της Ταγγέρης, όπου έχει αποσυρθεί. Φορώντας διαρκώς γυαλιά ηλίου, περπατάει βράδυ στα στενά ανατολίτικα σοκάκια, κινηματογραφημένη σε αργή κίνηση, για να συναντήσει τον δικό της έμπιστο προμηθευτή.
Με αργή κίνηση υπογραμμίζεται και η τελετουργική διαδικασία της τροφοδοσίας τους με αίμα, που απολαμβάνουν ως ανεκτίμητο απόσταγμα, σε μικρές δόσεις.
Παραλληλίζοντας τον γκόθικ ρομαντισμό ναρκομανών ροκ καλλιτεχνών, με το βαμπιρικό σύμπαν, ο Τζάρμους σμιλεύει μια ρομαντική ιστορία με σπλάτερ πινελιές, βουτηγμένη στους βραδινούς φωτισμούς μιας μουχλιασμένης ατμόσφαιρας, στη δική του εκδοχή του «amor vincit omnia».
Αρσενικό-θηλυκό σε διαφορετικούς κόσμους, περιχαρακωμένους αρχικά σε μια θαλπωρή γεμάτη έκσταση, που κινηματογραφούνται από ψηλά, με την κάμερα να ακολουθεί το στροβιλισμό ενός δίσκου βινυλίου, με ψυχεδελικό ροκ. Οι κυκλικές τροχιές της κάμερας στα πλάνα κάτοψης, παίζουν σκηνοθετικά με την έννοια της συνεύρεσης και της ολότητας, στην αναζήτηση αρμονίας πέρα από το χρόνο και το χώρο, συνθέτοντας ένα αλληλοσυμπληρούμενο γιν-γιανγκ.
Για δεκαετίες σε απόσταση, οι αιωνόβιοι σύντροφοι, επικοινωνούν στη σύγχρονη εποχή, με βιντεοδιασκέψεις μέσω κινητών. Η Εύα, ανεξίτηλα συνδεδεμένη με τον πειρασμό, παίρνει την πρωτοβουλία να συναντηθούν. Φορτωμένη με βιβλία αλλοτινών εποχών, γραμμένα σε διάφορα αλφάβητα και γλώσσες, φτάνει στο παρακμασμένο Ντιτρόιτ. Οι άφθαρτοι απ’ το χρόνο εραστές σμίγουν, βολτάρουν σε βραδινές αυτοκινητάδες στα κλειστά εργοστάσια, αναμετριούνται στο σκάκι και γεύονται γρανίτα από αίμα(!), σε μια από τις πιο χιουμοριστικές στιγμές της ταινίας. Αποτραβηγμένοι απ’ τον έξω κόσμο, δεν ξεκολλούν ο ένας απ’ τον άλλον, μέχρι την απρόσμενη άφιξη της μικρής αδερφής της Εύας.
Ο Τζάρμους βάζει τη δική του σφραγίδα στο βαμπιρικό είδος, με πλήθος διαπολιτισμικές αναφορές και έντονο το σεβασμό για τη γνώση. Μέσα από συγκεκριμένη επιλογή τραγουδιών, ανιχνεύει μια λειτουργική εννοιολογική σχέση. Ψυχεδελική ροκ του ’60, σόουλ και ροκαμπίλι συνδυάζονται με αραβικούς ροκ αμανέδες, που τραγουδάει ζωντανά η Λιβανέζα καλλονή Γιασμίν Χαμντάν. Την πρωτότυπη μουσική συνέθεσε ο πρωτοποριακός Ολλανδός μουσικός και λαουτίστας Τζόζεφ Βαν Βίσεμ, ενίοτε συνεργάτης στο συγκρότημα του Τζάρμους, παντρεύοντας το πένθιμο ηχόχρωμα του λαούτου, της δυτικής μπαρόκ, αναφερόμενος και στον Γουίλιαμ Λόουζ, με το άρωμα ανατολής που διαχέουν τα παραδοσιακά κρουστά και το κανονάκι στην Ταγγέρη. Η μοναχική υπόσταση του Αδάμ ενισχύεται όταν ερμηνεύει στο βιολί, ως άλλος Σέρλοκ Χολμς, ένα δαιμονισμένα γρήγορο καπρίτσιο του Παγκανίνι, ενώ οι επιμελημένες χαρακτηριστικές λεπτομέρειες στο μουσικό του στούντιο, παραπέμπουν στο «στουντιόλο» της αναγεννησιακής εικονογραφίας, στους πίνακες με τον Άγιο Ιερώνυμο. Η ονοματοδοσία των χαρακτήρων, με χαρακτηριστική του Κρίστοφερ Μάρλοου, αλλά και ένας τοίχος γεμάτος πορτρέτα, από τον Πόε μέχρι τον Μπαχ, αποτελούν φόρο τιμής στους κορυφαίους των γραμμάτων και τεχνών, με τιμητική αναφορά και στους Αϊνστάιν, Νεύτωνα και Γαλιλαίο, ενώ η παρουσία πολλών βιβλίων αποτελεί και γκονταρική επιρροή.
Από τον ουμανισμό της αναγέννησης και την επιστημονική εξέλιξη της Δύσης, αλλά και τη μαγεία της παραμυθένιας ανατολής των αισθήσεων και των παραισθήσεων, αναδεικνύεται μια παναθρώπινη πολιτισμική κληρονομιά, που συμπληρώνει την κατά Τζάρμους συμπαντική υπαρξιακή υπόσταση του έρωτα.
Η απολαυστική αυτή ταινία μπορεί να θεωρηθεί και ως σύγχρονη έκφραση νεο-ρομαντισμού. Αν η γενιά της Μαίρη Σέλεϊ και του Μπραμ Στόκερ εξέφρασαν την παρακμή του τέλους της αριστοκρατίας, σήμερα σε μια αντίστροφη τροχιά, αναδύεται ξανά ένας ρομαντισμός, κυρίως μέσα από τη ροκ κουλτούρα, με κινηματογραφικό της εκπρόσωπο τον πεισματικά ανεξάρτητο -ακόμα- Τζάρμους.
* H Ιφιγένεια Καλαντζή είναι κριτικός κινηματογράφου
