Του Γιώργου Χάμψα
Στον δυτικό κόσμο οι ευρείες λαϊκές συναινέσεις έχουν πάει περίπατο, και επιφανείς εκπρόσωποι του επίσημου πολιτικού προσωπικού ξορκίζουν τα δημοψηφίσματα ως επικίνδυνες ασκήσεις λαϊκισμού. Την ίδια στιγμή στην άλλη άκρη του κόσμου, στο «τριτοκοσμικό» Εκουαδόρ, ζητούν από τους πολίτες να αποφασίσουν οι ίδιοι (αδιαμεσολάβητα, όπως είναι η έκφραση της μόδας) τι πρέπει να γίνει σε μια σειρά ζητήματα. Έτσι, την περασμένη Κυριακή οι εκλογείς αυτής της λατινοαμερικάνικης χώρας κλήθηκαν να πάρουν μέρος σε ένα πολλαπλό δημοψήφισμα – σε εφτά κάλπες για την ακρίβεια, ώστε να απαντήσουν σε ισάριθμα ερωτήματα.
Η διαδικασία διεξαγωγής του δημοψηφίσματος υποκινήθηκε από κοινωνικά και ιθαγενικά κινήματα και υποστηρίχθηκε από την Αριστερά. Τελικά, στις αρχές του περασμένου Οκτωβρίου, έγινε αποδεκτή από τον σχετικά «φρέσκο» κεντροαριστερό πρόεδρο Λένιν Μορένο, ο οποίος διαδέχθηκε πέρυσι τον Ραφαέλ Κορέα**. Τότε ξεκίνησε μια τετράμηνη περίοδος λαϊκής διαβούλευσης σχετικά με το περιεχόμενο και τη διατύπωση των ερωτημάτων. Άλλωστε ο Λένιν Μορένο εκλέχθηκε υποσχόμενος «να επιστρέψει την εξουσία στο λαό», καθώς η τελευταία περίοδο διακυβέρνησης από τον Κορέα είχε χαρακτηριστεί από στροφή στο νεοφιλελευθερισμό, εκτίναξη της διαφθοράς και βάρβαρη καταστολή των κινημάτων διαμαρτυρίας.
Η διεξαγωγή του δημοψηφίσματος, πέρα από πραγματική άσκηση λαϊκής κυριαρχίας, αποτέλεσε και το επιστέγασμα της απόφασης του νέου κεντροαριστερού προέδρου να «χειραφετηθεί» από την αρνητική κληρονομιά του Κορέα
Λαϊκή απαίτηση η τιμωρία των διεφθαρμένων
Το πρώτο στοιχείο αυτής της διαδικασίας είναι ότι οι πολίτες ανταποκρίθηκαν με ενθουσιασμό, με τη συμμετοχή να φτάνει το 77,1%. Τα ερωτήματα αφορούσαν καταρχήν δύο μεγάλα προβλήματα, που αποτέλεσαν τη βασική αιτία της λαϊκής δυσαρέσκειας και προκάλεσαν εκτεταμένες συγκρούσεις μεταξύ της κυβέρνησης Κορέα και των λαϊκών κινημάτων τα τελευταία χρόνια. Το πρώτο σχετίζεται με την καταπολέμηση της διαφθοράς, για την οποία στήθηκαν οι 3 από τις 7 κάλπες του πολλαπλού δημοψηφίσματος. Παραθέτουμε τα ερωτήματα και το ποσοστό με το οποίο απαντήθηκαν θετικά:
– Εγκρίνετε την οριστική αφαίρεση των πολιτικών δικαιωμάτων και την κατάσχεση των περιουσιών όσων έχουν τελεσίδικα καταδικαστεί για εγκλήματα διαφθοράς; «Ναι» 77,5%.
– Εγκρίνετε τη διασφάλιση της εναλλαγής των εκλεγμένων σε όλα τα δημόσια αξιώματα με απαγόρευση της δυνατότητας επανεκλογής τους πάνω από μία φορά; «Ναι» 68,3%.
– Eγκρίνετε την τροποποίηση του τρόπου εκλογής του Συμβουλίου Συμμετοχής των Πολιτών και Κοινωνικού Ελέγχου, την παύση όλων των σημερινών μελών του, και τη δυνατότητά του να αξιολογεί το έργο των αρχών και να τις παύει πρόωρα εάν αυτές δεν ανταποκρίνονται στα καθήκοντά τους; «Ναι» 67,1%.
Πλήγμα στις πολυεθνικές εξόρυξης
Το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα αφορούσε την παραχώρηση δικαιωμάτων εξόρυξης σε ξένες πολυεθνικές από την προηγούμενη κυβέρνηση, και μάλιστα σε προστατευόμενες περιβαλλοντικά περιοχές και σε ιθαγενικά εδάφη. Η έγκριση των δύο σχετικών ερωτημάτων από τους πολίτες ήταν πανηγυρική:
-Εγκρίνετε την πλήρη απαγόρευση οποιουδήποτε είδους εργασιών εξόρυξης μεταλλευμάτων σε προστατευόμενες περιοχές και ζώνες, καθώς και σε αστικά κέντρα; «Ναι» 72,3%.
– Εγκρίνετε την επέκταση του προστατευόμενου εθνικού πάρκου Γιασουνί κατά 50.000 εκτάρια και τη μείωση της έκτασης όπου επιτρέπεται η εκμετάλλευση πετρελαϊκών κοιτασμάτων από 1.030 σε 300 εκτάρια; «Ναι» 71%.
Τέλος, άλλα δύο ερωτήματα αφορούσαν ζητήματα που ανησυχούν την κοινωνία. Το πρώτο είναι η αύξηση της σεξουαλικής βίας εναντίον ανηλίκων: το 77,3% υπερψήφισε την πρόταση να μην υπάρχει παραγραφή των σεξουαλικών εγκλημάτων σε βάρος παιδιών και εφήβων. Το δεύτερο είναι η βαριά φορολόγηση των αγοραπωλησιών ακινήτων και γης: το 67,3% ψήφισε την κατάργηση του σχετικού νόμου.
Λαϊκή κυριαρχία και «λαϊκισμός»
Δύο βασικά συμπεράσματα μπορούν να βγουν από αυτή τη διαδικασία. Το πρώτο αφορά την εσωτερική κατάσταση στο Εκουαδόρ, όπου η διεξαγωγή του δημοψηφίσματος, πέρα από πραγματική άσκηση λαϊκής κυριαρχίας, αποτέλεσε και το επιστέγασμα της απόφασης του νέου κεντροαριστερού προέδρου να «χειραφετηθεί» από την αρνητική κληρονομιά του Κορέα, ερχόμενος σε σύγκρουση με τους ισχυρούς ακόμη μηχανισμούς του. Ο Λένιν Μορένο επέλεξε έτσι να απαντήσει στη λαϊκή δυσαρέσκεια και να τείνει χείρα συμφιλίωσης προς τα ριζοσπαστικά κινήματα που είχαν πάρει διαζύγιο από τον προκάτοχό του, γνωρίζοντας ότι χωρίς έστω την ανοχή τους δύσκολα θα κρατηθεί στην εξουσία.
Το δεύτερο συμπέρασμα έχει πιο… οικουμενική σημασία, καθώς πάει κόντρα στην «αντιλαϊκίστικη» υστερία των περισσότερων κατεστημένων πολιτικών δυνάμεων – με προεξάρχουσα την Κεντροαριστερά. Η προσφυγή στο λαό, και μάλιστα με ερωτήματα συγκεκριμένα, που θίγουν τον πυρήνα των ανησυχιών του και του επιτρέπουν να αποφασίσει απευθείας ο ίδιος τι πρέπει να γίνει, ενάντια στην ηγεμόνευση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων από τη διαπλοκή πολιτικών και επιχειρηματικών μαφιών, αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση. Αλλά στην «υπερεξελιγμένη» δυτική μεταδημοκρατία, που φοβάται τους υπηκόους της και βρίσκει μύριους τρόπους να καθιστά νεκρό γράμμα τη λαϊκή κυριαρχία, αυτό είναι βέβαια παράδειγμα προς αποφυγή. Διότι «ο λαός δεν έχει πάντα δίκιο», όπως λέει και ο πολύς Ντανιέλ Κον Μπεντίτ. Κάτι ξέρουμε κι εμείς γι’ αυτό…
«Δυναμώνει η αυτοπεποίθηση του λαού»
Το Μαρξιστικό Λενινιστικό Κ.Κ. Εκουαδόρ (PCMLE) αποτελεί τη βασική δύναμη της Αριστεράς σε αυτή τη λατινοαμερικάνικη χώρα. Είχε υποστηρίξει τον Ραφαέλ Κορέα στις πρώτες εκλογές που τον ανέδειξαν πρόεδρο, αλλά μετά τη νεοφιλελεύθερη στροφή του πέρασε στην αντιπολίτευση. Στο δημοψήφισμα που πραγματοποιήθηκε τώρα, επί προεδρίας Λένιν Μορένο πλέον, το PCMLE πραγματοποίησε καμπάνια υπέρ του «Ναι» σε όλα τα ερωτήματα (στη φωτό, διαδήλωση με το σύνθημα «Ενάντια στη διαφθορά του κορεϊσμού, ψήφισε 7 φορές ΝΑΙ»). Αποτιμά ως εξής το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος:
«Τα τελευταία χρόνια το λαϊκό κίνημα και οι οργανώσεις της Αριστεράς υπέστησαν μια συστηματική και σκληρή καταστολή την οποία καθοδηγούσε προσωπικά ο Κορέα. Ο θρίαμβος του NAI επιβεβαιώνει την ορθότητα των αγώνων μας ενάντια στο καθεστώς του, και μας εισάγει σε μια νέα πολιτική στιγμή: η φιγούρα του Κορέα δεν είναι πια καθοριστική, η αυτοπεποίθηση του λαού δυναμώνει, και ενισχύεται η μορφή του Λένιν Μορένο, αν και την ίδια στιγμή η παραδοσιακή δεξιά επιχειρεί να ανακτήσει την πολιτική πρωτοβουλία και να λάβει θέσεις για τις επερχόμενες εκλογικές αναμετρήσεις. Το μεγαλύτερο ποσοστό των αρνητικών ψήφων οφείλεται εν μέρει στους οπαδούς του Κορέα, ο οποίος ηττήθηκε κατά κράτος, και σε διεφθαρμένους τοπικούς κομματάρχες που απεγνωσμένα ήθελαν να διασφαλίσουν τη δυνατότητα επανεκλογής τους. Τώρα η κυβέρνηση και η Εθνοσυνέλευση υποχρεούνται να υιοθετήσουν άμεσα τη νομοθεσία που επιβάλει η λαϊκή βούληση, και το λαϊκό κίνημα πρέπει να είναι σε επιφυλακή ώστε να αποτρέψει κάθε προσπάθεια διαστροφής της εντολής του».
