αριστερά

Του Μάρκου Δεληγιάννη

του Γιάννη Κιμπουρόπουλου

Ο 20ός αιώνας επεφύλασσε μια μεγάλη νίκη και μια ακόμη μεγαλύτερη ήττα της Αριστεράς.  Έφερε στο προσκήνιο της ιστορίας την εργατική εξουσία, δημιούργησε ένα ισχυρό αντίπαλο δέος στον καπιταλιστικό μονόδρομο, τροφοδότησε την προσδοκία ότι ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός. Η προσδοκία δέχθηκε διπλή, οικτρή διάψευση. Πρώτον, όταν αποδείχθηκε ότι ακολούθησε τις «νομοτέλειες» κάθε εξουσίας, τη ροπή στον αυταρχισμό. Και δεύτερον, όταν αποκαλύφθηκε η αδυναμία της να λύσει πρόβλημα της δίκαιης διανομής του κοινωνικού πλούτου. Το αποτέλεσμα είναι η τελική κατάρρευση του 1989: η Αριστερά περιήλθε σε κατάσταση προγραμματικής αφασίας ο δε καπιταλισμός αποκαταστάθηκε στον θρόνο του«εφικτού», ως το μοναδικό νοητό σύστημα οργάνωσης της κοινωνίας.

Η τελευταία εικοσαετία ήταν για την Αριστερά όλων των αποχρώσεων ένα έμφραγμα. Δεν επέφερε, βεβαίως, το μοιραίο, αλλά την περιόρισε σε κατάσταση αυτοσυντήρησης. Η αυτοσυντήρηση εκφράζεται στα δύο ιστορικά διαμορφωμένα «πολιτικά σχέδια» της Αριστεράς και στην Ελλάδα.

Στον ένα πόλο της υπάρχει το «σχέδιο» (κυρίως του ΚΚΕ) που, παρά τις αναδιατυπώσεις του, επιμένει στο σχήμα «ιδεολογική καθαρότητα- αμυντικοί αγώνες- αναμονή της επανάστασης». Η έσχατη εκδοχή του ως «ενιαίου μετώπου για τη λαϊκή εξουσία» δεν συνοδεύεται από σαφή πολιτική συμμαχιών, ακόμη και σήμερα που η χρεοκοπία του ευρωπαϊσμού του δίνει ευκαιρία ιδεολογικής ρεβάνς και ανοίγει διαύλους επικοινωνίας με παράλληλα ρεύματα. Συν τοις άλλοις, η εμμονή στην υπεράσπιση του σταλινικού φαινομένου αποτελεί μόνιμη λαβή συκοφάντησης εκ μέρους των αντιπάλων της πιο γοητευτικής ουτοπίας.

Στον αντίποδα βρίσκεται το «σχέδιο» που ιστορικά εξέφρασε η «ανανέωση», η αντίληψη ότι η μετάβαση σε μια άλλη οργάνωση της κοινωνίας μπορεί να είναι αποτέλεσμα μιας «συσσώρευσης» μεταρρυθμίσεων. Η τύχη αυτού του «σχεδίου» είναι γνωστή: τα σημαντικότερα προτάγματά του έγιναν στρατηγικές επιλογές της ιθύνουσας τάξης, κατέλυσαν την αυτονομία της Αριστεράς που έμελλε να έχει πρόσβαση στην εξουσία μόνο μέσω του ευρύτερου «σχεδίου» της κεντροαριστεράς. Η κρίση αυτού του «σχεδίου» είναι κάτι παραπάνω από προφανής σήμερα, με τις «σταθερές» του ευρωπαϊσμού να καταρρέουν και να εξελίσσονται σε δυνάμεις καταστροφής και ολοκληρωτισμού.

Τι υπάρχει πέρα απ’ αυτό το δίπολο; Ένας θολός, αδιαμόρφωτος καμβάς πάνω στον οποίο κινούνται οι οργανωτικά ισχνές και κατακερματισμένες δυνάμεις τις ριζοσπαστικής Αριστεράς.  Οι οποίες πάντως, με επίγνωση των ορίων τους, αποπειράθηκαν τα τελευταία χρόνια το πιο ελπιδοφόρο εγχείρημα υπέρβασης της μικροϊδιοκτησιακής αντίληψης και ενότητας πάνω στα μείζονα ερωτήματα: πώς θα διαμορφωθεί το κίνημα της ανθρώπινης χειραφέτησης και απελευθέρωσης τον 21ο αιώνα; Ποια Αριστερά μπορεί να πρωταγωνιστήσει στη διαμόρφωσή του; Πώς θα διασφαλίσει την ιδεολογική, πολιτική και οργανωτική της αυτονομία, όχι ορθώνοντας τείχη απέναντι σε υπαρκτούς ή φανταστικούς εχθρούς, αλλά σε μια ανοικτή σχέση με την κοινωνία;

Θα ήταν βλακώδες να ισχυριστεί κανείς ότι τα ερωτήματα αυτά έχουν απαντηθεί. Πολύ περισσότερο που οι ύστατες προσπάθειες γίνονται σε συνθήκες υπαρξιακής κρίσης της ριζοσπαστικής Αριστεράς: κρίσης οργανωτικής, κρίσης εμπιστοσύνης. Ωστόσο, η Ιστορία φαίνεται να δημιουργεί μια ευκαιρία. Καθώς κατακρημνίζεται το τριακονταετές πολιτικό σχέδιο της ιθύνουσας τάξης για την «Ελλάδα της μεγάλης ευρωπαϊκής αγοράς», το μείζον ερώτημα είναι αν η Αριστερά θα είναι εκεί. Όχι ως παρατηρητής της λαϊκής έκρηξης. Αλλά ως συγκολλητική ουσία, ως υποστηρικτής ριζοσπαστικών μεταρρυθμίσεων που καταλύουν το φόβο, ως οργανωτής ρήξεων που εξουδετερώνουν τους ελιγμούς της «ιεράς συμμαχίας» και ως πυρήνας μιας νέας πολιτικής και κοινωνικής συμμαχίας που κρατάει ανοικτή την πόρτα της ανατροπής και της επανάστασης. Που δεν είναι πλέον βωμολοχία.

Η πρώτη ύλη του εναλλακτικού σχεδίου υπάρχει. Ντροπαλή και διακριτική προς το παρόν, υπόρρητη, ασύνδετη, διάσπαρτη. Τα υπόλοιπα είναι υπόθεση βούλησης, οργάνωσης, διορατικότητας. Το φορτίο της επανάστασης δεν βρίσκεται απαραίτητα εκεί που τ’ αφήσαμε την τελευταία φορά…