περίπτερο ιδεών

Ο δυτικός καπιταλιστικός κόσμος βρίσκεται σε κρίση που υπονομεύει την ίδια την ύπαρξή του, όχι απαραιτήτως βραχυπρόθεσμα.

Αυτή η γενιά που πηγαίνει ακόμα σχολείο δεν θα χαρεί τις ανέσεις, ψυχολογικές τουλάχιστον, που απολαύσανε οι δύο προηγούμενες. Αλλά θα ζήσει ίσως και θα δημιουργήσει σε συνθήκες πιο κοντά στην αλήθεια, με λιγότερη γκλαμουριά και περισσότερη ουσία. Μετά το πρώτο σοκ, αν δεν ξεφύγει στο μηδενισμό, κι αν δεν παρασυρθεί στον κανιβαλισμό που εξωθεί το σάπιο σύστημα, θα ξαναβρεί τον χαμένο μέσα στην θεοποίηση της κατανάλωσης συναισθηματισμό και θα αναζητήσει τις αρχές και τις αξίες της αλληλεγγύης, της δικαιοσύνης και της ελευθερίας.

Όταν το ΕΚΚΕ επιτέθηκε με αυγά στην αμερικάνικη πρεσβεία, το 1975, ΚΚΕ και λοιποί δυσαρεστημένοι, οργίασαν στην προβοκατορολογία, αποκαλώντας, από κοινού με τα ισχυρά καθεστωτικά συγκροτήματα του τύπου, πράκτορες της Ασφάλειες και της ΚΥΠ τους αγωνιστές του ΕΚΚΕ, μεταξύ των οποίων ήταν ο Χρήστος κι ο Ανδρέας Μπίστης, ο Πέτρος Στάγκος, η Άννα Φιλίνη, ο Μήτσος Κουμάνταρος, ο Γιάννης Λεκκός, ο Χρόνης Μπότσογλου, η Άννα Μιχαλιτσιάνου, ο Γιώργος Κοτανίδης και δεκάδες άλλα γνωστά πρόσωπα στο αντιφασιστικό και αντιιμπεριαλιστικό κίνημα από τα χρόνια της χούντας.

Φαντάζομαι τη χαρά και τον ενθουσιασμό κάποιων αριστερών στην Ελλάδα και την Ευρώπη την ώρα που παρακολουθούσαν στις οθόνες τους το λιντσάρισμα του Μουαμάρ Καντάφι και την εν ψυχρώ εκτέλεση ενός αιχμαλώτου αρχηγού κράτους από τις δημοκρατικές δυνάμεις που είχαν πάρει το πράσινο φως και είχαν ενθαρρυνθεί να τον σκοτώσουν λίγες ώρες νωρίτερα από την υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Χίλαρι Κλίντον, μόλις πάτησε το πόδι της στο έδαφος της Λιβύης. Η επανάσταση νίκησε, η δημοκρατία επίσης.

Η σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη. Η απέχθεια της μιας πλευράς για την άλλη έχει φτάσει στο κατακόρυφο. Μια φραστική αντιπαράθεση γρήγορα εξελίχθηκε σε άγρια σύγκρουση. Στο πεδίο της μάχης κανένας δεν νίκησε. Αν δεν εμφανιζόταν η αστυνομία, οι αψιμαχίες θα συνεχίζονταν μέχρι να εξαντληθούν οι διαπληκτιζόμενοι. Στο πεδίο, όμως, της προπαγάνδας, το ΚΚΕ τούς κατατρόπωσε.

Οι κοινωνίες αποφλοιώνονται. Αφαιρείται κάθε εξωτερική κρούστα που σχηματίστηκε στα χρόνια της ευημερίας και αποκαλύπτεται γυμνή η σύνθεση του κοινωνικού κορμού. Η σάλτσα που δημιουργούσε την αίσθηση ότι είχαν εξομοιωθεί οι πολίτες αφαιρείται. Και φαίνεται, όσο προχωράει το ξεφλούδισμα, όλο και πιο καθαρά η κοινωνική διαστρωμάτωση, αυτό που οι μαρξιστές αποκαλούν τάξεις.

Για να φτιάξουμε έναν άλλο κόσμο, με ανθρώπινες αξίες και σεβασμό στη φύση, και, βεβαίως, πολύ πριν, για να παλέψουμε γι’ αυτόν και για να πείσουμε και τους άλλους για τη σπουδαιότητα και την αναγκαιότητά του, είναι απαραίτητη προϋπόθεση να τον πιστεύουμε οι ίδιοι και, μάλιστα, να τον πιστεύουμε βαθιά, δυνατά, σταθερά, ειλικρινά και αγωνιστικά.

Στις ΗΠΑ, όλο και περισσότεροι οικονομολόγοι, πανεπιστημιακοί, κοινωνιολόγοι, δημοσιογράφοι, καλλιτέχνες, ακόμα και πολιτικοί, θέτουν την ανισότητα σαν νευραλγικό ζήτημα της βαθύτατης κρίσης που αποσαρθρώνει την αμερικανική κοινωνία, και όχι μόνο. Δεν είναι μόνο οι αριστεράς κοπής διανοούμενοι και ακτιβιστές. Ούτε μόνον οι νομπελίστες οικονομολόγοι, ο Στίγκλιτς και ο Κρούγκμαν.

Δεν έλειπε τα προηγούμενα χρόνια, αλλά μέσα στο τρέχον έτος ξεπηδάει με μεγάλη συχνότητα, από πολλές και μερικές φορές από τις πιο απρόβλεπτες πλευρές, η επισήμανση των συνεπειών της ανισότητας στις κοινωνίες του πλούτου.

Όταν ήμουν έφηβος, μία πολύ αγαπημένη παιδική φίλη, από αριστερή οικογένεια, μας πήγε ένα απόγευμα να δούμε την ταινία «Φαρενάιτ 451» του συγγραφέα Ray Bradbury σε σκηνοθεσία του Φρανσουά Τριφό (1966). Η Μίτση είχε πατέρα τον ηθοποιό Γιώργο Βρασιβανόπουλο, που μας μιλούσε για το σινεμά και το θέατρο, αλλά και για το Μακρονήσι όπου είχε δοκιμάσει τη «φιλοξενία» της εθνικοφρόνου παρατάξεως. Εγώ θαύμαζα τη βιβλιοθήκη του, αλλά δεν είχα την παιδεία του για να καταλάβω το νόημα της ταινίας.