Η συνείδηση της Ιστορίας θα μας απελευθερώσει
Η Ιστορία όταν γράφεται από τους κυρίαρχους παραγνωρίζει εντελώς την τύχη και το πεπρωμένο αυτών που έμειναν κάτω απ’ τα συντρίμμια. Προφανώς, όταν η ιστορία γράφεται απ’ αυτούς που καταστρέφουν, δεν υπάρχει λόγος να αναφερθεί το δράμα των θυμάτων που καταπλακώθηκαν απ’ τα συντρίμμια. Η επίσημη ιστορία αγνόησε ότι αυτοί που καταστράφηκαν ήταν οι αρχαιότεροι με τις πιο βαθιές ρίζες λαοί.
Δρόμοι της Ιστορίας: Ιουλιανά
Οικονομικές σχέσεις και μηχανισμοί κατά τη διάρκεια της δικτατορίας
Η προφορική ιστορία στην Ελλάδα: Ελπιδοφόρα μηνύματα
Δρόμοι της Ιστορίας, Ιουλιανά
Με τη δεκαετία του ’60 οι οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές άνοιγαν ρωγμές στο πλήρως ελεγχόμενο πολιτικό σύστημα ενώ οι δυνάμεις της Αριστεράς, ήδη από το τέλος του εμφυλίου, ήταν παρούσες με αγωνιστικό τρόπο παρά τις διώξεις και τις προσπάθειες απομόνωσής τους. Με την ανάληψη της εξουσίας από το Κέντρο το 1963 και την άνοδο των λαϊκών αγώνων, το σύστημα έφτανε στα όρια ανοχής του.
Η πολιτική κρίση ξέσπασε όταν ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου αποφάσισε να αντικαταστήσει τον υπουργό Εθνικής Άμυνας Γαρουφαλιά με τον εαυτό του. Ο εγγονός του Γεωργίου Β΄, Κωνσταντίνος Β΄ αποφάσισε πως ο εκλεγμένος πρωθυπουργός της χώρας δεν μπορούσε να γίνει και υπουργός Εθνικής Αμύνης. Είχε δε στα σκαριά μια άλλη κυβέρνηση από μερίδα στελεχών του Κέντρου κατά της νόμιμης κυβέρνησής τους με τη στήριξη της Δεξιάς και δεν θα αργούσαν τα σενάρια για δικτατορικές λύσεις. Ο πρωθυπουργός παραιτήθηκε. Ο ελληνικός λαός, που προσδοκούσε μια αλλαγή στην πορεία της χώρας μετά από χρόνια παντοκρατορίας του θρόνου, του στρατού και της Δεξιάς, ένιωσε ένα χαστούκι κατάμουτρα. Ακολούθησε αμέσως μια πραγματική λαϊκή εξέγερση που κράτησε 70 μέρες, μια εξέγερση που ξεπέρασε τις ηγεσίες όλων των κομμάτων, της Αριστεράς (ΕΔΑ) συμπεριλαμβανομένης, μια εξέγερση που ουσιαστικά έριξε δύο αυλικές κυβερνήσεις (Νόβα, Τσιριμώκου), μια εξέγερση με δικά της συνθήματα, δικές της μορφές κινητοποίησης, τον δικό της ήρωα, δικό της στόχο –να τελειώνει με την Αυλή που συμπύκνωνε και συμβόλιζε ένα καθεστώς άδικο και ανελεύθερο ενώ στράφηκε καθαρά και κατά των Αμερικανών που είχαν εγκαθιδρύσει το δικό τους καθεστώς ελέγχου της χώρας. Μια εξέγερση που τελικά υποχώρησε αφού κατατρόμαξε το σύστημα –η δικτατορία θα ήταν η απάντησή του.
Η ιστορία των 70 ημερών δεν προβλήθηκε ιδιαίτερα από κανένα κέντρο μιας και καμία πολιτική δύναμη δεν στάθηκε στο ύψος της. Η επίσημη Αριστερά ίσως τρόμαξε και αυτή από την τροπή των εξελίξεων που ξεπερνούσαν τα σχέδια για έναν ομαλό εκδημοκρατισμό. Η ανάγκη για μια πιο ριζοσπαστική πολιτική είχε ήδη εκδηλωθεί και μια άλλη Αριστερά οργανωνόταν σε ομίλους, περιοδικά, στις σχολές, τα σχολεία αλλά και στους χώρους δουλειάς. Η Δεξιά σπρωχνόταν στο περιθώριο της πολιτικής ζωής αλλά και της ιστορίας βλέποντας παντού συμμορίτες και ένοπλες ταξιαρχίες Λαμπράκηδων. Κάπως έτσι, από τα Ιουλιανά αναδείχτηκε «Γέρος της Δημοκρατίας» ο Γεώργιος Παπανδρέου και με την προίκα της «αποστασίας» ο Ανδρέας, πάνω στην οποία θα έχτιζε την πορεία του προς την εξουσία.
Σε αυτό το αφιέρωμα προσπαθήσαμε να αναδείξουμε πλευρές των γεγονότων που θεωρούμε σημαντικές όπως ο ρόλος της νέας γενιάς στα γεγονότα, η στάση των πολιτικών δυνάμεων αλλά και να αναζητήσουμε τυχόν αναλογίες με τις σημερινές συνθήκες. Για όλα αυτά μιλήσαμε με τον Στέφανο Στεφάνου, μέλος τότε της γραμματείας της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη και στέλεχος της ΕΔΑ και με τον καθηγητή Πολιτικών Επιστημών Χριστόφορο Βερναρδάκη. Για να περιγράψουμε το κλίμα της εποχής ανατρέξαμε σε συνθήματα, πηγές της εποχής, φωτογραφίες και σκίτσα. Να ευχαριστήσουμε για αυτά την Εταιρεία Μελέτης της Ιστορίας της Αριστερής Νεολαίας (ΕΜΙΑΝ), τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ) και τον Νίκο Σαραντάκο. Ελπίζοντας να μας συγχωρήσετε κακοτοπιές αυτής της πρώτης διαδρομής, σας καλωσορίζουμε στους Δρόμους της Ιστορίας.
Συνέντευξη με τον Γιώργο Μαργαρίτη: «Το ΕΑΜ είναι το εργαλείο του λαού»
Συνέντευξη του καθηγητή ιστορίας Γιώργου Μαργαρίτη στο Γιάννη Σκαλιδάκη.
Οι 70 μέρες της εξέγερσης
Τη νύχτα της 17ης Μαρτίου, μια πρόχειρα οργανωμένη απόπειρα στρατιωτικών τμημάτων του Θιέρσου να αποσπάσουν πυροβόλα που ανήκαν στην Εθνοφρουρά και φυλάσσονταν στο λόφο της Μονμάρτης, οδηγεί στη σύλληψη, από στασιαστές στρατιώτες και εθνοφρουρούς του επικεφαλής της επιχείρησης στρατηγού Λεκόντ. Υπό την πίεση του πλήθους, που αναγνωρίζει στα πρόσωπα του Λεκόντ και του επίσης συλληφθέντα στρατηγού Τομά, τους επικεφαλής του αιματοκυλίσματος της εξέγερσης του 1841, οι εθνοφρουροί τουφεκίζουν τους δύο στρατηγούς.
21η Απριλίου 1967: Η κατάληξη μιας χρόνιας πολιτικής κρίσης και η έναρξη μιας...
«Για μια ζωή ελεύθερη κι ωραία, απλώνουμε της νιότης τα φτερά»
Για τα 70 χρόνια από την ίδρυση της ΕΠΟΝ. Του Δημήτρη Παπαχρήστου