«…Σε μας προτιμήθηκε η “οδός της ήσσονος αντιστάσεως”, ο άνομος συμβιβασμός των εγχώριων κερδοσκόπων προς τους ξένους χρηματοδότες και τους πολιτικούς του ιμπεριαλισμού σε βάρος του ελληνικού λαού. Η εξέταση των εξωτερικών δανείων και οι συμβάσεις με ξένους το βροντοφωνάζουν…
…Οι δυνάμεις του κακού, τροφοδοτημένες από το διεθνή ιμπεριαλισμό, έχουν αποθηριώσει την εγχώρια κερδοσκοπία. Τίποτα δεν είναι ανήθικο, τίποτα δεν είναι άθλιο, τίποτα δεν είναι απαγορευμένο προκειμένου να χρησιμοποιηθεί για τις επιδιώξεις της. Σταθερή της γραμμή είναι η διατήρηση του εκβιαστικού αυτού οικονομικού καθεστώτος που της επιτρέπει την ασυδοσία και της αποδίδει κέρδη…»
Δεν είναι κάποιο σύγχρονο κείμενο εναντίον του Μνημονίου… Είναι μικρά αποσπάσματα από τον πρόλογο του Καθηγητή Ν. Κιτσίκη στο πραγματικά μνημειώδες έργο του Δημήτρη Μπάτση Η Βαρειά Βιομηχανία στην Ελλάδα. Ευτυχώς οι εκδόσεις Κέδρος φρόντισαν να το επανεκδώσουν κι έτσι να βάλουν τέλος και σε διάφορες «θεωρίες συνωμοσίας» που κυκλοφορούσαν τον τελευταίο καιρό στο Διαδίκτυο. Είχα διαβάσει διάφορα κείμενα τα οποία ξεκινώντας από την πραγματική αποσιώπηση του βιβλίου για πολλά χρόνια, συνεχίζοντας με τις συνθήκες της εκτέλεσης του Δημήτρη Μπάτση και φτάνοντας στο σήμερα, ούτε λίγο-ούτε πολύ απέδιδαν σε μια τεράστια συνωμοσία των «εχθρών της Ελλάδας» όλο αυτό το πέπλο που έπεσε πάνω στο έργο ενός από τους πιο σημαντικούς αναλυτές της ελληνικής οικονομικής πραγματικότητας…
Ο Δημήτρης Μπάτσης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1916. Ο πατέρας του, Ναύαρχος Α. Μπάτσης, καταγόταν από τα Ψαρά και η μητέρα του, Αν. Πρίντεζη, από τη Σύρο. Σπούδασε Νομικά και Οικονομικά και ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τη θεωρία του Μαρξισμού. Ήταν συντάκτης του περιοδικού Ανταίος, το οποίο κυκλοφόρησε μεταξύ 1945-1951. Έγραφε σχετικά ο Αντώνης Καρκαγιάννης στην Καθημερινή (1/4/2001): «Πριν από μερικούς μήνες το θαυμάσιο ΕΛΙΑ του Μάνου Χαριτάτου σε συνεργασία με την κόρη του Μπάτση, την κ. Ελένη Μπάτση-Λυκιαρδοπούλου και με τη φροντίδα του Νίκου Πηγαδιώτη, εξέδωσε σε δύο ογκώδεις τόμους τα τεύχη του Ανταίου σε φωτοστατική ανατύπωση. Από το πρώτο τεύχος του 1945 ώς το τελευταίο του 1951, λίγο πριν συλληφθεί ο Δ. Μπάτσης. Την εκτενή και εμπεριστατωμένη εισαγωγή της έκδοσης την έγραψε η Έλλη Παππά και αν θα τη διαβάσετε θα καταλάβετε τι ήταν ο Δημήτρης Μπάτσης, ο θερμός πατριώτης που εκτελέσθηκε ως κατάσκοπος, τι ήταν το περιοδικό Ανταίος, αλλά και τι ήταν η δύσκολη και θυελλώδης εκείνη εποχή…».
Κρατάω το ογκώδες βιβλίο στα χέρια μου, προϊόν ενός απίστευτου μόχθου. Αρκεί να κοιτάξετε στο τέλος τους πίνακες που επισυνάπτονται με στοιχεία που ακόμη και οι σημερινές υπερσύγχρονες στατιστικές αδυνατούν να μας παρουσιάσουν!
Και να σκεφτείτε ότι ο άνθρωπος που έγραψε αυτό το βιβλίο ήταν τότε μόλις τριανταένα ετών… Το δε βιβλίο κυκλοφόρησε μέσα στα πιο δίσεκτα χρόνια: το 1947. Κι αν πιάσετε το κάθε κεφάλαιο, αν δείτε τη μεθοδική και ξεκάθαρη σκέψη με την οποία προσεγγίζει το αντικείμενό του, θα διαπιστώσετε τι θα μπορούσε να σημαίνει «μαρξιστής επιστήμονας». Εντυπωσιάζει ακόμη η απίστευτη ευρυμάθεια, αλλά ιδιαίτερα σημαντικό είναι το γεγονός ότι η ανάλυση δεν αρκείται στην περιγραφή της πραγματικότητας, αλλά οδηγεί σε αναλυτικές και συγκεκριμένες προτάσεις. Η Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης Νεοελληνικών Προβλημάτων «Επιστήμη –Ανοικοδόμηση (ΕΠ-ΑΝ) που ιδρύθηκε κατά τη διάρκεια της Κατοχής και στην οποία ήταν μέλη τόσο ο Ν. Κιτσίκης όσο και ο Δ. Μπάτσης, είχε ανοίξει ένα δρόμο για τη μελέτη και την ανάπτυξη, ένα δρόμο που έκλεισε βίαια και ζήσαμε από τότε ό,τι ζήσαμε.
Το εκπληκτικό είναι ότι και σήμερα, μετά από τόσα χρόνια και τόση εξέλιξη στην επιστημονική σκέψη, τα μονοπάτια που άνοιξε η Βαριά Βιομηχανία, μένουν εν πολλοίς απάτητα, με ευθύνες και της Αριστεράς, που προτίμησε να κρύβεται πίσω από «μύθους»…
Κώστας Στοφόρος
* Οι Μαρτυρίες μιας διαδρομής είναι έκδοση του Μουσείου Μπενάκη, Η Βαρειά βιομηχανία στην Ελλάδα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος
Από τις Μαρτυρίες στο Δημήτρη Μπάτση
Διαβάζοντας τις Μαρτυρίες μιας διαδρομής της Έλλης Παππά, ανάμεσα στις πολλές σκέψεις και στους προβληματισμούς που μου γεννήθηκαν, ανάμεσα στις παλιά αρχινισμένες συζητήσεις που συνεχίστηκαν, ένα πρόσωπο περνούσε και ξαναπερνούσε μπροστά από τα μάτια μου: Ο Δημήτρης Μπάτσης. Που «εκτελέστηκε μαζί με το Νίκο Μπελογιάννη». Διότι ναι. Ακόμη και μεταξύ εκτελεσθέντων υπάρχουν διαβαθμίσεις. Και ο Μπάτσης είχε «σπάσει»… όχι τόσο, όμως ώστε να τσαλαπατήσει την ανθρώπινη αξιοπρέπειά του. Διότι από τη μια η στάση του στη δίκη όπως τη χαρακτηρίζει η Έλλη Παππά ήταν φρικτή. «Ο Μπάτσης δεν γύριζε να μας δει. Νόμιζε ο φουκαράς πως έτσι θα έδειχνε «καλή διαγωγή»…», σημειώνει στα Γράμματα στο γιο μου (Μαρτυρίες)…
Όμως, μια μέρα πριν από την εκτέλεση, τον καλούν για τελευταία φορά να περάσει στην υπηρεσία της Ασφάλειας. «Είναι η τελευταία σου ευκαιρία να σωθείς», του είπαν.
«Ο Μπάτσης κι ας είναι αυτό ένα ξεχωριστό μνημόσυνο γι’ αυτόν τον άνθρωπο που του άξιζε καλύτερη τύχη – αρνήθηκε. Όπως είχε αρνηθεί τις προτάσεις που του κάνανε την πρώτη μέρα που τον συλλάβανε και τον μεταφέρανε σ’ ένα μακρινό αστυνομικό τμήμα -στο Κερατσίνι αν θυμάμαι καλά- για να του πούνε να γίνει όργανό τους, να τον αφήσουν αμέσως ελεύθερο -κανένας δεν είχε μάθει ακόμη τη σύλληψή του- να τον στείλουν και στο εξωτερικό να συναντηθεί με την ηγεσία του Κόμματος. Αρνήθηκε τις προτάσεις τους κι αυτό ήταν που δεν του συχώρεσαν ποτέ…» (άρθρο της Έλλης Παππά από την Αυγή της Κυριακής 30/3/1975 –περιλαμβάνεται στο παράρτημα των Μαρτυριών).
Σκέφτομαι μια σωρεία τιμητών και κατηγόρων… Θυμάμαι ότι κάπως σαν ένα μαύρο σύννεφο να είχε σκεπάσει τον ένα από τους εκτελεσθέντες. Δεν είχε «σταθεί στο ύψος των περιστάσεων»… Το πρόσωπό του συμπυκνώνει την Αριστερά, που οραματίζεται, που τραυματίζεται, που ώρες-ώρες σκύβει το κεφάλι… Είναι φυσικό να μη μας αρέσει αυτό το τελευταίο. Να προτιμάμε να ταυτιστούμε με τα λόγια και τη στάση του Νίκου Μπελογιάννη που επίσης άφησε και αξιόλογο θεωρητικό έργο… Ο Δημήτρης Μπάτσης είχε δυο βασικά ελαττώματα για την αριστερή αγιογραφία: Ήταν γόνος καλής οικογενείας και σε μεγάλο βαθμό συμβιβάστηκε (από φόβο;). Θυμάμαι όλη την απόγνωση που έβγαινε από ένα παλιότερο βιβλίο, το Βαρύτατο Τίμημα της συζύγου του Λίλιαν Μπάτση, που έδινε τις δικές της ερμηνείες… Κρατάω τέλος, το «αν είχε ζήσει» της κόρης του Ελένης από τον πρόλογο της «Βαριάς Βιομηχανίας» κι αφήνω την απάντηση σε σας…
Κ.Σ.
