του Δημήτρη Ν. Γιαννάτου*
Τι είδους χίμαιρα είναι, λοιπόν, ο άνθρωπος;
Τι καινοτομία, τι τέρας, τι χάος, τι υποκείμενο αντιφατικό, τι θαύμα!
Κριτής των πάντων, ηλίθιο σκουλήκι.
Θεματοφύλακας της αλήθειας, πηγάδι αβεβαιότητας και σφαλμάτων.
Δόξα και κάθαρμα του σύμπαντος. Ποιος θα ξεκαθαρίσει αυτό το μπέρδεμα;
Pascal
Με αφορμή την κρίση του κορωνοϊού, αναδύθηκαν αρχέγονες μνήμες, ανακατεύτηκε η λογική μας και αναδύθηκαν συναισθήματα πολλά, που μας πηγαίνουν στις απαρχές της «ερωτικής» δημιουργίας του ανθρώπινου είδους.
Επειδή, ο Έρωτας, με κεφαλαίο όπως εκθειάστηκε από τον Όμηρο και έγινε φιλοσοφία με τον αρχαιοελληνικό Λόγο και την ενσάρκωσή του στην Ορθόδοξη οντολογία μας, πατά σε πολύ παλιά ανθρωπολογικά δεδομένα.
Τότε που ο homo sapiens άρχισε το πολύπλοκο ταξίδι του στη ζωή και τον πλανήτη. Τότε που από την παλαιο-κοινωνία (η κοινωνία που συγκροτήθηκε πριν το sapiens), πέρασε στην αρχι-κοινωνία του. Εκεί που γεννά τον οικογενειακό πυρήνα του και οι συναισθηματικές σχέσεις ανάμεσα στον άνδρα και τη γυναίκα δημιούργησαν την πραγματική ανθρωπογένεση που έφερε κοντά και τον άνδρα με το παιδί.
Γεγονός σπουδαίο και καθοριστικό για την πολυδιάστατη μορφογένεση του ανθρώπου, καθώς από τη στιγμή που η σεξουαλική δραστηριότητα και έλξη γίνονται μόνιμες πηγές ζωής και δεν περιορίζονται σε μια περίοδο οίστρου, η ανθρώπινη κοινότητα αποκτά την διάσταση ενός θαύματος της ανθρώπινης φύσης και ουσίας.
Ο ΑΝΔΡΑΣ και η γυναίκα αρχίζουν και αγαπιούνται, ψάχνουν ο ένας την ανατομία του άλλου, φιλιούνται, γλείφονται, περνάνε σε άλλη σωματική και πνευματική διάσταση και όπως λένε οι Χόκετ και Άσερ (1964), «βρίσκονται ο ένας μέσα στον άλλον». Τότε η ανάμνηση του αγκαλιάσματος ενός παιδιού και το καθρέφτισμα του στα μάτια της μητέρας, μπόρεσε να μετουσιώσει και να συμβάλλει στην διάχυση των μητρικών χαδιών και συγκινήσεων στο ερωτικό σφιχταγκάλιασμα των ενηλίκων. Ο Έρωτας είναι η ίδια η πηγή της ζωής και της συνέχειας.
Όπως, τονίζει ο Εντγκάρ Μορέν: «Η όρθια στάση των ανθρωπιδών είναι αυτή που έκανε ανατομικά δυνατή την κατ’ αντίκρυ συνουσία, και, όπως λένε οι Χόκετ και Άσερ, που η φαντασία τους βρίσκεται σε εγρήγορση, “επωφελήθηκαν από αυτή σχεδόν αμέσως”. Με αφετηρία τον έρωτα πρόσωπο με πρόσωπο, στην πορεία της γενετικής εξέλιξης μέχρι και τον sapiens, αναπτύχθηκαν τα ερωτογενή σημεία που είναι τα προεξέχοντα χείλη, τα εξογκωμένα στήθη, το χονδρό και μακρύ πέος και αυτό χωρίς να θυσιαστεί το πίσω μέρος, αφού οι γλουτοί, γεμάτοι και σαρκώδεις, μαγνητίζουν έντονα το βλέμμα και το χέρι. (…)
Εμφανίζεται ο γυναικείος οργασμός, σχεδόν ανύπαρκτος στα ανθρωποειδή, μετασχηματίζοντας για τη γυναίκα την έννοια της σεξουαλικής σχέσης. Ανάμεσα στα πρωτεύοντα, οι άνθρωποι είναι αυτοί στους οποίους ο οργασμός έχει μεγαλύτερη διάρκεια και ένταση, είναι σπασμωδικός, ωκεάνιος, ξεσηκώνει κραυγές έκστασης. (…)
Τρέμει ότι ο Έρωτας, μπορεί να μην ριζώσει στην καρδιά, επειδή δεν κατέβει στα χείλη. Φοβάται ότι ο Λόγος και τα λόγια θα εξαφανιστούν μόνιμα και όχι προσωρινά –όπως με την, αναγκαία όπου χρειάζεται, μάσκα– αλλά μόνιμα. Και τότε θα χάσει τον Έρωτα, θα χάσει και τον Λόγο
Τέλος, άνδρας και γυναίκα θα βρεθούν πρόσωπο με πρόσωπο κατά τη συνουσία, τη συζήτηση, τη συγκατοίκηση. Πάνω από το κέντρο έλξης/σχέσης που αποτελούν τα γεννητικά όργανα, μια καινούρια ζώνη/έλξης συγκροτείται στο εξής από το πρόσωπο και ειδικά από αυτό το περίφημο στόμα που είναι ταυτόχρονα το όργανο του λόγου, της λήψης τροφής, της αναπνοής και του φιλιού. (Και θα έρθει η στιγμή κατά την οποία οι εραστές θα μπορέσουν να αναμείξουν συμβολικά στόμα με στόμα το αρχέγονο φιλί της μητέρας προς το παιδί, την αμοιβαία μάσηση, την ανταλλαγή της ψυχής – της ψυχής που στην αρχαϊκή εποχή ταυτίζεται με την πνοή – την σχεδόν κολπική ψηλάφηση των χειλιών και την penniforme – π(τ)ε(ρ)όμορφη – διείσδυση της γλώσσας».
Αιώνες μετά ο Όμηρος θα συνθέσει αρμονικά, όλες αυτές τις κληρονομιές του Ανθρώπου, στον Έρωτα που είναι και Λόγος. Σεξουαλικότητα, Ερωτισμός, τρυφερότητα, Αρμονία θα συνθέσουν το θαύμα του Έρωτα. Από την γλώσσα του ανθρώπου, ως σημαντική και συμβολική ανατομία, στην γένεση του ανθρώπινου Προσώπου ως Λόγος και στην δημιουργία της Πόλις, ως τη συλλογική ενσάρκωση του Έρωτα στην πολιτική συγκρότηση της Δημοκρατίας. Που εντέλει είναι η πολύπλοκη διάσταση του ανθρώπινου Έρωτα σε όλη την ατομική και κοινωνική φύση του Ανθρώπινου προσώπου. Τα χείλη, η γλώσσα και η Γλώσσα, ο Λόγος είναι η περίπλοκη φύση του ανθρώπου ως Έρως!
ΤΑ ΜΕΤΡΑ για τον ιό, έφεραν την απόσταση, την ενοχοποίηση του αγγίγματος, το κρύψιμο του προσώπου –αλλά ειδικά του στόματος, των χειλιών– ως αναγκαίο κακό. Όμως η αρχαία μνήμη του ανθρώπου, για την πρωτόγονη και αρχέγονη φύση του είναι ισχυρή. Πάνω σε αυτήν μάλιστα, όπως ξανατονίζει ο Μορέν, στηρίζεται όλη η εξέλιξη και πολυπλοκότητα του ανθρώπινου είδους. Έχει μια σταθερή σωματική και πυρηνική βάση, πάνω στην οποία γίνεται πιο πολύπλοκος και προχωρεί. Την έχει ανάγκη, επειδή είναι η πηγή του Έρωτα για τη ζωή και τον άλλον και την ίδια την κοινότητα.
Ξέρει τη λογική των μέτρων, δέχεται ακόμα και τον παραλογισμό ή την ασάφειά τους, αλλά ο πρωτόγονος εαυτός του φοβάται. Τρέμει ότι ο Έρωτας, μπορεί να μην ριζώσει στην καρδιά, επειδή δεν κατέβει στα χείλη. Φοβάται ότι ο Λόγος και τα λόγια θα εξαφανιστούν μόνιμα και όχι προσωρινά –όπως με την, αναγκαία όπου χρειάζεται, μάσκα– αλλά μόνιμα. Και τότε θα χάσει τον Έρωτα, θα χάσει και τον Λόγο.
Άλλωστε, ακούει συχνά ότι γενετιστές και ξεστρατισμένοι τεχνοεπιστήμονες, ως μοντέρνοι ευγονιστές –που προς Θεού δεν είναι Ναζί (sic)– δεν θέλουν μόνο να καταργήσουν τον Έρωτα, τον Λόγο και τη Δημοκρατία, αλλά και αυτόν τον ίδιο!
Βιβλιογραφικές πηγές
«Η ανθρώπινη φύση – Το χαμένο παράδειγμα», Εντγκάρ Μορέν, Εναλλακτικές Εκδόσεις, Αθήνα, Σεπτέμβριος 2000.
* Ο Δημήτρης Γιαννάτος είναι κοινωνιολόγος – σύμβουλος απεξάρτησης στο ΚΕΘΕΑ
