Νέα αναταραχή στην Ουκρανία. Του Γιώργου Τσίπρα
Στα χρόνια του Γκορμπατσόφ το μέγεθος της Σοβιετικής Ένωσης επέτρεπε, την αυταπάτη πως το ανατολικό μπλοκ θα μπορούσε να έρθει σε σύζευξη με την τότε ΕΟΚ, αλλά παραμένοντας υπό σοβιετική κηδεμονία, με τις αναγκαίες βέβαια πολιτικές παραχωρήσεις της Μόσχας, προσβλέποντας στα οικονομικά-τεχνολογικά αμοιβαία οφέλη μιας τέτοιας σύζευξης, εκτός του πεδίου κυριαρχίας των ΗΠΑ. Ο σχεδιασμός αποδείχθηκε υπερφίαλος. Λίγο μετά ο ίδιος ο Γκορμπατσόφ «παρέδωσε» όπως-όπως ολόκληρη την ανατολική Ευρώπη στη Δύση προκειμένου να λάβει τη δυτική στήριξη στη συνέχιση των μεταρρυθμίσεων στο εσωτερικό της Σοβιετικής Ένωσης και στο τέλος διαλύθηκε η ίδια η Σοβιετική Ένωση.
Τηρουμένων των αναλογιών, έχουμε σήμερα την επανάληψη ενός αντίστοιχου παιγνίου Ε.Ε. και Βερολίνο, και ακόμη περισσότερο οι ΗΠΑ, επιδιώκουν να «φάνε» ό,τι έχει απομείνει από τη σφαίρα επιρροής της Ρωσίας. Η ένταξη μιας χώρας στην Ε.Ε. ή στο ΝΑΤΟ αποτελεί το μεγάλο βήμα σε μια τέτοια πορεία. Η Ρωσία, αντίθετα, επιδιώκει μεν περισσότερες σχέσεις και «ένταξη» στη Δύση, ιδιαίτερα βλέποντας προς την Ευρώπη, αλλά μέσω της προωθούμενης υπό τη Μόσχα Ευρασιατικής Ένωσης που θα εξασφαλίζει περισσότερη επιρροή της Ρωσίας στη γειτονιά της σε αυτή τη σύζευξη. Μια αυτόνομη πορεία της Ουκρανίας προς τη Δύση εκτός Ευρασιατικής Ένωσης θα ήταν καθοριστικό πλήγμα σε αυτό το σχεδιασμό, καθιστώντας την «Ευρασία» σχεδόν κενό γράμμα. Θα στερούσε, ταυτόχρονα, τη Ρωσία από το στρατηγικό βάθος που της παρέχει το «μαξιλάρι» της Ουκρανίας. Δεν είναι παράλογο που το ζήτημα Ουκρανία αποτελεί για τη Μόσχα κομβικό στοιχείο της εξωτερικής της πολιτικής.
Θύελλα διαμαρτυριών
Η ξαφνική ματαίωση της υπογραφής από το Κίεβο της συμφωνίας σύνδεσης με τον Ανατολικό Συνεταιρισμό της Ε.Ε. στη σχετική Σύνοδο Κορυφής στο Βίλνιους, όπου πήραν μέρος οι επίσης συμμετέχοντες στο Συνεταιρισμό, Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν, Λευκορωσία, Γεωργία και Μολδαβία, ξεσήκωσε θύελλα διαμαρτυριών από τη φιλοδυτική αντιπολίτευση, τις μεγαλύτερες από την Πορτοκαλί Επανάσταση του 2004. Αλλά η ματαίωση αυτή είχε ουσιαστικά προαναγγελθεί, πρώτον με την αδυναμία της Ε.Ε. να υποσχεθεί χειροπιαστό αντίβαρο στις απώλειες από ενδεχόμενο οικονομικό πόλεμο της Μόσχας, δεύτερον με τον εκβιασμό και τις σχεδόν ανοιχτές απειλές της τελευταίας και, τέλος, με τις απαιτήσεις του ΔΝΤ την περασμένη εβδομάδα για την παραχώρηση δανείου 4 δισ. δολαρίων, τις οποίες ακόμη και η Ε.Ε. βρήκε πολύ σκληρές. Ο πρωθυπουργός Αζάροφ έκανε λόγο για «όρους απολύτως απαράδεκτους για τη χώρα, όπως αυξήσεις στα ενοίκια, πάγωμα των μισθών και συντάξεων», και ακόμη αυξήσεις στα τιμολόγια θέρμανσης και περικοπές στις αγροτικές επιδοτήσεις. «Έμεινα με την εντύπωση ότι το ΔΝΤ δεν αντιλαμβάνεται τι συμβαίνει στην Ουκρανία», δήλωσε ο Αζάροφ. Η Ρωσία από την πλευρά της δεν ήταν φειδωλή στις απειλές και σε εκβιασμούς. Μόλις τον Αύγουστο η Μόσχα έκλεισε όλα τα εμπορικά περάσματα από την Ουκρανία προς τη Ρωσία, ενώ ο Πούτιν απειλούσε για παραπέρα σκλήρυνση «αν η Ουκρανία αποφασίσει το αυτοκτονικό βήμα υπογραφής της συμφωνίας σύνδεσης». Πιο σκληρός ο Ρώσος πρωθυπουργός Μεντβέντεφ, το έθεσε ωμά: Η πόρτα για την Τελωνειακή Ένωση (Ρωσία, Λευκορωσία, Καζακστάν) θα κλείσει για τους Ουκρανούς αν υπογράψουν τη συμφωνία σύνδεσης με την Ε.Ε. Μετά από συνάντηση με τον ομόλογό του Αζάροφ, ο τελευταίος δήλωνε πως σε περίπτωση υπογραφής «η Ρωσία έκανε σαφές πως θα ήταν αδύνατη η συζήτηση για εμπορικές και οικονομικές σχέσεις». Ακόμη πιο ωμός, ο σύμβουλος του Πούτιν, Γκλαζίεφ, έκανε λόγο για «αυτονομιστικά κινήματα που μπορεί να ξεπηδήσουν στις ρωσόφωνες ανατολικές και νότιες περιοχές της Ουκρανίας, που με τη σειρά τους πιθανόν να προκαλέσουν τη ρωσική επέμβαση»! Το ενεργειακό, βέβαια, παίζει επίσης τεράστιο ρόλο πίεσης.
Τι είχε να προσφέρει η Ε.Ε.;
Ωστόσο, κύρια παράμετρος της ουκρανικής στροφής παραμένει το απλό γεγονός ότι η Ε.Ε. δεν είχε να προσφέρει ουσιαστικά τίποτα για να δελεάσει την Ουκρανία. Ούτε επιδοτήσεις κανενός είδους, ούτε κατάργηση της βίζας, ούτε καν υπόνοιες πως ίσως στο μέλλον η Ουκρανία να γινόταν μέλος της Ε.Ε. Πόσο μάλλον αποζημιώσεις για τις απώλειες από την επιδείνωση των ρωσο-ουκρανικών σχέσεων. «Μας λένε στην Ε.Ε., συνεχίστε εσείς να δουλεύετε, συνεχίστε τις μεταρρυθμίσεις, αλλά μην περιμένετε χρήματα», δήλωσε ο Αζάροφ. «Μέχρι τώρα το μόνο που έχει δοθεί είναι η υπόσχεση για 1 δισ. ευρώ τα επόμενα επτά χρόνια. Τι είναι 1 δισ. ευρώ; Απολύτως τίποτα!… Δεν υπάρχει λόγος να ταπεινωθούμε κατ’ αυτόν τον τρόπο. Είμαστε μια σοβαρή χώρα. Μια ευρωπαϊκή χώρα».
Του γκολ επί του Βερολίνου είχε προηγηθεί ένα άλλο «γκολ» δυο μήνες πριν, εκείνη τη φορά στην Αρμενία, η οποία επίσης «ξαφνικά» και προς μεγάλη έκπληξη της Ε.Ε. αποφάσισε να προσχωρήσει στην Τελωνειακή Ένωση ενώ βρισκόταν και αυτή σε προχωρημένες συνομιλίες για υπογραφή συμφωνιών ελεύθερου εμπορίου με την Ε.Ε. Αντίστοιχες πιέσεις ασκεί η Μόσχα επίσης στη Μολδαβία. Σημαντικό μέρος των ολιγαρχών της Ουκρανίας στρέφονται (προς το παρόν) προς τη Ρωσία. Έτσι, πολύς κόσμος που αγανακτεί από το μαφιόζικο καθεστώς στρέφεται προς το αντίπαλο δέος, προς τη Δύση και τις απαιτήσεις της. Το ίδιο και οι φασίστες της Ουκρανίας, το άκρως αντιρωσικό Σβόμποντα.
