Δημόσιος διάλογος για τις δυνατότητες συνταγματικής κατοχύρωσης του δικαιώματος στο νερό
Τα «παράθυρα» μιας ενδεχόμενης συνταγματικής θωράκισης του δικαιώματος στο νερό και η ανάγκη να συνδυαστεί με πολιτική βούληση και κινηματικές πρωτοβουλίες αναδείχτηκαν στην εκδήλωση «Το νερό στο Σύνταγμα», την οποία διοργάνωσε το Συντονιστικό Πολιτών SOSTE το Νερό και το Σωματείο Εργαζομένων της ΕΥΑθ, με αφορμή τη φετινή Παγκόσμια Ημέρα Νερού (22 Μαρτίου 2016) στο δημαρχείο Θεσσαλονίκης.
Οι συνταγματολόγοι Πέτρος Παραράς, ομότιμος καθηγητής Νομικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης – επίτιμος Α’ Πρόεδρος ΣτΕ, και ο Ακρίτας Καϊδατζής, επίκουρος καθηγητής Νομικής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, διερεύνησαν τις δυνατότητες συνταγματικής κατοχύρωσης του δικαιώματος στο νερό μέσα από διαφορετικές διατυπώσεις, τις παγίδες που αυτές μπορεί να κρύβουν, ανέλυσαν την τρέχουσα κατάσταση στις δύο μεγάλες εταιρείες ύδρευσης στη χώρα μας (ΕΥΑΘ – ΕΥΔΑΠ), υπό την ομπρέλα του ΤΑΙΠΕΔ, κι αναζήτησαν από κοινού με το ακροατήριο λύσεις μετά την ευνοϊκή για την ΕΥΔΑΠ απόφαση του ΣτΕ.
«Πρόκειται για κοινωνικό δικαίωμα, όπως η υγεία και η προστασία της μητρότητας που προβλέπονται στο άρθρο 21 του Συντάγματος, όλα όμως τελούν υπό την επιφύλαξη ότι το κράτος μπορεί πράγματι να τα προσφέρει. Όταν υπάρχει ανέχεια; Τότε δεν μπορεί το ΣτΕ να αναθεωρήσει;», αναρωτήθηκε ο κ. Παραράς κι επισήμανε ότι θα ήταν καλύτερη η επίκληση του άρθρου 106, παράγραφος 3, υπό την έννοια ότι το νερό είναι ένα δημόσιο αγαθό μονοπωλιακό και το κράτος πρέπει το ίδιο να το διαχειρίζεται. Σε σχέση με τη δυνατότητα καταφυγής σε διεθνή όργανα, ο κ. Παραράς αναφέρθηκε σε διεθνείς συμβάσεις εντός των οποίων μόνο γενικόλογα το νερό προστατεύεται από το κράτος (π.χ. Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού), για να καταλήξει στο εθνικό παράδειγμα της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, που, αν και υπάγεται στη Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης κι έχει κάνει συγκεκριμένη εισήγηση κατά της ιδιωτικοποίησης του νερού, δεν έχει καταφέρει να «περάσει» ούτε αυτήν, ούτε και καμία άλλη! Η προσφυγή στο Δικαστήριο του Στρασβούργου θα ήταν, εκτίμησε, καλή σκέψη, δεδομένου ότι μόνο εκεί έγινε δεκτή η ένταξη του νερού στο ευρύτερο πλαίσιο του «υγιούς περιβάλλοντος».
Για την «τάση» υπέρ της ιδιωτικοποίησης στη χώρα μας, σε αντίθεση με τη διεθνή πρακτική των τελευταίων ετών, μίλησε ο κ. Καϊδατζής, επισημαίνοντας ότι η συνταγματική κατοχύρωση θα πρέπει να αφορά περισσότερες κι εξειδικευμένες παραμέτρους όπως το περιβάλλον και η τιμολόγηση – η οδηγία της Ε.Ε. του 2000 για τα ύδατα επισημαίνει μόνο ότι το «νερό δεν είναι εμπορικό προϊόν όπως… όλα τα άλλα», σημείωσε. «Είναι σημαντικό να γραφτεί κάτι στο Σύνταγμα, αλλά από μόνο του αυτό δεν λύνει το πρόβλημα», ξεκαθάρισε στο ακροατήριο, αναδεικνύοντας τη σημασία που έχει για μια αίσια έκβαση η πολιτική βούληση και η εγρήγορση των κινημάτων της κοινωνίας των πολιτών. «Είδατε τη δύναμή σας. Πρέπει να είστε περήφανοι για το δημοψήφισμα που κάνατε!», είπε παροτρύνοντας το κοινό να μην αισθάνεται μεγαλύτερη προστασία με τη συνταγματική, αντί για την πολιτική και κοινωνική «ομπρέλα».
Ο ίδιος τόνισε ότι η ζημία στις επιχειρήσεις ύδρευσης έγινε όχι το 2012, με την ένταξη στο ΤΑΙΠΕΔ, αλλά όταν αυτές πρωτομπήκαν στο Χ.Α., οπότε και τυπικά είχαν ήδη ιδιωτικοποιηθεί! Ατυχώς, συνέχισε, θεωρήθηκαν ιδιωτική περιουσία και οι μετοχές σε δημόσιες επιχειρήσεις (το ΤΑΙΠΕΔ διέπεται από εμπορική λογική, με σκοπό την αξιοποίηση ή εκποίηση της ιδιωτικής περιουσίας του Δημοσίου), με αποτέλεσμα σήμερα ύδρευση, λιμάνια, αεροδρόμια να αποτελούν κομμάτι της «ιδιωτικής περιουσίας».
Την προφανή συσχέτιση της ιδιωτικοποίησης των υδάτων με την αύξηση των τιμολογίων ανέδειξε εύγλωττα ο κ. Παραράς: «Δεν είναι δυνατόν να πίνω μια γουλιά 2 ευρώ, άλλη μια 4 ευρώ κ.ο.κ. Είναι θέμα επιβίωσης!». Η ασφαλέστερη, πάντως, διατύπωση στο Σύνταγμα για τον ίδιο θα ήταν «Το νερό δεν ιδιωτικοποιείται». Ο κ. Καϊδατζής από την πλευρά του αντέτεινε τις διατυπώσεις «το κράτος διασφαλίζει το δικαίωμα πρόσβασης στο νερό» και, στο άρθρο 106, «το νερό είναι κοινωνικό αγαθό κι οι επιχειρήσεις ύδρευσης – αποχέτευσης οφείλουν να παραμείνουν υπό δημόσιο έλεγχο». Σημείωσε, ωστόσο, ότι δεν θα ήταν σώφρον να νομοθετήσουμε καθ’ υπαγόρευση: μεγαλύτερη σημασία έχει να υπάρξει πρόταση προς τους αρμόδιους φορείς, ώστε να εκκινήσει ο σχετικός δημόσιος διάλογος.
ΝΕ.ΡΟ.
