Οι ευρωεκλογές έγιναν, ο πολιτικός σεισμός στην Ευρώπη συνεχίζεται, η ρότα που έχει προδιαγραφεί είναι σαφής: Πήραμε το μήνυμα, συνεχίζουμε την ίδια πορεία, την πορεία της Ακραίας Ευρώπης.
Οι πρόσφατες ευρωεκλογές δεν έγιναν εν μέσω γενικής αδιαφορίας. Υπήρξε αυξημένο πολιτικό ενδιαφέρον κυρίως γιατί το 2024 δεν μοιάζει καθόλου με το 2019, όταν είχαν γίνει οι προηγούμενες ευρωεκλογές. Από τότε μεσολάβησε η πανδημία και ό,τι τη συνόδευσε, ο πόλεμος στην Ουκρανία, που αποτελεί μια μεγάλη καμπή στη διεθνή ιστορία, η μεγάλη φτωχοποίηση εντός της Ευρώπης εξαιτίας της νεοφιλελεύθερης ατζέντας και της επιμονής της οικονομικής ύφεσης και κρίσης στην Ε.Ε. (τώρα μάλιστα γίνεται λόγος για ανάπτυξη «Ο + κάτι» σε ολόκληρη την Ευρώπη). Το «ενδιαφέρον» για τις ευρωεκλογές σημαίνει μια διάχυτη δυσαρέσκεια από μεριάς των πολιτών σε όλες τις χώρες της Ε.Ε., μια μεγάλη τάση αποδοκιμασίας πολλών κυβερνήσεων, και ιδιαίτερα αυτών της Γαλλίας και της Γερμανίας (του μέχρι χθες προωθητικού «άξονα» της Ε.Ε.), και φυσικά τη διάχυτη αλλά όχι πολιτικά εκφρασμένη άρνηση του πολέμου και των κινδύνων που αυτός φέρει για ολόκληρη την ήπειρο.
Την προεκλογική περίοδο, αλλά και τις μετεκλογικές εξελίξεις, μονοπώλησε η συζήτηση περί της ανόδου της ακροδεξιάς και της ανάγκης όλου του συνταγματικού φιλοευρωπαϊκού τόξου να αντισταθεί σ’ αυτόν τον κίνδυνο. Η πραγματικότητα είναι λίγο διαφορετική. Όχι γιατί δεν ενδυναμώθηκαν σχηματισμοί προερχόμενοι από την άκρα δεξιά, αλλά γιατί έχει ήδη δρομολογηθεί μια «Ακραία Ευρώπη»: μια Ευρώπη πιο δεξιά συνολικά, πιο φιλοπόλεμη, πιο υποταγμένη σε ΗΠΑ και ΝΑΤΟ, πιο αντιρωσική, πιο αντεργατική, βαθύτατα αντιδημοκρατική και νεο-ολοκληρωτική. Ο κύριος άξονας της «Ακραίας Ευρώπης» αποτελείται από τις δυνάμεις που μέχρι τώρα κυβέρνησαν την Ευρώπη και την Ε.Ε., δηλαδή κεντροδεξιές και κεντροαριστερές δυνάμεις σε διάφορες παραλλαγές και συνασπισμούς, με κάποια συμμετοχή και των Πράσινων (οι οποίοι έχουν μετατραπεί στην πιο φιλοπόλεμη πτέρυγα της Ευρώπης, παρ’ όλη την καταγωγή τους από μια οικολογική, φιλειρηνική, αντιπυρηνική αφετηρία πολιτικής και κινημάτων).
Η «Ακραία Ευρώπη» έχει συνέχεια
Αυτή λοιπόν η «Ακραία Ευρώπη» που επικεφαλής είχε τις «ακροκεντρώες» ευρωπαϊκές δυνάμεις έπρεπε, κατά κάποιον τρόπο, πρώτον να ανακόψει το ρεύμα της λαϊκής διαμαρτυρίας που κατευθύνονταν προς δυνάμεις ακροδεξιάς προέλευσης, και δεύτερον να «απορροφήσει» στις δομές διακυβέρνησης ορισμένες πτέρυγες τέτοιων δυνάμεων που προσαρμόζονταν στις βασικές αρχές και στο πλαίσιο της «Ακραίας Ευρώπης». Ήδη η Ιταλίδα Τζόρτζια Μελόνι είχε διακριθεί στη μετάλλαξη από πρωτύτερες θέσεις, αποκτώντας μια έντονα φιλοΝΑΤΟϊκή, αντιρωσική στάση. Έπρεπε να γίνει κάτι αντίστοιχο προς την άλλη (και πιο σημαντική) περίπτωση, αυτήν της Λεπέν στην Γαλλία, που είναι ήδη πρώτο κόμμα και αυξάνει τη δύναμή της.
Πριν ακόμα κοπάσουν οι πρώτες εντυπώσεις από τις ευρωεκλογές «άρχισαν τα όργανα»: Πρώτα συνάντηση των G7 στην Ιταλία, σύνοδος για την ειρήνη στην Ουκρανία στην Ελβετία (με ηχηρές απουσίες), σύνοδος των επικεφαλής της Ε.Ε. για τη «μοιρασιά» στα ευρωπαϊκά οφίτσια. Το πλαίσιο της «Ακραίας Ευρώπης» όχι μόνο επιβεβαιώθηκε, αλλά και ενισχύθηκε: συνέχιση του πολέμου στην Ουκρανία, «χέρι» στους τόκους των παγωμένων ρωσικών καταθέσεων στην Ευρώπη, ειδική ετήσια συνεισφορά όλων των μελών για την ενίσχυση της Ουκρανίας (μετά την απόφαση να δοθούν όπλα που μπορούν να πλήξουν στόχους βαθιά στη Ρωσία), προειδοποίηση ότι θα ξαναεφαρμοστούν «κόφτες» (άρα και επιτήρηση) για όσες χώρες ξεπερνούν το 3% ως όριο των ελλειμμάτων – και ήδη φιγουράρουν 11 χώρες στον κατάλογο αυτό, μεταξύ των οποίων η Γαλλία και η Ιταλία, ενώ δεν μπορούσε να λείπει και η Ελλάδα…
Συνεπώς η «Ακραία Ευρώπη» συνεχίζεται: αυτό είναι το κύριο «μήνυμα» που στέλνει η ευρωκρατία στους πολίτες της Ευρώπης, αδιαφορώντας για τους πολιτικούς σεισμούς που ταρακουνούν κάποιες χώρες. Το πολιτικό προσωπικό, όποιο κι αν είναι, θα πρέπει να ακολουθήσει τις ράγες της. Τελεία και παύλα, καμία άλλη συζήτηση, καμία άλλη εναλλακτική. Για όσους διαμαρτυρηθούν, υπάρχει έτοιμη η φόρμουλα: είστε ισλαμοαριστεριστές, αντισημίτες, ενεργούμενα του Πούτιν.
Η «Ακραία Ευρώπη» συνεχίζεται: αυτό είναι το κύριο «μήνυμα» που στέλνει η ευρωκρατία στους πολίτες της Ευρώπης, αδιαφορώντας για τους πολιτικούς σεισμούς. Το πολιτικό προσωπικό, όποιο κι αν είναι, θα πρέπει να ακολουθήσει τις ράγες της. Για όσους διαμαρτυρηθούν, υπάρχει έτοιμη η φόρμουλα: είστε ισλαμοαριστεριστές, αντισημίτες, ενεργούμενα του Πούτιν
Από πού ξεκίνησε, και πού κατέληξε
Χρειάζεται να δούμε λίγο την πορεία τόσο της Ευρώπης συνολικά, όσο και της Ε.Ε. σαν ειδικής μορφής οικονομικής και πολιτικής ολοκλήρωσης μέσα σε έναν σύγχρονο κόσμο που μεταβάλλεται με ραγδαίους ρυθμούς. Κάποτε στη Γηραιά Ήπειρο ξεκινούσαν (υπό αμερικάνικη προτροπή) την ΕΟΚ, και μετέπειτα την Ε.Ε., σαν ιδέα σύγκλισης των χωρών, με στόχο να μην ξαναγνωρίσει η ήπειρος τον πόλεμο. Στην πορεία δυνάμωσαν τάσεις που έβλεπαν την Ευρώπη σαν έναν πόλο ανάμεσα στις δύο τότε ισχυρές οικονομίες, των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας, και έτσι αποφάσισαν να ξεπεράσουν το στάτους μιας απλής τελωνειακής και εμπορικής ένωσης με μόνη ενιαία πολιτική την Κοινή Αγροτική Πολιτική. Σε έναν άλλο γύρο, μετά το 1989-1990, η Ε.Ε. απόκτησε έναν άλλο ρόλο, εκμεταλλευόμενη την επέκταση προς Ανατολάς, τη μετατροπή της σε «γερμανική Ευρώπη» μετά το Μάαστριχτ, τη γενίκευση μιας πανευρωπαϊκής λιτότητας, και την ενδυνάμωση της ευρωκρατίας με τον έλεγχο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και με το ευρώ.
Ο πόλεμος της Γιουγκοσλαβίας (1990-1999) και τελικά ο διαμελισμός της έδειχναν από τότε πώς η Ε.Ε. αποκτούσε κι άλλα χαρακτηριστικά, όχι απλά οικονομικά. Αργότερα, μετά την κρίση του 2008-2010, φάνηκε καθαρά ότι η Ευρώπη μετατρέπονταν σε χώρο ξεφορτώματος πλευρών της κρίσης των ΗΠΑ. Και από το 2014 και ύστερα –ομολογημένα πλέον και από την ίδια τη Μέρκελ– η Ε.Ε. μπήκε στο χορό της ενορχηστρωμένης επίθεσης περικύκλωσης της Ρωσίας (πραξικόπημα στην Ουκρανία, συμφωνίες του Μινσκ κ.λπ.). Από εκεί και πέρα ο δρόμος ήταν ανοικτός για μια ολοένα και μεγαλύτερη ΝΑΤΟποίηση της Ευρώπης και ενός ακήρυκτου πολέμου ενάντια στη Ρωσία, που μετά το 2022 είναι ένας πόλεμος ΗΠΑ-ΝΑΤΟ ενάντια στη Ρωσία – με την Ουκρανία να μετατρέπεται σε μια «κιμαδομηχανή» (αυτό που λέγονταν κάποτε «κρέας για τα κανόνια»). Ολόκληρη η Ευρώπη μετατρέπεται σε επιστρατευμένη ζώνη, η οικονομία πρέπει να πάρει χαρακτηριστικά και προϋπολογισμούς πολέμου, υπό τον τεράστιο κίνδυνο να μετατραπεί ξανά σε θέατρο επιχειρήσεων ενός νέου παγκόσμιου πολέμου (του τρίτου), και φυσικά απρόβλεπτων σε διαστάσεις πυρηνικών ολέθρων.
Γιατί «σκυφτή» και «γερασμένη»;
Η «Ακραία Ευρώπη» λοιπόν απέχει εκατοντάδες χιλιάδες μίλια από μια αυτόνομη Ευρώπη απέναντι σε υπερδυνάμεις όπως οι ΗΠΑ και η Κίνα, και όχι μόνο: Ανιστόρητα μετατρέπει σε εχθρό της τη Ρωσία (τμήμα της Ευρώπης και βασικό τροφοδότη ενέργειας και πρώτων υλών στη Γηραιά Ήπειρο), μετατρέπεται σε στρατιωτικό φυλάκιο των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ, ΝΑΤΟποιείται σε πρωτοφανή βαθμό σε όλες τις εσχατιές της, και γίνεται μασάζ των πληθυσμών να «σηκωθούν από τον καναπέ» και να υπερασπιστούν «τον δυτικό τρόπο ζωής και τις δυτικές αξίες». Παράλληλα οι ΗΠΑ κατανοούν ότι η Ευρώπη είναι ο μεγάλος ασθενής και ο χώρος που μπορούν να πιέσουν όσο θέλουν χωρίς κάποια αντίδραση. Οπότε πιέζουν ώστε η Ε.Ε. και κάθε χώρα ξεχωριστά να κόψουν τις οικονομικές σχέσεις με την Κίνα. Άρα η Ευρώπη, δηλαδή η Ε.Ε. μετατρέπεται σε υποχείριο των ΗΠΑ στον ανταγωνισμό τους με την Κίνα, και με άμεσο σημείο τριβής και εξασθένισης τον πόλεμο ενάντια στη Ρωσία.
Το κεντρικό ερώτημα που προκύπτει είναι το ακόλουθο: Υπάρχει κάποια ευοίωνη προοπτική γι’ αυτή τη «σκυφτή» (απέναντι στις ΗΠΑ) Ευρώπη; Υπάρχει κάποια προοπτική για τη «γερασμένη Ευρώπη» από μια κλιμακούμενη αντιπαράθεση και πόλεμο με τη Ρωσία στην καρδιά της ηπείρου; Δεν μοιάζουν όλα αυτά σαν να πυροβολεί η Ευρώπη τα ίδια της τα πόδια, νομίζοντας ότι με την ομπρέλα των ΗΠΑ εξασφαλίζεται από ό,τι επέρχεται μέσα στη «γυμνή μετάβαση» που επιβάλλεται;
Κατανοούμε πως μια άλλη πολιτική, που θα θέσει ολόκληρη την Ευρώπη σε διαφορετική τροχιά, ισοδυναμεί με μια Δημοκρατική Επανάσταση – η οποία θα γκρεμίσει την ευρωκρατία και τους μηχανισμούς της και θα ανοίξει άλλους δρόμους για κάθε ξεχωριστή χώρα και για όσους θέλουν μια κοινή πορεία, χωρίς όμως καταναγκασμούς και στραγγαλισμούς
Η «Ακραία Ευρώπη» σπρώχνει σε προσαρμογές
Η κίνηση του Μακρόν να προκηρύξει άμεσα βουλευτικές εκλογές πρέπει να διαβαστεί σαν αποτέλεσμα μιας βαριάς αποδοκιμασίας της πολιτικής του, αλλά και σαν ένας ελιγμός προκειμένου να πιέσει τον σχηματισμό της Λεπέν σε θέσεις πιο προσαρμοσμένες στις προδιαγραφές της «Ακραίας Ευρώπης». Οπότε, σε περίπτωση που σχηματίσει κυβέρνηση η Λεπενική παράταξη, να υποχρεωθεί σε πιο «υπεύθυνες» θέσεις και να ακολουθήσει μια πορεία σαν της Μελόνι. Πράγματι, από το πρόγραμμα της Λεπέν εξαφανίστηκαν όλες οι αναφορές για αποστάσεις από το ΝΑΤΟ, όπως και κάθε θετική αναφορά προς τη Ρωσία. Τώρα το πρόγραμμά της είναι πιο ευθυγραμμισμένο με τις κατευθύνσεις της Γαλλίας εντός της Ε.Ε. και του ευρώ.
Μένουν λοιπόν τα θέματα της μεταναστευτικής πολιτικής για διαφοροποιήσεις με τον άλλο ανταγωνιστικό πόλο, το Νέο Λαϊκό Μέτωπο που συγκρότησαν δυνάμεις της Αριστεράς (Μελανσόν, Σοσιαλιστές, Πράσινοι, Γαλλικό Κ.Κ. και άλλοι). Κεντρική ατζέντα του Νέου Λαϊκού Μετώπου είναι το συνταξιοδοτικό και οι μισθοί και αναγκαστικά μια πολιτική πιο φιλομεταναστευτική σε αντιπαράθεση με την Λεπέν. Όμως κι εδώ χρειάζεται προσοχή: στο πρόγραμμα του Νέου Λαϊκού Μετώπου (24 σελίδων) δεν υπάρχει καθόλου η λέξη ΝΑΤΟ, ενώ για το θέμα του πολέμου στην Ουκρανία αναφέρονται τα ακόλουθα:
«Η υπεράσπιση της Ουκρανίας και της ειρήνης στην ευρωπαϊκή ήπειρο
Για να σταματήσει ο επιθετικός πόλεμος του Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος πρέπει να λογοδοτήσει για τα εγκλήματά του ενώπιον της διεθνούς δικαιοσύνης: Να υπερασπιστούμε αταλάντευτα την κυριαρχία και την ελευθερία του ουκρανικού λαού, καθώς και την ακεραιότητα των συνόρων της Ουκρανίας, μέσω της ενίσχυσής της με τα αναγκαία όπλα, της διαγραφής του εξωτερικού της χρέους, της κατάσχεσης περιουσιακών στοιχείων των ολιγαρχών που συμβάλλουν στη ρωσική πολεμική προσπάθεια στα πλαίσια που επιτρέπει το διεθνές δίκαιο, της αποστολής κυανόκρανων προς εξασφάλιση πυρηνικών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής»…
Αυτός ο λόγος είναι έντονα προβληματικός για πολλούς λόγους. Όπως κι όλα τα σημεία για την Παλαιστίνη που ακολουθούν. Πολιτικά, αυτά σημαίνουν μια συμμόρφωση προς το κυρίαρχο πλαίσιο της πολιτικής της «Ακραίας Ευρώπης», και της «σκυφτής Ευρώπης» προς τις ΗΠΑ.
Και ποια μπορεί να είναι «μια ανάσα, μια μεγάλη ανάσα για την Ευρώπη;»
Η απάντηση δεν είναι εύκολη, αλλά δεν είναι και έξω από κάθε σοβαρή και ψύχραιμη αντιμετώπιση. Κεντρικά ζητήματα μιας «ανάσας στην Ευρώπη» –σήμερα, το τονίζουμε– είναι:
- Η εξασφάλιση της Ειρήνης, η υπεράσπισή της και η καταγγελία όλων των εμπρηστικών φιλοπόλεμων πολιτικών που εξυφαίνει η «Ακραία Ευρώπη» μαζί με τις ΗΠΑ υπό τη φτερούγα του ΝΑΤΟ. Ο άμεσος τερματισμός του πολέμου στην Ουκρανία και το ξεκίνημα διαπραγματεύσεων. Η εξασφάλιση εγγυήσεων και προς τις δύο πλευρές (Ρωσία και Δύση) ότι δεν κινδυνεύει η μία από την άλλη. Μεγάλες αποστρατιωτικοποιημένες και αποπυρηνικοποιημένες ζώνες στην κεντρική Ευρώπη.
- Η Ευρώπη να απαλλαγεί από την αμερικάνικη κηδεμονία και τον πολεμικό βραχίονά της, το ΝΑΤΟ. Η Ευρώπη μπορεί να ζήσει κάτω από ένα νέο σύμφωνο ασφάλειας και ειρήνης, με απόσυρση όλων των ευρωπαϊκών στρατευμάτων από άλλες χώρες, και χωρίς να απειλεί την κυριαρχία άλλων χωρών στην Αφρική ή τη Μέση Ανατολή.
- Ισότιμες και αμοιβαία επωφελείς σχέσεις με την Κίνα και τη Ρωσία, τέτοιες που να αλαφραίνουν το ενεργειακό κόστος αλλά και όλα τα συμπτώματα της κρίσης στην Ευρώπη. Να σπάσει το οικονομικό «κλουβί» της Ε.Ε. πάνω στις χώρες και να καταργηθούν οι μηχανισμοί επιβολής της ευρωλιτότητας.
- Δημοκρατία και κοινωνική δικαιοσύνη σε κάθε χώρα ξεχωριστά, και σε όλη την ήπειρο συνολικά. Το νέο ολοκληρωτικό πλαίσιο ελέγχου και αστυνόμευσης, η περιθωριοποίηση και η γκετοποίηση τεράστιων τμημάτων της κοινωνίας, να ξεπεραστούν.
- Μια νέα μεταναστευτική πολιτική που θα μεριμνά υπέρ των φτωχών πληθυσμών κι όχι σε βάρος τους, θα αίρει τις αιτίες της μετανάστευσης, θα δημιουργεί όρους να μένουν οι άνθρωποι στις πατρίδες τους, θα ζητά συγγνώμη για όλα όσα έκαναν οι ιμπεριαλιστικές πολιτικές της Ευρώπης σε βάρος τους.
Αυτά τα στοιχεία μιας άλλης πολιτικής (μαζί με άλλα που θα αφορούν περιβάλλον, κλίμα, υγεία, εκπαίδευση, πολιτισμό, εργασία κ.λπ.) θα μπορούσαν να θέσουν ολόκληρη την Ευρώπη σε μια διαφορετική τροχιά. Κατανοούμε πως αυτά ισοδυναμούν με μια μεγάλη αλλαγή στην Ευρώπη, αλλά η διακήρυξή τους από τώρα δημιουργεί όρους αυτονομίας των δυνάμεων που πρέπει να συγκροτηθούν και να προετοιμαστούν για μια τέτοια πορεία. Παράλληλα έχουμε πλήρη γνώση ότι κάτι τέτοιο ισοδυναμεί με μια Δημοκρατική Επανάσταση, που θα γκρεμίσει την ευρωκρατία και τους μηχανισμούς της και θα ανοίξει άλλους δρόμους για κάθε ξεχωριστή χώρα και για όσους θέλουν μια κοινή πορεία, χωρίς όμως καταναγκασμούς και εκβιασμούς στραγγαλισμού σαν αυτούς που έχουμε βιώσει μέχρι σήμερα. Πρώτο βήμα: να μην ταυτίζουμε την Ε.Ε. και την «Ακραία Ευρώπη» με την άλλη Ευρώπη, αυτήν που χρειάζεται μια μεγάλη Ανάσα.
