Το Περού, μια λατινοαμερικάνικη χώρα σχεδόν 33 εκατομμυρίων κατοίκων (εκ των οποίων 60% μιγάδες, 26% ιθαγενείς και μόλις 6% λευκοί) που «βλέπει» στον Ειρηνικό ωκεανό κι έχει στις πλάτες της τις Άνδεις, έχει μια ιδιαίτερη ιστορία. Ιδίως οι τελευταίες 3-4 δεκαετίες, περίπου από τα μέσα αυτής του 1980 μέχρι και σήμερα, σημαδεύτηκαν από μοναδικά κινήματα, αλλά και από εξαιρετικά βίαιες απαντήσεις του εσαεί διεφθαρμένου και φιλοδυτικού ολιγαρχικού συμπλέγματος (επίσημο πολιτικό σύστημα, οικονομική ελίτ, συν στρατιωτική κάστα). Το αποτέλεσμα ήταν οι λαϊκές τάξεις να μην βιώσουν καμία περίοδο σχετικής έστω ευημερίας και ελευθερίας. Οι εξαιρέσεις ήταν ελάχιστες και βραχυχρόνιες.
Ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα της περουβιάνικης ιδιαιτερότητας είναι η ναυτική βάση του Καλάο. Εκεί, σε ένα υπόγειο κελί σκαμμένο στη μέση της κεντρικής αυλής της βάσης, είναι απομονωμένος από το 1992 ο σήμερα 87χρονος Αμπιμαέλ Γκουζμάν, πρόεδρος του Κ.Κ. Περού και ηγέτης του μαοϊκού αντάρτικου που για χρόνια απειλούσε το περουβιάνικο καθεστώς. Σε άλλο υπόγειο κελί είναι φυλακισμένος, επίσης από το 1992, ο 70χρονος σήμερα Βίκτορ Πολάι, ηγέτης του αντάρτικου πόλης MRTA. Η ιδιαιτερότητα είναι ότι το 2001 σκάφτηκε ένα τρίτο υπόγειο κελί: εκεί φυλακίστηκε ο καταχθόνιος Βλαντιμίρο Μοντεσίνος, πρώην ηγέτης των μυστικών υπηρεσιών, καταδικασμένος πλέον για διαφθορά και μαζικές δολοφονίες. Είναι αυτός που συνέλαβε την ιδέα να θαφτούν κάτω από τη γη οι δύο «τρομοκράτες»!
Ο «δασκαλάκος» που έκανε την έκπληξη
Σε κάθε περίπτωση, οι Περουβιανοί δεν έπαψαν να ελπίζουν και να αγωνίζονται – τελευταίο χαρακτηριστικό παράδειγμα η περσινή πολιτική αναταραχή, που κατέληξε στο ανεβοκατέβασμα τριών προέδρων μέσα σε λιγότερο από μια εβδομάδα. Το βάθεμα της καθεστωτικής πλέον κρίσης, που επιταχύνθηκε από τις εκατόμβες της πανδημίας *, οδήγησε σε μια εκλογική αναμέτρηση γεμάτη εκπλήξεις. Η πιο εντυπωσιακή από αυτές ήταν η πρωτιά του, μέχρι πρόσφατα άγνωστου διεθνώς, συνδικαλιστή δασκάλου Πέντρο Καστίγιο στον Α΄ γύρο των προεδρικών εκλογών (11 Απριλίου), όπου απέσπασε σχεδόν 19% σε σύνολο 18 υποψηφίων προέδρων. Έκπληξη ήταν και το χαμηλό ποσοστό της βασικής εκπροσώπου της περουβιάνικης ολιγαρχίας, της ακροδεξιάς Κέικο Φουτζιμόρι, κόρης του αιματοβαμμένου δικτάτορα Αλμπέρτο Φουτζιμόρι (13,4%). Αλλά η μεγαλύτερη έκπληξη έμελλε να εκδηλωθεί την περασμένη Κυριακή, οπότε πραγματοποιήθηκε ο Β΄ γύρος των προεδρικών εκλογών.
Ο Καστίγιο είχε λογικά μικρές πιθανότητες να επικρατήσει: η μοναδική σχεδόν υπολογίσιμη δεξαμενή από την οποία θα μπορούσε να αντλήσει ψήφους ήταν το 8% της αριστερής υποψήφιας Βερόνικα Μεντόζα. Από την άλλη, η ολιγαρχία (καθώς και ο «διεθνής παράγων») συσπειρώθηκε πίσω από την Φουτζιμόρι. Τελικά όμως ο 52χρονος «δασκαλάκος», όπως ειρωνικά τον αποκαλούσαν τα ΜΜΕ των ελίτ, κατάφερε το ακατόρθωτο: να αναδειχθεί σε εκφραστή της ελπίδας των Περουβιανών. Με το κεντρικό σύνθημά του «Όχι πια φτωχοί σε μια πλούσια χώρα» να ακούγεται πειστικό (ο Καστίγιο γεννήθηκε σε οικογένεια χωρικών στη φτωχότερη επαρχία του Περού, που όμως «φιλοξενεί» τα μεγαλύτερα ορυχεία χρυσού της υποηπείρου…), οδήγησε μια εκλογική κούρσα-θρίλερ, που τελικά κατέληξε σε οριακή νίκη: πήρε 50,2% έναντι 49,8% της Φουτζιμόρι.
Ανάγκη στήριξης του Καστίγιο και του ρεύματος που τον ανέδειξε
Ο Καστίγιο, επικεφαλής του κόμματος «Ελεύθερο Περού», με έμβλημα ένα σχολικό μολύβι και με ένα μετριοπαθές μεν αλλά σαφώς αντιολιγαρχικό πρόγραμμα (που τα μεγάλα δυτικά ΜΜΕ χαρακτήρισαν «λαϊκίστικο»…), κατάφερε να συσπειρώσει ακόμη και εκατομμύρια πολίτες, κυρίως χωρικούς και ιθαγενείς, που δεν είχαν πάει στις κάλπες τον Απρίλιο, ανεβάζοντας έτσι τη συμμετοχή της κοινωνικά και γεωγραφικά πολωμένης αναμέτρησης στο 75%. Η Φουτζιμόρι, αντίστοιχα, συσπείρωσε τα μεσαία και ανώτερα στρώματα των πόλεων με μια επιθετική καμπάνια, χαρακτηρίζοντας «τρομοκράτη» οποιονδήποτε αντίπαλό της αμφισβητούσε την ισχύουσα τάξη πραγμάτων και απειλώντας ότι, αν δεν κερδίσει, το Περού «θα γίνει Βενεζουέλα». Το οριακό μεν αλλά καθαρό αποτέλεσμα αποδεικνύει ότι μια «φτωχή» καμπάνια μπορεί, αν εκφράζει τους μύχιους πόθους των πιο καταπιεσμένων, να επικρατήσει της εξαγοράς ψήφων και μιας πλούσια χρηματοδοτούμενης δεξιάς προπαγάνδας.
Ο Καστίγιο βέβαια δεν έχει πολλούς φίλους διεθνώς. Ακόμη κι από την (εκτός Λατινικής Αμερικής) αριστερά αντιμετωπίζεται επιφυλακτικά ή και επικριτικά, διότι το ριζοσπαστικό πρόγραμμά του και η αγωνιστική ιστορία του «σκιάζονται» από την τοποθέτησή του ενάντια στις αμβλώσεις και την ανεξέλεγκτη μετανάστευση. Θα είχε μικρή σημασία, αν αυτή τη στιγμή ο ίδιος και το ρεύμα που τον ανέδειξε πρόεδρο δεν χρειάζονταν και την παραμικρή βοήθεια: η Φουτζιμόρι δεν αναγνωρίζει το αποτέλεσμα, οι απειλές εκτροπής πληθαίνουν, και η Δύση σιωπά με ύποπτο τρόπο. Είναι χαρακτηριστικό ότι μέχρι στιγμής μονάχα δύο αρχηγοί κρατών συνεχάρησαν τον Καστίγιο για τη νίκη του: ο Αργεντίνος Φερνάντεζ και ο Βολιβιάνος Άρσε. Το ολιγαρχικό σύμπλεγμα κάθε άλλο παρά είναι διατεθειμένο να αναγνωρίσει την ήττα του.
* Το Περού είναι παγκοσμίως η πρώτη χώρα σε αναλογία θανάτων λόγω Covid-19 με τον πληθυσμό, και μάλιστα με τεράστια διαφορά από τις επόμενες (5.625 θάνατοι ανά εκατομμύριο κατοίκων).
