Έχουν πληθύνει το τελευταίο διάστημα οι επιθέσεις ακροδεξιών και τα επεισόδια με άτομα που ανήκουν σε φασιστικούς κύκλους σε διάφορους χώρους (γεγονότα σε σχολεία, αντεγκλήσεις ανάμεσα σε οπαδούς ακόμα και της ίδιας ομάδας, χτύπημα σε μέλη οργανώσεων και νεολαιών).
Είναι εντυπωσιακό ότι σχεδόν όλοι όσοι έχουν δημόσιο λόγο, από τα συστημικά ΜΜΕ μέχρι όλο το κομματικό φάσμα –δεξιό, κεντρώο και αριστερό– ερμηνεύουν αυτά τα γεγονότα με τον ίδιο ακριβώς τρόπο: Οι ακροδεξιοί βρήκαν χώρο στις κινητοποιήσεις των «αντιεμβολιαστών», σήκωσαν κεφάλι και τώρα επιτίθενται αδιακρίτως. Δεν είναι πρώτη φορά που δίνονται τέτοιες εξηγήσεις.
Όταν γίνονταν οι μεγάλες κινητοποιήσεις για το Μακεδονικό το 2018, πολλοί εκτιμούσαν ότι η Χρυσή Αυγή νομιμοποιείται με την παρουσία της στα συλλαλητήρια και θα πολλαπλασιάσει τις δυνάμεις της. Στις εκλογές του 2019 η οργάνωση πήρε κάτω από 3% και βρέθηκε εκτός Βουλής (από 7% στις αμέσως προηγούμενες). Ακολούθησε η ολοκλήρωση της δίκης και η φυλάκιση της ηγεσίας της.
Ίδιες θεωρίες είχαν λανσαριστεί και για τις κινητοποιήσεις του 2011. Μάλιστα τα τελευταία χρόνια κυριάρχησε η θεωρία ότι το «αυγό του φιδιού» εκκολάφθηκε στις «πλατείες». Μέχρι και σε πρωτοσέλιδα μεγάλων εφημερίδων διαβάσαμε ότι «μπήκε στη φυλακή η πάνω πλατεία» (Πρώτο Θέμα). Ακόμα πιο ανιστόρητες απόψεις, αλλά δεν θα επεκταθούμε.
Σήμερα βέβαια δεν έχουμε κινητοποιήσεις της τάξης των εκατοντάδων χιλιάδων που να εκφράζουν μεγάλα τμήματα του λαού. Είναι ακόμα περισσότερο αστείο λοιπόν να θεωρήσει κανείς ότι η παρουσία σε περιορισμένες –και σε κάποιες περιπτώσεις «περιθωριακές»– συναθροίσεις πρόσφερε κοινωνική «νομιμοποίηση» σε ακραίες ομάδες να δράσουν ανοιχτά.
Η αλήθεια είναι ότι με τη φυλάκιση της Χ.Α. δεν τελείωσε το φαινόμενο των ακροδεξιών και φασιστικών ομάδων. Η συγκεκριμένη οργάνωση δέχτηκε ένα μεγάλο χτύπημα που, μαζί με τη στέρηση των κοινοβουλευτικών της προνομίων, την έθεσε στο περιθώριο.Φαίνεται όμως ότι άλλες ομάδες, άλλες «κλασικές» και άλλες με πιο «αντισυστημικό» λόγο και στιλ, προσπαθούν να πάρουν τα ηνία.
Αλλά υπάρχει κάτι πιο σημαντικό από αυτές τις «εσωτερικές» διαστάσεις. Είναι δεδομένο ότι θα υπάρχει κόσμος που θα στρέφεται σε τέτοιες κατευθύνσεις όσο η κοινωνική κατάσταση γίνεται ολοένα και πιο ζοφερή. Γκετοποίηση, πολλαπλοί διχασμοί, διάλυση της εκπαιδευτικής διαδικασίας, απόρριψη τεράστιων τμημάτων, αδικία, γενικευμένη επίθεση στους νέους, αποτελούν πλέον καθημερινότητα. Ειδικά στην περίοδο της πανδημίας και μέσω της συγκεκριμένης διαχείρισής της, οι συνθήκες αυτές παροξύνονται. Μια ολόκληρη γενιά ασφυκτιά και όλο και περισσότερο της δείχνουν πως δεν την υπολογίζουν ή και την ενοχοποιούν.
Αυτό σημαίνει ότι όποιος περιθωριοποιείται θα στρέφεται στον φασισμό; Προφανώς και όχι (δεν θα ήταν καν άξιο αναφοράς, αλλά συχνά διατυπώνονται ενστάσεις αφοπλιστικά απλοϊκές). Θα υπάρχουν όμως, ειδικά σε περιοχές που βιώνουν μεγάλης κλίμακας περιθωριοποίηση, αυτές οι τάσεις, και θα ενισχύονται. Φασισμός σε διάφορες μορφές, πιο «πολιτικές» ή πιο «μοριακές», παραβατικότητα, συμμοριτισμός, χουλιγκανισμός, δεν είναι δυστυχώς στη λογική των πραγμάτων να αποδυναμωθούν.
Νερό στον μύλο αυτών των καταστάσεων ρίχνουν όσοι κατηγορούν με περισσή άνεση και ευκολία μεγάλα τμήματα της κοινωνίας σαν δήθεν ακροδεξιά. Όποιοι αντιμετωπίζουν τον λαό σαν πλέμπα και χαρακτηρίζουν συλλήβδην φασίστες όσους αντιδρούν με οποιονδήποτε τρόπο απέναντι σε οτιδήποτε, προσφέρουν σε αυτές τις δυνάμεις μεγαλύτερο περιθώριο δράσης.
Τα παραπάνω δεν σημαίνουν καθόλου ότι οι ομάδες αυτές δεν προσπαθούν πράγματι να ψαρέψουν στα θολά νερά κάθε λογής αντιδράσεων. Ή ότι δεν είχαν παρουσία και σε συγκεντρώσεις που έλαβαν χώρα το τελευταίο διάστημα. Το φαινόμενο όμως δεν μπορεί να αναποδογυριστεί. Η ίδια η πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα όπως προωθείται από τους κυρίαρχους κύκλους οδηγεί σε τέτοιες εξελίξεις, και όχι οι (όποιου βαθμού, χρωματισμού και ποιότητας) αντιδράσεις απέναντι σε αυτήν.
Θα υπάρχουν, ειδικά σε περιοχές που βιώνουν μεγάλης κλίμακας περιθωριοποίηση, αυτές οι τάσεις, και θα ενισχύονται. Φασισμός σε διάφορες μορφές, παραβατικότητα, συμμοριτισμός, χουλιγκανισμός δεν είναι δυστυχώς στη λογική των πραγμάτων να αποδυναμωθούν
Η αντιμετώπιση που επιλέγεται
Από διάφορους κύκλους επιλέγεται η αναγόρευση του φαινομένου σαν του πλέον καθοριστικού σήμερα. Κανείς δεν έχει ουσιαστικά αντιπολιτευτικό λόγο για το τι συμβαίνει στην κοινωνία, την οικονομία ή την εξωτερική πολιτική. Σε αυτά τα πεδία μάλλον συμβαίνει απλώς ό,τι είναι λογικό να συμβεί… Ως κύριος εχθρός παρουσιάζονται αποκλειστικά οι φασιστικές ομάδες και από κοντά οι «ακροδεξιίζοντες» της κυβέρνησης.
Έτσι, η διαγραφή Μπογδάνου προκαλεί σε πολλούς αμηχανία. «Δεν την εννοούν», «την έκανε ο Δένδιας και όχι ο Μητσοτάκης», «είναι υποκριτική» κ.λπ. Ακόμα κι αν αυτά ισχύουν ακριβώς έτσι, ισχύει πολύ περισσότερο κάτι άλλο: Το πολιτικό σκηνικό στην Ελλάδα δεν είναι χωρισμένο σε ένα ακροδεξιό, «ορμπανικό» στρατόπεδο από τη μια, και ένα κάπως προοδευτικό από την άλλη. Το πλαίσιο άσκησης πολιτικής είναι ενιαίο στο 90% των ζητημάτων. Το ιδεολογικό του περίβλημα μάλιστα είναι πολύ πιο κοντά στον κυρίαρχο λόγο της παγκοσμιοποίησης ή στο λεγόμενο «ακραίο Κέντρο».
Ειδικό σημείο της ιδεολογικής αυτής σύμπνοιας είναι η πλήρης εγκατάλειψη ζητημάτων που συνδέονται με την υπόσταση της χώρας και την υπεράσπιση της πατρίδας στο όνομα ενός απολύτως συστημικού «κοσμοπολιτισμού». Διάσταση που χαρίζει περιθώρια πολιτικής ζύμωσης στην Ακροδεξιά. Η υπενθύμιση ενός ηρωικού παρελθόντος με αντάρτες και ταγματασφαλίτες, δεν προσφέρει απολύτως τίποτα, αν δεν καταντά γραφική. Ειδικά όταν δεν κολλάει καθόλου στις σημερινές πολιτικές συμπεριφορές.
Φαίνεται, τέλος, να επιλέγεται μια αποκλειστικά «στρατιωτικού τύπου» αντιμετώπιση. Είναι δίκαιο να αντιδρά κανείς αποτελεσματικά όταν απειλείται, όμως εδώ τίθεται άλλο θέμα. Ποια είναι η συνολική απάντηση στα φαινόμενα αυτά; Έχει καμία σχέση με την κατάσταση μέσα στην κοινωνία; Με το ποιες ιδέες και πρακτικές ηγεμονεύουν; Σχετίζεται με το αν υπάρχουν χώροι ουσιαστικής αντίστασης στην κυρίαρχη πολιτική; Συνδέεται με το αν οι όποιοι «προοδευτικοί» κύκλοι μοιάζουν περισσότερο διαχειριστικοί από ποτέ;
Όλα αυτά είναι άσχετες πολιτικολογίες και χρειάζονται μόνο «μπράτσα» και «μέσα» για να «τσακίσουμε τους φασίστες»; Η απάντηση θα δοθεί μέσα από την αποφασιστική αναμέτρηση συγκροτημένων χώρων (που συχνά διαχωρίζονται σε μεγάλο βαθμό με όρους «lifestyle») μακριά από την «συντηρητικοποιημένη» κοινωνία; ΟΚ, είναι κι αυτή μια απάντηση…
Κάποιες από τις εικόνες μάλιστα που είδαμε αυτές τις μέρες, ειδικά σε κοινωνικούς χώρους όπου θα χρειαζόταν μια διαφορετική και πολύ προσεκτική προσέγγιση, δείχνουν ανάγλυφα τη λογική που επικρατεί. Μόνο που έχει ξαναδοκιμαστεί με αμφίβολα αποτελέσματα.
