του Ηρόστρατου
Μια ξεχασμένη επέτειος και τα διδάγματά της
Το πιο ενδιαφέρον γεγονός σχετικά με το έργο του είναι ότι τον ανάγκασε να προτείνει μια λύση αντίθετη προς τις ίδιες του τις προκαταλήψεις
Τζον Τσάντγουικ, 1975
5 Σεπτεμβρίου του 1956, λίγο μετά τα μεσάνυχτα σε μια παρακαμπτήριο στα βόρεια του Λονδίνου. Ένα αυτοκίνητο πέφτει με όλη του την ταχύτητα πάνω σε ένα σταθμευμένο φορτηγό. Ο οδηγός του σκοτώνεται ακαριαία. Είναι μόλις 34 ετών. Κι όμως έχει προλάβει να κάνει μια από τις σημαντικότερες ιστορικές ανακαλύψεις του 20ου αιώνα. Είναι ο άνθρωπος που αποκρυπτογράφησε τη Γραμμική Β. Ο Μάικλ Βέντρις. Που απέδειξε -πέραν πάσης αμφιβολίας- ότι η γλώσσα που μιλιόταν στη Μινωική Κρήτη και τις Μυκήνες ήταν ελληνική.
Το πιο εντυπωσιακό είναι ότι δεν ήταν ούτε αρχαιολόγος, ούτε φιλόλογος, ούτε γλωσσολόγος. Δεν είχε τελειώσει καν Πανεπιστήμιο, όπως επεσήμαιναν κακόβουλοι επικριτές του που δεν μπόρεσαν να χωνέψουν το γεγονός ότι ένας νεαρός, ταλαντούχος αρχιτέκτονας έλυσε στα τριάντα του χρόνια έναν γρίφο που απασχολούσε δεκάδες ειδικούς σε όλο τον κόσμο.
Με αφορμή το συναρπαστικό βιβλίο του Andrew Robinson που έχει ακριβώς τον τίτλο Ο άνθρωπος που αποκρυπτογράφησε τη Γραμμική Β – Η ιστορία του Μάικλ Βέντρις, που κυκλοφόρησε φέτος σε όγδοη ανατύπωση από τις εκδόσεις Πατάκη, θυμήθηκα αυτήν τη σημαντική όσο και ξεχασμένη επέτειο του μυστηριώδους θανάτου του. Διότι κι εκεί έχει πέσει σκοτάδι: Ήταν «θάνατος εξ ατυχήματος» όπως λέει το επίσημο πόρισμα; Ήταν αυτοκτονία όπως πιστεύουν κάποιοι ερευνητές; «Κανείς δεν θα μάθει ποτέ τι ακριβώς συνέβη εκείνη τη νύχτα», γράφει ο βιογράφος του.
Όμως αυτό το σημείωμα του τέλους του 2016 δεν έχει τον σκοπό να λύσει αστυνομικά μυστήρια ή να σας παρουσιάσει τη διαδικασία της επιστημονικής ανακάλυψης.
Αυτό που θα ήθελα να επισημάνω είναι αυτό το διαφορετικό που κομίζει ο Βέντρις στον τρόπο που προσεγγίζει την επιστημονική έρευνα. Είναι εκπληκτικό ότι θέλησε να δουλέψει συνεργατικά. Σε αντίθεση με τους ανταγωνιστικούς, που θέλουν να κόβουν πρώτοι το νήμα της επιστημονικής ανακάλυψης, ο Βέντρις, οπαδός της συνεργατικότητας και της ομάδας, δούλεψε αντισυμβατικά. Έστειλε ερωτηματολόγια σε όλους τους ερευνητές που δούλευαν γύρω από το αντικείμενο, μοιράστηκε μαζί τους ό,τι ανακάλυπτε και τους κάλεσε να κάνουν το ίδιο. Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο είχε εργαστεί και ως αρχιτέκτονας.
Οι Σημειώσεις Εργασίας του δείχνουν ακόμη τον τρόπο που σταδιακά αμφισβητεί τις δικές του βεβαιότητες και δογματισμούς, καταλήγοντας σε ένα συμπέρασμα το οποίο αρχικά του φαινόταν απίθανο: «…και παρ’ όλο που αντιβαίνει πλήρως σε οτιδήποτε έχω πει στο παρελθόν, τώρα είμαι σχεδόν απόλυτα πεπεισμένος ότι οι πινακίδες είναι στα ΕΛΛΗΝΙΚΑ…»
Πόσοι άραγε είναι έτοιμοι να αναιρέσουν τις βεβαιότητες τους κάτω από το βάρος των αποδείξεων και των γεγονότων; Πόσοι και πόσοι δεν εμμένουν σε λάθος θέσεις, ακόμη κι όταν είναι ολοφάνερο πως κάνουν λάθος;
Τέλος, το γεγονός ότι η αποκρυπτογράφηση υπήρξε «ένας αξεδιάλυτος συνδυασμός διαίσθησης και λογικής», οδηγεί τον Robinson να συμπεράνει πως «ο μύθος ότι η επιστήμη προχωρεί μόνο με την «επιστημονική μέθοδο» – όπου η αδιάψευστη γνώση του φυσικού κόσμου συσσωρεύεται με τη σταδιακή προσθήκη πειραματικών παρατηρήσεων – δεν πεθαίνει εύκολα, ενώ θα έπρεπε να πεθάνει…», και παραθέτει τη ρήση του Άινστάιν «Φαίνεται ότι ο ανθρώπινος νους πρέπει πρώτα να κατασκευάσει μορφές, ανεξάρτητα, προτού μπορέσει να τις βρει μέσα στα πράγματα»
Από εκεί και πέρα τα ερωτήματα γενούν άλλα ερωτήματα και ανοίγουν δρόμους. Ίσως θα άξιζε να μελετήσουμε τη μέθοδο του Βέντρις και σε ό,τι αφορά στην αποκρυπτογράφηση της πολιτικής πραγματικότητας…
Τα «Αττικά» του Βάρναλη
Μια πολύ σημαντική έκδοση μας ήρθε από τις εκδόσεις «Αρχείο». Ένα βιβλίο με χρονογραφήματα του Κώστα Βάρναλη για την Αθήνα και την Αττική με επιμέλεια και κείμενα του Νίκου Σαραντάκου. Όπως διαβάσαμε αναμένεται η έκδοση κι άλλων -θεματικών – τόμων. Όπως σημειώνει ο επιμελητής σε άρθρο του, υπολογίζεται ότι ο Βάρναλης έγραψε περισσότερα από 3.500 χρονογραφήματα:
«Περίπου 1.500 προπολεμικά και κατοχικά, γραμμένα στην περίοδο 1939-1944, δημοσιευμένα όλα στην Πρωία. Πάνω από 2.000 μεταπολεμικά χρονογραφήματα, γραμμένα στην περίοδο 1950-1958 και δημοσιευμένα στις εφημερίδες Προοδευτικός Φιλελεύθερος (1950-1953), Προοδευτική Αλλαγή (1953) και Αυγή (1953-1958)…
Σε αυτόν τον πρώτο τόμο, στα Αττικά, η κατοχική περίοδος υπεραντιπροσωπεύεται αφού λόγω των συνθηκών δεν ήταν δυνατόν να γραφτούν χρονογραφήματα με πολιτικό σχολιασμό ή με αναφορά σε κοινωνικά προβλήματα ή στη διεθνή επικαιρότητα –έτσι, η πολεογραφική ή φυσιολατρική θεματολογία ήταν μια καλή λύση….»
Για περισσότερες πληροφορίες: https://sarantakos.wordpress.com/2016/12/22/varnalis-10/
Εδώ μπορείτε να ξεφυλλίσετε ένα μέρος του βιβλίου: https://simplebooklet.com/attika#page=0
