Του Γιώργου Αναγνώστη. Tο 1848, ενώ άλλοι ασχολούνταν με τα επουσιώδη, ο Παστέρ έπαιζε με άλατα τρυγικού οξέος (acidum racemicum) – και ανακρυστάλλωνε κρυστάλλους τους με νάτριο και αμμώνιο, σε άλλες συνθήκες.
Πήρε ένα ίζημα απ’ όπου διαχώρισε δύο είδη μικρο-κρυστάλλων – κατοπτρικών και με πανομοιότυπη χημική δομή: Oι μεν ήσαν όμοιοι με τους κρυστάλλους του τρυγικού οξέος που εντοπίζονται κατά την αλκοολική ζύμωση, οι δε ανύπαρκτοι στη φύση. Όμως και οι μεν και οι δε έστρεφαν το επίπεδο του πολωμένου φωτός, οι μεν δεξιά, οι δε αριστερά – ενώ οι αρχικοί κρύσταλλοι άλατος ήσαν οπτικά ανενεργοί, εξού και όλες οι οπτικά ανενεργοί ενώσεις λέγονται ρακεμικές… Σκέφτεται λοιπόν ο Παστέρ: Mπας και οι ρακεμικές ενώσεις (εν γένει) είναι ένα τέτοιο μείγμα; Kι έπειτα σκέφτεται: Mήπως «αυτή είναι η μόνη σαφής διαχωριστική γραμμή που μπορούμε να σύρουμε ανάμεσα στη χημεία της ζωντανής και της νεκρής ύλης»; Mήπως η ζωή οφείλεται στην ασυμμετρία που κάνει το μείγμα οπτικά ενεργό (οπότε νά γιατί το ένα είδος μικρο-κρυστάλλου «το αξιοποίησε ήδη ο Nώε», όπως σχολίαζε o Hermann Weyl, το άλλο όμως μόνον τεχνητά παρασκευάζεται), ενώ εμείς, αγνοώντας πώς να «μεροληπτούμε», ας το πω έτσι, φτιάχνουμε μονάχα νεκρά μείγματα ισομερών;
Λοιπόν: Zωντανή είναι η ύλη όταν έχεις κάτι να πεις. Πες το όπως θες (πελαγιανισμός) – ή όπως είναι αναπόφευκτο (γιανσενισμός). Το ύφος σου θα καθοριστεί από τον τρόπο με τον οποίο παράγεις τη δική σου ασυμμετρία, από την απόφαση να «μεροληπτείς» υπέρ του ενός ή του άλλου κρυστάλλου. Αλλά πρέπει να έχεις κάτι να πεις – κι αυτό φαίνεται πια να σπανίζει: στο ενιαίο καλλιτεχνικό πεδίο διακινείται, διαφημίζεται κι ανταλλάσσεται (με φήμη και φράγκα) αέρας κοπανιστός. Μπορεί όμως και να πρόκειται για οπτική απάτη, για «μαγική εικόνα»: Μπορεί οι άνθρωποι που κάτι έχουν να πουν, μέσα σε μια ολοένα πιο ζοφερή και συνθλιπτική συνθήκη, να μη φαίνονται από ‘δω (από τις στήλες των «πολιτιστικών») που κοιτάμε κατά τον συνήθη τρόπο εμείς. Γιατί, απλούστατα, από ‘δω μπορούμε να δούμε μόνο «νεκρά μείγματα ισομερών», που η τέλεια συμμετρία τους τα καθιστά επ’ άπειρον αναπαραγώγιμα: Όλο το πλέγμα κριτικών, βραβεύσεων, συνεντεύξεων, αυτοδιαφήμισης, όλη η αρπαχτή των «δράσεων», των projects, των installations, των perfomances κ.λπ. κ.λπ. είναι ένας κόσμος δίχως αποκλίσεις, δίχως ρωγμές, κυρίως επειδή αυτοσυστήνεται ως το ακριβώς αντίθετο: Κάθε τι γίνεται «για πρώτη φορά» κι είναι, εννοείται απολύτως «πρωτότυπο». Αν, όμως, θεωρήσεις αυτά τα «συμβάντα» τοποθετημένα, ας πούμε, το ένα δίπλα στο άλλο, θα διαπιστώσεις ότι μοιάζουν σαν σταγόνες νερό. Αυτός ο επιδεικτικά «λοξός» κόσμος τα ‘χει τετρακόσια, πανομοιότυπα.
Λοιπόν: Zωντανή είναι η ύλη όταν έχεις κάτι να πεις. Πες το όπως θες (πελαγιανισμός) – ή όπως είναι αναπόφευκτο (γιανσενισμός). Το ύφος σου θα καθοριστεί από τον τρόπο με τον οποίο παράγεις τη δική σου ασυμμετρία, από την απόφαση να «μεροληπτείς» υπέρ του ενός ή του άλλου κρυστάλλου. Αλλά πρέπει να έχεις κάτι να πεις – κι αυτό φαίνεται πια να σπανίζει: στο ενιαίο καλλιτεχνικό πεδίο διακινείται, διαφημίζεται κι ανταλλάσσεται (με φήμη και φράγκα) αέρας κοπανιστός. Μπορεί όμως και να πρόκειται για οπτική απάτη, για «μαγική εικόνα»: Μπορεί οι άνθρωποι που κάτι έχουν να πουν, μέσα σε μια ολοένα πιο ζοφερή και συνθλιπτική συνθήκη, να μη φαίνονται από ‘δω (από τις στήλες των «πολιτιστικών») που κοιτάμε κατά τον συνήθη τρόπο εμείς. Γιατί, απλούστατα, από ‘δω μπορούμε να δούμε μόνο «νεκρά μείγματα ισομερών», που η τέλεια συμμετρία τους τα καθιστά επ’ άπειρον αναπαραγώγιμα: Όλο το πλέγμα κριτικών, βραβεύσεων, συνεντεύξεων, αυτοδιαφήμισης, όλη η αρπαχτή των «δράσεων», των projects, των installations, των perfomances κ.λπ. κ.λπ. είναι ένας κόσμος δίχως αποκλίσεις, δίχως ρωγμές, κυρίως επειδή αυτοσυστήνεται ως το ακριβώς αντίθετο: Κάθε τι γίνεται «για πρώτη φορά» κι είναι, εννοείται απολύτως «πρωτότυπο». Αν, όμως, θεωρήσεις αυτά τα «συμβάντα» τοποθετημένα, ας πούμε, το ένα δίπλα στο άλλο, θα διαπιστώσεις ότι μοιάζουν σαν σταγόνες νερό. Αυτός ο επιδεικτικά «λοξός» κόσμος τα ‘χει τετρακόσια, πανομοιότυπα.
Σχόλια
