Του Γιάννη Σχίζα
«Τα αποτελέσματα της έρευνας είναι μοναδικά για την κατηγορία των τυπικών χονδριτών μετεωριτών. Για πρώτη φορά έχουμε ανακάλυψη του ένυδρου ορυκτού μαργαρίτη, που με την παρουσία του δεικνύει μία ακόμα –δυνάμει– πηγή του νερού στην πρώιμη Γη» εξηγεί ο Δρ. Μπαζιώτης, ο οποίος ηγήθηκε μιας διεθνούς ομάδας επιστημόνων.
«Ο μετεωρίτης Kakowa αποτελεί έναν τυπικό χονδρίτη, κατηγορίας L6, που έπεσε στις 19 Μαΐου 1858 στη Ρουμανία και σύμφωνα με ιστορικές καταγραφές, ανακτήθηκε μόλις μερικά λεπτά μετά την πτώση του. Χάρη στην έρευνα που έγινε, ανακαλύψαμε μοναδικά ευρήματα ένυδρων ορυκτών κι έναν μεγάλο αριθμό ορυκτών υπερυψηλών πιέσεων στον Kakowa» εξήγησε ο Έλληνας επιστήμονας.
«Ήταν δύο συγκρούσεις απίστευτου σοκ! Οι παρατηρήσεις που κάναμε, μας επέτρεψαν να “ανακατασκευάσουμε” την ιστορία του μετεωρίτη Kakowa, κατά τη διάρκεια της οποίας δημιουργήθηκαν φλέβες τήγματος ως αποτέλεσμα μίας σφοδρής σύγκρουσης στο μητρικό σώμα του Kakowa, ακολουθούμενη από μία ηπιότερη σύγκρουση με έναν άλλο αστεροειδή, κατά τη διάρκεια της οποίας διείσδυσαν ένυδρα ορυκτά μέσα σε ρωγμές», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Δρ. Ιωάννης Μπαζιώτης.
«Η πληθώρα των ορυκτών υψηλών πιέσεων που βρέθηκαν μέσα στις φλέβες τήγματος μας βοήθησαν να εκτιμήσουμε τη σφοδρότητα και τις συνθήκες της πρώτης σύγκρουσης που έλαβε χώρα πριν από 470 εκατομμύρια χρόνια στο μητρικό σώμα από το οποίο προέρχεται ο μετεωρίτης Kakowa», προσθέτει.
Οι μετεωρίτες αποτελούν σπάνια αντικείμενα που περιέχουν πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με τη γέννηση και εξέλιξη του ηλιακού μας συστήματος. Διατηρούν στοιχεία των διαδικασιών εκείνων που έλαβαν χώρα σε αστεροειδείς κατά τα πρώτα εκατομμύρια χρόνια της ιστορίας του ηλιακού μας συστήματος. Αυτοί οι αστεροειδείς θερμάνθηκαν εξαιτίας της διάσπασης ραδιενεργών ισοτόπων και της επακόλουθης απελευθέρωσης θερμότητας, οδηγώντας στη θερμική μεταμόρφωσή τους, και τη μετέπειτα απελευθέρωση ρευστών. Ταυτόχρονα υπέστησαν «πολλαπλές προσκρούσεις που άφησαν τα ίχνη τους στα ορυκτά των μετεωριτών».
Ο συγκεκριμένος μετεωρίτης έχει και μια σημαντική ιδιαιτερότητα αφού δεν «μολύνθηκε» όταν έπεσε στη Γη. «Κάποιοι από τους μετεωρίτες έχουν ανακτηθεί από την Ανταρκτική ή τις ζεστές ερήμους (π.χ. Σαχάρα), ωστόσο, οι πιο “φρέσκοι” μετεωρίτες είναι αυτοί που ο άνθρωπος τους είδε να πέφτουν στη Γη, και τους συνέλεξε λίγο μετά την πτώση τους. Αυτοί είναι που έχουν αποφύγει τη λεγόμενη εξαλλοίωση στο γήινο περιβάλλον», επισημαίνει.
«Όσα ανακαλύφθηκαν σήμερα δεν θα μπορούσαν να βρεθούν πριν από 50 χρόνια… Πρακτικά, χάρη στην επιστημονική εξέλιξη, κάθε δεκαετία θα ήταν πιθανή μια νέα ανακάλυψη. Ποτέ δεν ξέρεις τι πρόκειται να ανακαλύψεις, αν δε κάνεις προσπάθεια να μελετήσεις έναν μετεωρίτη, και ιδιαίτερα, αν δεν επιμείνεις στην περαιτέρω διερεύνηση των ορυκτών που μπορεί να περιέχονται μέσα σε αυτό» εξήγησε ο Δρ. Μπαζιώτης.
Ο συγκεκριμένος μετεωρίτης εισήλθε στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Βιέννης λίγο μετά την ανάκτησή του, το 1858. Ο Kakowa εκτίθεται στην αίθουσα των μετεωριτών στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Βιέννης, στην Αυστρία, ενώ στην ίδια αίθουσα εκτίθεται και ο μόνος μετεωρίτης που έχει ανακτηθεί από ελληνικό έδαφος το μακρινό 1818, ο επονομαζόμενος «Seres».
Η υπερθέρμανση απειλεί
Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν μοντέλα που αναλύουν τη σχέση μεταξύ της υπερθέρμανσης, της μείωσης της ποσότητας οξυγόνου στο νερό ως αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής και της ποσότητας οξυγόνου που είναι αναγκαία για την επιβίωση των ειδών. Τα αποτελέσματα είναι πολύ ανησυχητικά: αν συνεχίσουν να αυξάνονται οι εκπομπές αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου στον πλανήτη, οι ωκεανοί μπορεί να βιώσουν μέχρι το 2300 μια μαζική εξαφάνιση ειδών, συγκρίσιμη με εκείνη της Πέρμιας περιόδου, της τελευταίας περιόδου της Παλαιοζωικής εποχής.
Κατά την Πέρμια περίοδο η βιοποικιλότητα στις θάλασσες μειώθηκε στο ελάχιστο, λόγω ενός καταστροφικού συνδυασμού: της αύξησης της θερμοκρασίας και της μείωσης του οξυγόνου στους ωκεανούς.
Με βάση αυτό το σενάριο, τα περισσότερα είδη θα χάνονταν στις τροπικές ζώνες, όμως πολλά θα μετανάστευαν σε άλλες περιοχές για να επιβιώσουν. Τα πολικά είδη θα εξαφανίζονταν μαζικά, αφού δεν θα είχαν πού να πάνε.
Εάν η υπερθέρμανση περιοριζόταν στους 2°C, θα μπορούσε να αποφευχθεί μια μαζική εξαφάνιση, εκτιμούν οι ειδικοί.
Η Συμφωνία του Παρισιού ορίζει ως στόχο να περιοριστεί η υπερθέρμανση του πλανήτη κάτω από τους 2°C σε σύγκριση με τα προβιομηχανικά επίπεδα και, ει δυνατόν, στον +1,5°C. Ο στόχος αυτός «δεν είναι εφικτός» με τις δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει μέχρι τώρα οι χώρες, σύμφωνα με τους ειδικούς της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή του ΟΗΕ.
Στο άρθρο που συνοδεύει τη μελέτη τους οι επιστήμονες σχολιάζουν ότι υπάρχει ακόμη χρόνος να ανατραπεί η τάση, επειδή οι εξαφανίσεις των θαλασσίων ειδών δεν είναι ακόμη τόσο εκτεταμένες όσο εκείνων της ξηράς.
Πριν 250 εκατομμύρια χρόνια
Ήταν πριν από 250 εκατομμύρια χρόνια, στα τέλη της Τριαδικής περιόδου, όταν τρεις γιγάντιοι ιχθυόσαυροι, από τα μεγαλύτερα ζώα που έζησαν ποτέ στον πλανήτη, πέθαναν σε μια ρηχή θάλασσα και κατέληξαν στον βυθό.
Εκατομμύρια χρόνια αργότερα, μεγάλες τεκτονικές αλλαγές σήκωσαν τα οστά των ερπετών ψηλά στις Άλπεις, σε υψόμετρο 2.800 μέτρων.
Ο δρ Χάινζ Φούρερ, παλαιοντολόγος του Πανεπιστημίου της Ζυρίχης, έφερε στο φως τα υπερμεγέθη απολιθώματα μεταξύ του 1976 και του 1990. Τα χρόνια που ακολούθησαν τα ευρήματα σχεδόν ξεχάστηκαν, μέχρι που ο Φούλερ αποφάσισε να τα μελετήσει πιο προσεκτικά.
Όπως προέκυψε, τα απολιθώματα πρέπει να ανήκουν σε τρία διαφορετικά, άγνωστα μέχρι σήμερα είδη ιχθυόσαυρων, αναφέρει η ερευνητική ομάδα στο Journal of Vertebrate Paleontology.
Ένας απολιθωμένος σπόνδυλος, που βρέθηκε μαζί με τμήματα δέκα πλευρών, ανήκει σε θαλάσσιο ερπετό που πρέπει να είχε μήκος γύρω στα 20 μέτρα και πλησίαζε σε μέγεθος τον μεγαλύτερο γνωστό ιχθυόσαυρο, ο οποίος είχε βρεθεί παλαιότερα στη Βρετανική Κολούμοια και εκτιμάται ότι είχε μήκος 21 μέτρα.
Από τον δεύτερο ιχθυόσαυρο βρέθηκε μόνο ένας σπόνδυλος, ο οποίος δεν θεωρείται τόσο σημαντικό εύρημα. Το τρίτο είδος όμως έδωσε το πιο εντυπωσιακό εύρημα, το μεγαλύτερο δόντι ιχθυόσαυρου που έχει ανακαλυφθεί ποτέ.
«Η μελέτη μας επιβεβαιώνει ότι τα ευρήματά μας ανήκουν στον μακρύτερο ιχθυόσαυρο, με τα παχύτερα δόντια που έχουν βρεθεί ως σήμερα και τον μεγαλύτερο σπόνδυλο στην Ευρώπη» καμαρώνει ο δρ Φούρερ.
«Η ρίζα του δοντιού έχει διάμετρο 60 χιλιοστών, δύο φορές μεγαλύτερη σε σχέση με τον προηγούμενο κάτοχο του ρεκόρ, ο οποίος εκτιμάται ότι είχε μήκος 18 μέτρα» λέει ο Μάρτιν Σάντερ, καθηγητής του Πανεπιστημίου της Βόνης και μέλος της συντακτικής ομάδας.
Πάντως τα γιγαντόσωμα ζώα είναι συνήθως φυτοφάγα, όπως ισχύει για παράδειγμα για τη γαλάζια θάλασσα, καθώς τα αρπακτικά ζώα δύσκολα βρίσκουν αρκετή τροφή για να φτάσουν αυτά τα μεγέθη.
Το σίγουρο είναι ότι οι ιχθυόσαυροι ήταν μία από τις τρεις ομάδες ζώων που ξεπέρασαν σε βάρος τους 20 τόνους στην ιστορία της Γης, μαζί με τις φάλαινες και τους φυτοφάγους μακρύλαιμους δεινοσαύρους της ομάδας των σαυροπόδων.
Οι ιχθυόσαυροι, με βάρος έως 80 τόνους, κολυμπούσαν τον απέραντο ωκεανό που περιέβαλλε την υπερήπειρο της Παγγαίας στα τέλη της Τριαδικής, πριν από περίπου 250 εκατ. χρόνια. Κάποιοι από αυτούς πρέπει να πέρασαν στη θάλασσα της Τηθύος, στο ανατολικό τμήμα της Παγγαίας, από την οποία προέκυψε αργότερα η Μεσόγειος.
Όταν η αφρικανική τεκτονική πλάκα συγκρούστηκε με την ευρασιατική πλάκα πριν από περίπου 95 εκατομμύρια χρόνια, ο βυθός της Τηθύος ανασηκώθηκε και σχημάτισε στις Άλπεις.
Τα οστά των ιχθυόσαυρων που βρίσκονταν μέχρι τότε στα ιζήματα του βυθού κατέληξαν έτσι στη νέα οροσειρά.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, τα τρία νέα είδη έζησαν κοντά στο τέλος της εποχής των ιχθυόσαυρων, οι οποίοι εξαφανίστηκαν πριν από 90 εκατομμύρια χρόνια, περίπου 24 εκατ. χρόνια πριν χτυπήσει ο αστεροειδής που εξαφάνισε τους δεινοσαύρους.
