Συνέντευξη στον Κώστα Γκιώνη
Επισκέφθηκα το σπίτι της ΕΠΟΝ στην οδό Δουκίσσης Πλακεντίας 3 στους Αμπελόκηπους, με τον τελευταίο πρόεδρο του Συνδέσμου Φίλων του Μουσείου της ΕΠΟΝ κύριο Κώστα Μανταίο, ο οποίος είναι επίσης πρόεδρος του Συλλόγου Φυλακισθέντων και Εξορισθέντων Αντιστασιακών 1967-1974 (ΣΦΕΑ), πού χωρίς την πολύτιμη βοήθεια του, το αφιέρωμα αυτό θα ήταν πολύ φτωχότερο!
Η πρώτη εντύπωση όταν μπήκα στο σπίτι ήταν δέος και μια αναμενόμενη ανατριχίλα, αυτή πού μπορεί να νοιώσει ο καθένας μπαίνοντας σε ένα τέτοιο ιστορικό χώρο. Μπροστά μου υπήρχε ένας ευρύχωρος διάδρομος, στην αριστερή μεριά μια δίχωρη αίθουσα, αυτό πού θα λέγαμε σαλονοτραπεζαρία, στη συνέχεια είναι η κουζίνα και δεξιά από αυτήν βρίσκεται η τουαλέτα και ακριβώς δίπλα ένα μικρό δωμάτιο πού μπορεί να ήταν αποθήκη ή δωμάτιο υπηρεσίας. Από την δεξιά πλευρά όπως μπαίνουμε υπήρχαν τρεις κρεβατοκάμαρες, η μία δίπλα στην άλλη.
Σε δεύτερο χρόνο τα αισθήματα μεταβάλλονται σε οργή και θυμό, πως είναι δυνατόν ένας τέτοιος ιστορικός χώρος να είναι τόσο παρατημένος. Δεν μπορώ να απαντήσω τι μπορεί να φταίει. Η ανικανότητα, η ευθυνοφοβία, η αδιαφορία των αρμόδιων κρατικών λειτουργών ή κάτι χειρότερο, η εξάλειψη της μνήμης. Στη μια κρεβατοκάμαρα ένα μέρος του πατώματος είναι τελείως ξεχαρβαλωμένο τόσο πολύ ώστε να μπορεί άνετα ο καθένας να μπει από το υπόγειο πού είναι ακριβώς από κάτω. Από εκεί μπήκαν πριν χρόνια ληστές και χάθηκαν πολύτιμα έντυπα, όπως εφημερίδες, περιοδικά και άλλο υλικό από τα χρόνια της ύπαρξης της ΕΠΟΝ.
Αλλά και τα άλλα πατώματα είναι ετοιμόρροπα –κατά τύχη δεν έχει βρεθεί κάποιος στο υπόγειο–, στη κουζίνα η βρύση τρέχει ασταμάτητα, το ίδιο και στο μπάνιο αλλά λιγότερο, εξωτερικά οι σοβάδες σε πολλά σημεία λείπουν και γενικά το κτίριο χρήζει αρκετών επισκευών, όχι όμως ότι το κόστος είναι τόσο δυσβάσταχτο ώστε να δικαιολογεί το άφημά του ως βορά στο χρόνο!
Το κτίριο της ΕΠΟΝ είναι περιουσία του Ελληνικού Δημοσίου και πρέπει να επισκευαστεί πριν καταρρεύσει ολοκληρωτικά. Πιστεύω ότι δεν είναι θέμα χρημάτων. Είναι θέμα βούλησης να μπορέσει να ξαναγίνει λειτουργικό και όταν αυτό συμβεί το υπουργείο Πολιτισμού, να βάλει έναν υπάλληλο σε καθημερινή βάση, ώστε να μπορούν να το επισκέπτονται σχολεία. Για να γίνει ένα εργαστήρι σκέψης και έμπνευσης για τις επόμενες γενιές
Κύριε Μανταίο, πέστε μου μερικά πράγματα για το κτίριο και πότε πέρασε στη δικαιοδοσία του συλλόγου;
Το κτίριο είναι ένα κτίσμα του μεσοπολέμου ιδιοκτησίας του ήρωα δασκάλου Παναγή Δημητράτου. Αυτό μέχρι την εκτέλεσή του το 1944. Κατόπιν παρέμεινε στην ιδιοκτησία της οικογένειάς του μέχρι και το 1956, οπότε και επωλήθη. Το 1985 με απόφαση της τότε υπουργού Πολιτισμού Μελίνας Μερκούρη το οίκημα κηρύχθηκε διατηρητέο ιστορικό κτίριο και παραχωρήθηκε για χρήση σε αντιστασιακές οργανώσεις.
Σε ποιές οργανώσεις δόθηκε το κτίριο και πως λειτούργησε πριν περιέλθει στην κατάσταση πού είναι σήμερα;
Το 1988 το κτίριο αποδόθηκε στο Σύνδεσμο Φίλων του Μουσείου της ΕΠΟΝ, ο οποίος ήταν αποτέλεσμα της συνεργασίας πέντε αντιστασιακών οργανώσεων, του ΠΣΑΕΕΑ, ΠΟΑΕΑ, ΕΜΑΕΕ, ΠΕΑΕΑ και ΠΕΑΦΕ. Το διοικητικό συμβούλιο ήταν 15μελές, τρία μέλη από κάθε οργάνωση. Το μουσείο ήταν ανοιχτό καθημερινά, έρχονταν τα μέλη και ξεναγούσαν τους επισκέπτες, με υλικό πού είχαν παραχωρήσει οι οργανώσεις. Πρόεδρος πριν από μένα ήταν ο Φοίβος Τσέκερης, ένας εξαιρετικός άνθρωπος και αγωνιστής που απεβίωσε πριν λίγα χρόνια σε ηλικία 96 ετών.
Ποιά είναι η σημερινή κατάσταση, τι προσπάθειες έχετε κάνει και τι πρέπει να γίνει για να σωθεί αυτός ιστορικός τόπος μνήμης;
Την κατάσταση του κτιρίου την είδατε, είναι άθλια. Εκτός από την μόνωση της ταράτσας που έγινε όταν το παραλάβαμε μετά δεν έχει γίνει κάτι άλλο. Δυο φορές έχει έρθει τεχνική επιτροπή από το Δήμο Αθήνας, για να καταγράψει τις φθορές αλλά και να ελέγξει τη στατική του κτιρίου, για να μπορέσει να γίνει επισκέψιμος χώρος. Υπολογίστηκε ότι η δαπάνη επισκευής ανέρχεται στα 25 με 30 χιλιάδες ευρώ, ποσό ασήμαντο σχετικά με την ιστορικότητα του χώρου, αλλά τελικά δεν έγινε τίποτα, αφήνοντας το κτίριο στη μοναξιά του. Είναι πραγματικά κρίμα να συμβαίνει αυτό το γεγονός, διότι εδώ μιλάμε για ένα από τα πιο ιστορικά κτίρια της Εθνικής Αντίστασης, που έχουμε στο τόπο μας. Και παρά τις άοκνες προσπάθειες του προηγούμενου διοικητικού συμβουλίου, αλλά και της τωρινής διοίκησης δεν έγινε τίποτα. ούτε το υπουργείο Πολιτισμού, ούτε το υπουργείο Παιδείας, ούτε η Περιφέρεια, αλλά ούτε ο Δήμος, δεν έκαναν το παραμικρό, αν και γνωρίζουν την ιστορία και τις προσπάθειες για την ανάδειξη αυτού του χώρου ως μνημείο εθνικής αντίστασης.
Το κτίριο της ΕΠΟΝ είναι περιουσία του Ελληνικού Δημοσίου, ακόμα κι αυτή την ύστατη στιγμή, πρέπει να επισκευαστεί πριν καταρρεύσει ολοκληρωτικά. Πιστεύω ότι δεν είναι θέμα χρημάτων. Είναι θέμα βούλησης να μπορέσει να ξαναγίνει λειτουργικό και όταν αυτό συμβεί το υπουργείο Πολιτισμού, να βάλει έναν υπάλληλο σε καθημερινή βάση, ώστε να μπορούν να το επισκέπτονται σχολεία. Για να γίνει ένα εργαστήρι σκέψης και έμπνευσης για τις επόμενες γενιές.
