Η Επιτροπή Σοφών, η οργή της αντιπολίτευσης και «η μάχη της απεργίας»
του Χρήστου Πραμαντιώτη
Δεν φαίνεται να πηγαίνουν καλά τα πράγματα για την κυβέρνηση στο μέτωπο του Ασφαλιστικού, καθώς οι έντονες αντιδράσεις ανάγκασαν τα στελέχη της να κάνουν αντικρουόμενες δηλώσεις, να διαψεύδουν τον ίδιο τους τον εαυτό, να καταφεύγουν στον καπνό του αλαλούμ που αποκρύπτει δεδομένα και προθέσεις. Ανάγκασαν και τον ίδιο τον πρωθυπουργό να πάρει κάποιες αποστάσεις από το πόρισμα της Επιτροπής Σοφών, πέντε μόνο μέρες μετά τη δημοσιοποίησή του.
Αποτέλεσμα αυτής της χαοτικής κατάστασης είναι να μην ξέρει κανείς τι ακριβώς είναι αυτό που μελετάται. Εφόσον, όμως, αυτό που υπάρχει στο τραπέζι είναι μόνο το πόρισμα των Σοφών δίπλα στις αλληλοδιαψευδόμενες δηλώσεις αρμοδίων, δικαιούται κανείς εύλογα να υποθέσει ότι ο κορμός του πορίσματος θα αποτελέσει και τον μοναδικό οδηγό για τη μεγάλη ασφαλιστική μεταρρύθμιση που… οραματίστηκαν οι δανειστές και ανέλαβε να υλοποιήσει η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Οι «τρυφερές» αποστροφές του λόγου υπουργών και υφυπουργών περί απάλυνσης πλευρών του πορίσματος των Σοφών και περί κοινωνικά δίκαιης εφαρμογής του δεν είναι, μέχρι στιγμής, σε θέση να «αποκαλύψουν» ποια είναι εκείνη η σκοπούμενη μεταρρύθμιση που και θα είναι κοινωνικά δίκαιη και ταυτοχρόνως θα περικόπτει κατά 2,5 δισ. ευρώ την κρατική επιχορήγηση προς τα ασφαλιστικά ταμεία φέτος και του χρόνου, που θα μειώνει περαιτέρω τις συνταξιοδοτικές δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ (στο 15,5% από 16,2%) και θα εγκαθιστά το ποσοστό αναπλήρωσης κύριας και επικουρικής σύνταξης στο 56,4% (από 64,5% σήμερα). Διότι αυτές είναι, μεταξύ των άλλων, οι απαιτήσεις των «εταίρων», για τις οποίες «ισοδύναμα» δεν μπορούν να εφευρεθούν ούτε έστω και για λόγους επικοινωνιακής διαχείρισης. Πολύ απλά, τα νούμερα δεν βγαίνουν και εξ αυτού του λόγου η κυβέρνηση, όσο καπνό κι αν σηκώσει, θα φέρει στα μέσα Νοέμβρη ένα ασφαλιστικό τερατούργημα που δεν θα απέχει καθόλου από τις βασικές θέσεις της Επιτροπής Σοφών και από τις απαιτήσεις του κουαρτέτου (πρώην τρόικα).
Οι κλαίοντες και τα… πελατάκια
Τις επόμενες (λίγες) εβδομάδες θα γίνει γνωστό πώς θα επιδιώξει η κυβέρνηση Τσίπρα να εφαρμόσει το πόρισμα των Σοφών – και αν η παρούσα ασφαλιστική μεταρρύθμιση θα συναντήσει την ογκώδη λαϊκή αντίδραση που είχε συναντήσει το 2001 η μεταρρύθμιση Γιαννίτση. Μέχρι τότε θα συνεχίσουν τα κόμματα της αντιπολίτευσης να εξοργίζονται για το πετσόκομμα των συντάξεων και το δίκιο του λαού («ξεχνώντας» ότι το σχέδιό τους ήταν ακριβώς το ίδιο). Θα συνεχίσουν τα Μέσα Ενημέρωσης να «κλαίνε» για τη φτωχοποίηση των νυν και μελλοντικών συνταξιούχων (λες και δεν έχουν υποστηρίξει ενεργά αυτήν ακριβώς την πολιτική). Θα συνεχίσουν και οι συνδικαλιστές να χτυπούν όσα τύμπανα πολέμου τους απέμειναν (ήδη η ΓΣΕΕ βγήκε από τον λήθαργο και σχεδιάζει 24ωρη απεργία για τις 12 Νοέμβρη), ξεχνώντας ότι επί δεκαετίες αποτέλεσαν καλά… πελατάκια του πολιτικού συστήματος για να αποσπούν ειδικές ασφαλιστικές εύνοιες που έφτιαξαν το δύσκολα διαχειρίσιμο χάος Ταμείων, ρυθμίσεων και προνομίων.
Μέχρι τα μέσα Νοέμβρη, λοιπόν, και παρά τις εκκλήσεις του πρωθυπουργού να υποβαθμιστεί το θέμα έως τότε για να μην προκαλεί αντιδράσεις που καταναλώνουν το κεφάλαιο της κυβέρνησης, το ασφαλιστικό αναμένεται να κρατάει βασικό χώρο στο δημόσιο λόγο. Δυστυχώς, όμως, με τον παραδοσιακό τρόπο και τα παραδοσιακά επιχειρήματα από την πλευρά όσων αντιδρούν στην επικείμενη κατακρεούργηση: Το ασφαλιστικό είναι θέμα κεκτημένων και δικαιωμάτων. Το ασφαλιστικό είναι θέμα εσόδων του Συστήματος. Φέρτε πίσω τα κλεμμένα.
Οι παραδοχές είναι γενικά σωστές. Η ασφάλιση, η σύνταξη είναι δικαίωμα, είναι το αποκούμπι για τον κόσμο του μόχθου και της δουλειάς, που εξ αυτού του λόγου καταβάλλει εισφορές στη διάρκεια του εργάσιμου βίου του. Το ασφαλιστικό σύστημα έχει χάσει μερικά δισεκατομμύρια εσόδων την τελευταία 5ετία, εξαιτίας της ανεργίας, της ευέλικτης απασχόλησης, της αδήλωτης εργασίας, των μειώσεων μισθού κ.λπ. Κι ακόμη, μετά τη διαχείριση που υπέστη για έξι δεκαετίες (με τις υποχρεωτικές χαμηλότοκες καταθέσεις των αποθεματικών των Ταμείων στην Τράπεζα της Ελλάδος, με τις τοποθετήσεις των αποθεματικών στο Χρηματιστήριο, με τα δομημένα ομόλογα και το PSI του Βενιζέλου), το ασφαλιστικό σύστημα απώλεσε περισσότερα από 70 δισ. ευρώ. Συνεπώς, η στοιχειώδης λογική έχει κάνει τη δουλειά της: έχει εντοπίσει τις ευθύνες εκεί που ανήκουν – στο πολιτικό σύστημα, στους εκάστοτε υπουργούς, γραμματείς, διοικητές. Και πρέπει να κάνει το ίδιο και η Δικαιοσύνη…
… αλλά κάτι λείπει
Εν τούτοις, υπάρχει ακόμη κάτι που λείπει. Αν δεν εγκατασταθεί στην οπτική το στοιχειώδες, η ανάγκη αυτή η χώρα να παράγει, να δημιουργεί, και αν αυτό δεν αποτελέσει συστατικό μέρος ενός πολιτικού κινήματος για ανασυγκρότηση, διέξοδο και συνολική αλλαγή πορείας, τότε οι δημοσιονομικοί περιορισμοί, οι δανειστές και η κυβέρνηση Τσίπρα θα έχουν περισσότερες πιθανότητες να υλοποιήσουν το σχέδιο διάλυσης του ασφαλιστικού σε μια χώρα φτωχών κι ανήμπορων εργαζόμενων, αυτοαπασχολούμενων και συνταξιούχων.
Έχουν λόγο εργαζόμενοι, άνεργοι και συνταξιούχοι γι’ αυτή την αλλαγή πορείας ή θα πρέπει να περιοριστούν να διεκδικούν από την κυβέρνηση και το κουαρτέτο αξιοπρεπείς μισθούς και συντάξεις; Τους ενδιαφέρει αν αυτή η χώρα θα έχει παραγωγή, και επομένως κανονικές θέσεις εργασίας, κανονικούς μισθούς, δηλαδή ασφαλιστέα ύλη και συνεπώς συντάξεις; Ή ο ρόλος τους είναι απλώς να κατεβαίνουν στο δρόμο για να διαμαρτύρονται;
Οι ερωτήσεις υπογραμμίζονται ακόμη περισσότερο αν σημειωθεί ότι σύμφωνα με όλες τις εκτιμήσεις, κάθε ποσοστιαία μονάδα αύξησης της ανεργίας και κάθε ποσοστιαία μονάδα μείωσης του μισθού τα τελευταία πέντε χρόνια στερούν περίπου 0,5 δισ. ευρώ ετησίως από το ασφαλιστικό σύστημα (ας υπολογιστούν αυτά στη βάση της πραγματικής εικόνας που δείχνει ότι από το 2010 σημειώθηκε 17% αύξηση της ανεργίας και 35-40% μείωση μισθών και ημερομισθίων). Όλα αυτά ως αποτέλεσμα της απαξίωσης, της παραγωγικής αποδιάρθρωσης, αλλά και των λουκέτων. Η καταστροφή δηλαδή που έχει συντελεστεί στην παραγωγική βάση της χώρας και θα συνεχιστεί, θέτει στον καθένα τα ερώτημα της ανασυγκρότησης της χώρας και της κοινωνίας. Το ασφαλιστικό είναι και θέμα παραγωγικής βάσης και η απάντηση δεν μπορεί να είναι απλώς «δίνουμε τη μάχη της απεργίας»…
Έρχεται το πρόγραμμα που ανεστάλη το 2014
Δεν φαίνεται να είχε δύσκολη δουλειά μπροστά της η Επιτροπή Σοφών στην οποία ο υπουργός Εργασίας ανέθεσε την αναμόρφωση του ασφαλιστικού συστήματος. Αρκούσε να θεωρήσει δεδομένη τη διαχρονική ληστεία των Ταμείων, τους σημερινούς δημοσιονομικούς περιορισμούς, την κατεύθυνση που δίνει το ευρωπαϊκό κλίμα αλλά και τα σχέδια που είχε στο συρτάρι η κυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου η οποία προετοίμαζε την ασφαλιστική κατεδάφιση από το καλοκαίρι του 2014. Ό,τι δεν πρόλαβαν Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ να υλοποιήσουν, πέφτει τώρα στην πλάτη της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ.
Το πόρισμα, λοιπόν, της Επιτροπής το οποίο παρήγγειλε ο υπουργός Εργασίας έφτασε στην ολοκλήρωσή του και δημοσιοποιήθηκε δημιουργώντας απανωτά σοκ σε όσους ήλπιζαν ότι μια «κυβέρνηση με κορμό την Αριστερά» θα συμπεριφερόταν με κοινωνική δικαιοσύνη (και ταξική μεροληψία, βεβαίως) στο καταρρέον ασφαλιστικό σύστημα. Μάλλον δεν δικαιώθηκαν, αν ληφθούν υπ’ όψιν μερικά από τα βασικά σημεία του πορίσματος των Σοφών:
– Εθνική σύνταξη στα 67 για όλους (ενδεχομένως με εισοδηματικά κριτήρια) και ανταποδοτική στον καθένα ανάλογα με τις εισφορές που έχει καταβάλει στην ατομική του μερίδα (το ασφαλιστικό από σύστημα αλληλεγγύης και διανεμητικό γίνεται ατομικό-κεφαλαιοποιητικό και ο ασφαλισμένος ένα είδος… επενδυτή). Το αναγκαίο συμπλήρωμα ας το αναζητήσει ο καθένας στην επαγγελματική και την ιδιωτική ασφάλιση (αφού το επίδομα φτώχειας στο οποίο θα μετατραπούν οι συντάξεις, δεν θα επαρκεί).
– Ενοποίηση όλων των Ταμείων, κύριων, επικουρικών και εφάπαξ. Ενιαίοι κανόνες εισφορών-παροχών.
– Αυξήσεις ορίων ηλικίας και όποιος μπορεί θα δουλεύει μέχρι τα πολύ βαθιά γεράματα μήπως καταφέρει να φτιάξει λίγο μεγαλύτερη ατομική μερίδα.
– Χαμηλότερα ποσοστά αναπλήρωσης για τους μελλοντικούς συνταξιούχους, αλλά και επανυπολογισμός (με μείωση 20-30%) των ήδη καταβαλλόμενων συντάξεων.
– Νέος φόρος για τη στήριξη του συνταξιοδοτικού συστήματος.
