Ο Αργεντινός Jorge Luis Bermudez, εργάτης στο εργοστάσιο Χωρίς Αφεντικά FaSinPat (πρώην Ζανόν), που βρέθηκε στην Ελλάδα, καλεσμένος των Αντιρατσιστικών Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και Αθήνας και του περιοδικού Αλάνα, μίλησε στο Δρόμο για τα κατειλημμένα εργοστάσια, τη συλλογική διοίκηση και ανάπτυξη της παραγωγής, αλλά και για την ουσιαστική αλλαγή στη συνείδηση των εργαζομένων.
Θυμίστε μας πώς προέκυψε το κίνημα των καταλήψεων εργοστασίων…
Τα κατειλημμένα / επανοικειοποιημένα εργοστάσια στην Αργεντινή προέκυψαν μετά από διαδικασίες αποβιομηχανοποίησης που κορυφώθηκαν με την κρίση του 2001. Οι εναλλακτικές ήταν ή δουλεύεις ή μένεις άνεργος με ένα πενιχρό επίδομα ανεργίας, που δεν έφτανε για την αξιοπρεπή συντήρηση μιας οικογένειας. Δεν ήταν μονάχα βιομηχανίες αλλά και επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών που τέθηκαν υπό τον έλεγχο των εργαζομένων (ιδιωτικά νοσοκομεία, ιδιωτικά σχολεία, ξενοδοχεία κ.λπ.).
Σήμερα πώς διαμορφώνεται η κατάσταση; Πόσα εργοστάσια τελούν υπό κατάληψη;
Η κατάσταση στα κατειλημμένα δεν είναι παντού η ίδια. Σε γενικές γραμμές το νομικό τους καθεστώς είναι πολύ επισφαλές. Το κράτος, σε ό,τι αφορά τις ευθύνες του για αυτήν την κατάσταση, δεν έχει κάνει τίποτα. Θα πρέπει να συνεχισθεί ο αγώνας, μαζί με την κοινωνία των πολιτών, για να επιτευχθεί ένας νόμος εθνικής εμβέλειας για την απαλλοτρίωση όλων αυτών των επιχειρήσεων. Αυτές οι επιχειρήσεις είναι περίπου 135.
Υπάρχει διασύνδεση μεταξύ των κατειλημμένων εργοστασίων και σε ποιο πλαίσιο;
Δεν υπάρχει μια οργάνωση σε εθνικό επίπεδο που να συμπεριλαμβάνει όλα τα κατειλημμένα / επανοικειοποιημένα εργοστάσια. Γίνεται προσπάθεια έτσι ώστε οι αυτοδιαχειριζόμενες επιχειρήσεις, με δημοκρατική οργάνωση, να μπορέσουν να βρουν ένα πεδίο συνεργασίας. Από την άλλη, υπάρχουν μεμονωμένοι δεσμοί συνεργασίας και υποστήριξης μεταξύ κατειλημμένων εργοστασίων.
Στο εργοστάσιο Ζανόν πώς είναι οργανωμένη η διοίκηση; Πώς λαμβάνονται οι αποφάσεις;
Όλα τα διοικητικά στελέχη αντιτάχθηκαν στην απόφαση για την κατάληψη του εργοστασίου και έφυγαν. Κατά συνέπεια, τις θέσεις τους (στο λογιστήριο, στα εργαστήρια τεχνικού ελέγχου κ.λπ.) έπρεπε να αναλάβουν οι εργάτες οι οποίοι, σιγά-σιγά, έμαθαν να ανταποκρίνονται στα καθήκοντά τους, χάρη και στη βοήθεια και επιμόρφωση που έλαβαν μέσα από συμφωνίες συνεργασίας με το Πανεπιστήμιο του Μπουένος Άιρες και το Πανεπιστήμιο του Κομάγουε (πρωτεύουσας της επαρχίας μας), ειδικότερα με τις Σχολές Μηχανικών και Οικονομίας. Υπογραμμίζουμε ότι υφίσταται μια κυκλική εναλλαγή των εργαζομένων στις διοικητικές θέσεις, για τις οποίες οι εργαζόμενοι, πάντοτε, εκλέγονται μέσα από γενικές συνελεύσεις. Αυτή η, εκ περιτροπής, ανάληψη των διοικητικών θέσεων συντελεί στην τεχνική και μορφωτική, εν γένει, αναβάθμιση όσο το δυνατόν περισσότερων εργαζομένων και στην αποφυγή φαινομένων γραφειοκρατικοποίησης και επιβολής της θέλησης των λίγων πάνω στους πολλούς. Στο βαθμό, δε, που η γνώση συνιστά δύναμη και όργανο επιβολής και επειδή το 60% των εργαζομένων μας δεν είχαν απολυτήριο λυκείου -η δημόσια εκπαίδευση τα τελευταία χρόνια, με πρόφαση την κρίση, έχει υποβαθμισθεί πολύ- απαιτήσαμε και πετύχαμε την ίδρυση από το κράτος ενός σχολείου δεύτερης ευκαιρίας για τους εργαζομένους της Ζανόν, ανοικτού στην τοπική κοινότητα και προσαρμοσμένου στο εργοστασιακό ωράριο (με παράλληλα «φροντιστήρια» για όσους, για εργασιακούς λόγους, χάνουν κάποια μαθήματα). Όσο για τις αποφάσεις, αυτές λαμβάνονται πλειοψηφικά σε γενικές συνελεύσεις.
Πώς προγραμματίζεται η παραγωγή; Οι σχέσεις με την αγορά σε ζητήματα προώθησης των προϊόντων, ανταγωνισμού κ.λπ., ποιες είναι;
Η παραγωγή οργανώνεται σε μηνιαία βάση. Η ποσότητά της καθορίζεται σε συνάρτηση με τις εκάστοτε παραγωγικές δυνατότητες. Η ποικιλία (σχέδια, χρώματα) σε συνάρτηση με τα υπάρχοντα στοκ προϊόντων ή/και τις ειδικές παραγγελίες που δεχόμαστε. Η παραγωγή πωλείται στην αγορά και εκεί, δυστυχώς, κυριαρχούν οι νόμοι της αγοράς και ανταγωνιζόμαστε άλλα εργοστάσια κεραμικών πλακιδίων στα οποία τον έλεγχο έχουν τα αφεντικά. Στην πόλη μας, το Νεουκέν, πουλάμε απευθείας λιανική και σε τιμές χαμηλότερες, σε ένδειξη αλληλεγγύης, στο βαθμό που η τοπική κοινότητα εξακολουθεί να μας υποστηρίζει στους αγώνες μας. Υπάρχουν και άτομα που αγοράζουν τα προϊόντα μας με καθαρά πολιτικά κριτήρια, για να υποστηρίξουν πολιτικά την υπόθεση των εργατών.
Η πορεία της Ζανόν μετά την κατάληψη, ποια είναι; Ο τζίρος, η παραγωγή, ο αριθμός των εργαζόμενων, οι αμοιβές ακολουθούν αυξητική πορεία;
Η πορεία της Ζανόν σημαδεύεται από τη συνεχή (συν)εργασία με την τοπική κοινότητα και την μόνιμη αλληλεγγύη με άλλους εργαζόμενους σε σύγκρουση με τα αφεντικά και το κράτος, τόσο στο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα. Παραδειγματικοί είναι δεσμοί αλληλεγγύης που μας συνδέουν με τα σωματεία των εκπαιδευτικών. Συνδεόμαστε στενά με τη βάση αυτών των σωματείων και των σωματείων των εργαζομένων στον κλάδο της υγείας. Άλλη έκφραση αλληλεγγύης είναι η δωρεάν παραχώρηση μέρους της παραγωγής μας σε δημόσια νοσοκομεία και σχολεία, καθώς και δημόσιες βιβλιοθήκες καθώς και σε άτομα που βρίσκονται υπό ασφυκτική οικονομική πίεση και αδυνατούν να καταβάλουν το τίμημα για την απόκτησή τους. Η παραγωγή, από 1.500 μέτρα/μήνα έφθασε τα 4.000 μέτρα/μήνα, από το 2002 μέχρι σήμερα. Οι μισθοί έχουν αυξηθεί, ξεπερνούν το μέσο όρο αμοιβής σε άλλες εταιρίες του κλάδου και, το σημαντικότερο, είναι οι ίδιοι για όλους ασχέτως αντικειμένου εργασίες και με κάποιες διαφοροποιήσεις μόνο, ανάλογα με τις βάρδιες κάθε εργαζόμενου. Τα κέρδη μοιράζονται εν μέρει μεταξύ των εργαζομένων (όπως προβλέπει ο νόμος για τις συνεργατικές), εν μέρει για την αγορά και τη συντήρηση βιομηχανικού εξοπλισμού και εν μέρει για την επιμόρφωση, καθώς και την κατάρτιση και τη συνακόλουθη απόκτηση και επίσημη αναγνώριση των τυπικών προσόντων από συναδέλφους για την επιτέλεση ορισμένων εργασιών. Επιπλέον, λόγω της αύξησης της παραγωγής, από το 2002 και μετά έχουμε προσλάβει 250 εργαζόμενους. Συνολικά, στην επιχείρηση σήμερα εργαζόμαστε 435 εργαζόμενοι.
Το παράδειγμα στην Αργεντινή, τελικά, έχει δείξει ότι σήμερα μπορούν να υπάρξουν άλλες μορφές ιδιοκτησίας;
Στην Αργεντινή είναι πλέον πασιφανές ότι μπορεί να υπάρξει μια άλλη μορφή ιδιοκτησίας, η συλλογική ιδιοκτησία. Επομένως, συνιστά πλέον κοινό τόπο η διαπίστωση ότι αφεντικό χωρίς εργαζόμενους είναι πράγμα αδιανόητο, ενώ αυτό δεν ισχύει και για εργαζόμενους χωρίς αφεντικά. Το σύστημα δεν καταθέτει αμαχητί τα όπλα και μηχανεύεται νομικά τερτίπια κάθε λογής, χρησιμοποιώντας την ισχύ και την πυγμή της πολιτείας για να αποφευχθεί η επανάληψη των «κακών παραδειγμάτων». Με την παράλληλη προσπάθεια να στραγγαλιστούν ή να «θαφτούν» τα ήδη υφιστάμενα. Π.χ. τα εργοστάσια με αφεντικά έχουν επιδότηση 70% την κατανάλωσης ενέργειας από το κράτος, ενώ τα κατειλημμένα μηδενική, τα εργοστάσια με αφεντικά υπόκεινται σε ευνοϊκότερη φορολόγηση κ.λπ.
Μετά την πρόσφατη «νομιμοποίηση» των καταλήψεων έχει αλλάξει κάτι στη λειτουργία των εργοστασίων ή στην αντίληψη του κόσμου και των εργαζομένων;
Μετά από την έκδοση του «νόμου απαλλοτρίωσης της Ζανόν» -παρά το γεγονός ότι υπολείπεται ένα βήμα, δηλ. η καταβολή από την κυβέρνηση των αποζημιώσεων στους προνομιακούς πιστωτές της επιχείρησης (την Παγκόσμια Τράπεζα, τη Sacmi, που είναι μια εταιρία παραγωγής βιομηχανικού εξοπλισμού, καθώς και ένα κρατικό χρηματοπιστωτικό φορέα της επαρχίας όπου βρίσκεται το εργοστάσιο)- οι εργαζόμενοι στην Ζανόν αντιμετωπίζουμε μια νέα πρόκληση, τον μακροχρόνιο σχεδιασμό του εργοστασίου. Οι συνάδελφοι που είμαστε στην Επιτροπή Σχεδιασμού δεν έχουμε εγκαταλείψει τις θέσεις εργασίας μας και προσπαθούμε να ανταποκριθούμε στα καθήκοντα του σχεδιασμού με την συμβουλευτική υποστήριξη του Εθνικού Ινστιτούτου Βιομηχανικής Τεχνολογίας. Σε ατομικό επίπεδο, όλοι οι συνάδελφοι έχουμε την αίσθηση πως καμιά δικαστική απόφαση δεν μπορεί να μας κάνει να χάσουμε τη δουλειά μας. Αναλώνουμε την ενεργητικότητά μας στην ανάπτυξη, στη βελτίωση της παραγωγής, ποιοτικά και ποσοτικά, στην ανάπτυξη νέων σχεδίων, στην επιμόρφωση και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των οικογενειών μας.
Γενικά, οι καταλήψεις / επανοικειοποιήσεις στην Αργεντινή βοήθησαν σε μια αλλαγή των συνειδήσεων, στο πέρασμα από τον μοιρολατρικό ατομικισμό του «μην ανακατεύεσαι» στη συλλογική δράση του ατόμου που παίρνει πρωτοβουλίες και είναι αλληλέγγυο. Ακόμη, τα αφεντικά έμαθαν πως μια δόλια πτώχευση μπορεί να οδηγήσει και σε… απώλεια της επιχείρησής τους και είναι πιο διστακτικά, πλέον, προκειμένου να εμπλακούν σε ανάλογες περιπέτειες…
