Κινήσεις προετοιμασίας για μια μη αμερικανική εποχή
Στο φόντο της λιβυκής κρίσης, ως αποτέλεσμα των εξεγέρσεων στην Τυνησία και κυρίως στην Αίγυπτο και των επικείμενων εξελίξεων από το Μπαχρέιν και την Υεμένη μέχρι το Ομάν, το Κουβέιτ, τη Σαουδική Αραβία και το Μαρόκο, όπου κλονίζονται οι θρόνοι πολύχρονων τυραννίδων, αρχίζουν πλέον να διαφαίνονται οι συνέπειες που θα έχουν αυτές οι μεγάλες αλλαγές στην παγκόσμια τάξη πραγμάτων. Και το πρώτο που μπορεί να επισημάνει κανείς είναι η αυξανόμενη αναγνώριση στην περιοχή της Μέσης Ανατολής ότι η εποχή της δυτικής κυριαρχίας πνέει τα λοίσθια και ότι η παγκόσμια τάξη πραγμάτων δεν μπορεί πλέον να είναι ξανά η ίδια.
Αδυναμία νομιμοποίησης της στρατιωτικής επέμβασης
Την Τρίτη συναντήθηκαν στις Βρυξέλλες οι υπουργοί Άμυνας του ΝΑΤΟ για να διερευνήσουν πρακτικά μια πιθανή επέμβαση της συμμαχίας στη Λιβύη, παρουσία του Αμερικανού υπουργού Άμυνας Ρ. Γκέιτς. Δηλώσεις της Χ. Κλίντον, του Μπ. Ομπάμα αλλά και του Ντ. Κάμερον δείχνουν ότι γίνονται προσπάθειες να αποσπάσουν μια «συνολική συγκατάθεση» από τους εξεγερμένους για την επιβολή ζώνης απαγόρευσης πτήσεων στον εναέριο χώρο της Λιβύης, όπως επίσης ότι δεν σκοπεύουν, προς το παρόν τουλάχιστον, να προβούν σε μονομερείς ενέργειες. «Οποιαδήποτε απόφαση για την επιβολή ζώνης απαγόρευσης πτήσεων θα πρέπει να γίνει από τον ΟΗΕ και όχι από την Ουάσιγκτον», ανέφερε η κ. Κλίντον. Είπε, επίσης, ότι είναι σημαντικό μια τέτοια κίνηση να προέλθει από το λιβυκό λαό και να μην είναι μια προσπάθεια υπό την ηγεσία της Ουάσιγκτον.
Ο σκοπός αυτής της επιδίωξης για συγκατάθεση είναι διττός: Θα πειθανάγκαζε τον Αραβικό Σύνδεσμο και τον Οργανισμό Αφρικανικών Κρατών, που κρατούν επιφυλακτική στάση, να συναινέσουν στην επέμβαση και θα μπορούσε να δοθεί από το Συμβούλιο Ασφαλείας (Σ.Α.) του ΟΗΕ εντολή στο ΝΑΤΟ να επέμβει. Με αυτό τον τρόπο, θα αποφεύγονταν κινήσεις του τύπου «συμμαχίας των προθύμων», θα υπήρχε ηθική και πολιτική νομιμοποίηση της επέμβασης, με την «παγκόσμια κοινότητα» να συναινεί.
Όμως, σε μια συνάντηση που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί συνεδρίαση ρουτίνας, στο Δελχί (8/3), οι τρεις υπουργοί Εξωτερικών του φόρουμ που είναι γνωστό ως IBSA (India-Brazil-South Africa) έβαλαν φρένο στους δυτικούς σχεδιασμούς, εκδίδοντας ένα κοινό ανακοινωθέν με το οποίο «υπογράμμιζαν ότι μια ζώνη απαγόρευσης πτήσεων στον εναέριο χώρο της Λιβύης ή όποια καταπιεστικά μέτρα επιπρόσθετα σε εκείνα που προβλέπει το Ψήφισμα 1970 (του Σ.Α.) μπορούν να θεωρηθούν νομιμοποιημένα μόνο εάν συμμορφώνονται πλήρως με το Χάρτη των Η.Ε. και ληφθούν εντός του Σ.Α. του ΟΗΕ» (Asia Times 10/3).
Η κίνηση αυτή αφαιρεί το έδαφος μιας καθολικής αποδοχής της στρατιωτικής επέμβασης, εφόσον οι τρεις χώρες είναι μη μόνιμα μέλη του Σ.Α., όπως και ο Λίβανος που έχει παρόμοια θέση. Διαμορφώνεται, έτσι, μια συλλογική ασιατική, αφρικανική, αραβική και λατινοαμερικανική στάση που αμφισβητεί τη νομιμοποίηση μιας στρατιωτικής επέμβασης στη Λιβύη.
Επίσης, σημαντικό στοιχείο της δήλωσης των υπουργών Εξωτερικών των IBSA ήταν ότι το παλαιστινιακό πρόβλημα βρίσκεται στον πυρήνα της αποξένωσης των λαών της Μέσης Ανατολής. Κρίνουν, δε, ότι οι πρόσφατες εξελίξεις στην περιοχή μπορεί να προσφέρουν μια ευκαιρία για συνολική ειρήνη, η οποία θα περιλάμβανε τη λύση της ισραηλινο-παλαιστινιακής σύγκρουσης, με τη δημιουργία ενός κυρίαρχου, ανεξάρτητου ενωμένου και βιώσιμου παλαιστινιακού κράτους που θα συνυπάρχει ειρηνικά με το Ισραήλ, με ασφαλή προ του 1967 σύνορα και με την Αν. Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσά του.
Διλήμματα για Ρωσία και Κίνα
Ταυτόχρονα, αυτή η στάση των IBSA θέτει δύσκολα διλήμματα τόσο στη Ρωσία όσο και την Κίνα, δύο μόνιμα μέλη του Σ.Α. Θα θυσιάσει η Ρωσία τη δηλωμένη αντίθεσή της στην επέμβαση ως αντάλλαγμα στο πλαίσιο της συνολικής επανεκκίνησης των σχέσεών της με τις ΗΠΑ -τις περασμένες ημέρες πραγματοποιήθηκε επίσκεψη του Τζ. Μπάιντεν στη Μόσχα για εφ’ όλης της ύλης συνομιλίες- με όποιο κόστος συνεπάγεται αυτό για τις σχέσεις της με το μη δυτικό κόσμο; Και αν η Κίνα υπαναχωρούσε κάνοντας εξυπηρέτηση στις ΗΠΑ, εκτός από το ότι θα άνοιγε τον ασκό του Αιόλου στην κορεατική χερσόνησο, δεν θα διακινδύνευε τις σχέσεις της και τα αντίστοιχα συμφέροντά της στο πλαίσιο των BRIC (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα), εν όψει μάλιστα της επόμενης συνόδου κορυφής τους, τον ερχόμενο Απρίλιο, στο Πεκίνο; Αν τεθεί στο Σ.Α. το ψήφισμα που ετοιμάζουν οι Αμερικανο-Βρετανοί για τη ζώνη απαγόρευσης πτήσεων, οι Ρώσοι και οι Κινέζοι θα πρέπει να απαντήσουν σ’ αυτά τα ερωτήματα…
Ινδία-Ιράν
Στις 7 Μαρτίου ο Ινδός σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας, Σιβ Σάνκαρ Μένον, στενός συνεργάτης του Ινδού πρωθυπουργού Μάνμοχαν Σινγκ, επισκέφθηκε το Ιράν, όπου παρέδωσε επιστολή του Ινδού πρωθυπουργού στον Μαχμούτ Αχμαντινεζάντ. Η άφιξη του Μένον στην Τεχεράνη και η φημολογούμενη επίσημη επίσκεψη του Μάνμοχαν Σινγκ το τρέχον έτος στο Ιράν, με σκοπό τη «στρατηγική συνεννόηση» ανάμεσα στις δύο χώρες, τούτους τους καιρούς των αναταραχών σε ολόκληρο τον αραβικό κόσμο, προσλαμβάνει άλλες διαστάσεις από τις συνήθεις.
Σύμφωνα με όσα ανταλλάχθηκαν (πηγή: SILObreaker, Asia Times), τόσο ο Ιρανός πρωθυπουργός όσο και ο Ινδός απεσταλμένος μίλησαν για τις μεγάλες αλλαγές που παρατηρούνται στην παγκόσμια τάξη πραγμάτων και για το ρόλο που μπορούν να επιτελέσουν οι χώρες τους σ’ αυτή. Ο Αχμαντινετζάντ ανέφερε ότι ο κυρίαρχη διεθνής τάξη είναι στα πρόθυρα της κατάρρευσης και ότι είναι σημαντικό το πώς θα διαμορφωθεί η μελλοντική παγκόσμια τάξη πραγμάτων και πώς θα εξασφαλισθεί «να μην επιβάλλουν το νέο πλαίσιο κανόνων εκείνοι που επέβαλαν μια καταπιεστική τάξη πραγμάτων ενάντια στην ανθρωπότητα». Ο δε Μένον συμφώνησε ότι γίνονται «βασικές αλλαγές» στον κόσμο που «απαιτούν τις ολοένα και αυξανόμενες σχέσεις μεταξύ του Ιράν και της Ινδίας». Μια τέτοια ανταλλαγή απόψεων δείχνει πόσο έχει μεταβληθεί η κατάσταση στη Μέση Ανατολή και πώς αντιλαμβάνεται αυτές τις αλλαγές η επίσημη Ινδία. Οι ειδικοί θεωρούν ότι η επίσκεψη του Μένον στο Ιράν έγινε «τη σωστή στιγμή στο σωστό μέρος». Το Ιράν είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος προμηθευτής πετρελαίου της Ινδίας μετά τη Σαουδική Αραβία, η οποία εισέρχεται σε έναν κύκλο κοινωνικής αναταραχής με απρόβλεπτο μέλλον.
Εν κατακλείδι
Για δεύτερη φορά, ύστερα από την πρωτοβουλία της Βραζιλίας και της Τουρκίας στο πρόβλημα των πυρηνικών του Ιράν, βλέπουμε μη δυτικές δυνάμεις να παίρνουν πρωτοβουλίες σε καίριο διεθνές ζήτημα και να συζητούν τη μελλοντική παγκόσμια τάξη.
Ενώ οι Αμερικανοί όχι μόνο δεν μπορούν πια να εγγυηθούν τα συμφέροντα των απανταχού «συμμάχων», αλλά ίσως θεωρούνται η αιτία των προβλημάτων, και η τάξη πραγμάτων που είχαν δημιουργήσει τις τελευταίες δεκαετίες αποσυντίθεται. Πράγματα αδιανόητα μόλις λίγα χρόνια πριν.
