οικονομία

Το φθινόπωρο του 2008, όταν η χρηματοπιστωτική κρίση ήταν στο αποκορύφωμά της και ακούγονταν ολολυγμοί περί «κατάρρευσης του καπιταλισμού», οι εκπρόσωποι του τραπεζικού κεφαλαίου που λύγιζε υπό το βάρος των χρεών του είχαν ανέβει στα κεραμίδια και κραύγαζαν γοερά «πού είναι το κράτος;». Ακριβώς σαν τους νοικοκυραίους που διαμαρτύρονται όταν οι πλημμύρες σαρώνουν τα αυθαίρετα παλατάκια που έχουν κτίσει πάνω σε μπαζωμένα ρέματα ή καμένα δάση. «Πού είναι το κράτος;»

του Γιάννη Κιμπουρόπουλου

Η Ε.Ε. και η ΟΝΕ θεμελιώνονται σε όρους δραματικού περιορισμού της εθνικής κυριαρχίας και της δημοκρατίας

«Η διαδικασία με την οποία οι τράπεζες δημιουργούν χρήμα, είναι τόσο απλή που καταντάει αποκρουστική», έγραφε ο μακαρίτης Τζον Κένεθ Γκαλμπρέιθ, που κανείς δεν μπορεί να του προσάψει εχθρότητα προς το τραπεζικό σύστημα.

Του Κώστα Μελά

Η κριτική που ασκεί η Αριστερά σε ό,τι αναφέρεται ως Σύμφωνο Σταθερότητας (Σ.Σ.) και Ανάπτυξης είναι κατά βάση σωστή. Όμως, συγχρόνως, θα πρέπει να είναι πολυεπίπεδη, πολυσχιδής και πρωτίστως πολιτική. Οι ιδεολογικού τύπου επικλήσεις με στόχο την αποδόμηση του Συμφώνου, ενώ δεν είναι λανθασμένες, σίγουρα δεν είναι αποτελεσματικές στο επίπεδο της πολιτικής επιρροής που θα πρέπει να αποτελεί το κατ’ εξοχήν ζητούμενο της Αριστεράς. Η «σωστή» άσκηση της τέχνης της πολιτικής είναι ο μόνος δρόμος που «βλέπει» προς την εξουσία. Η ιδεολογικοποίηση και η συνδικαλισμοποίηση των πολιτικών θεμάτων λειτουργεί αρνητικά στην εξάπλωση των ιδεών της Αριστεράς.

του Γιάννη Κιμπουρόπουλου

Ο 20ός αιώνας επεφύλασσε μια μεγάλη νίκη και μια ακόμη μεγαλύτερη ήττα της Αριστεράς.  Έφερε στο προσκήνιο της ιστορίας την εργατική εξουσία, δημιούργησε ένα ισχυρό αντίπαλο δέος στον καπιταλιστικό μονόδρομο, τροφοδότησε την προσδοκία ότι ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός. Η προσδοκία δέχθηκε διπλή, οικτρή διάψευση. Πρώτον, όταν αποδείχθηκε ότι ακολούθησε τις «νομοτέλειες» κάθε εξουσίας, τη ροπή στον αυταρχισμό. Και δεύτερον, όταν αποκαλύφθηκε η αδυναμία της να λύσει πρόβλημα της δίκαιης διανομής του κοινωνικού πλούτου. Το αποτέλεσμα είναι η τελική κατάρρευση του 1989: η Αριστερά περιήλθε σε κατάσταση προγραμματικής αφασίας ο δε καπιταλισμός αποκαταστάθηκε στον θρόνο του«εφικτού», ως το μοναδικό νοητό σύστημα οργάνωσης της κοινωνίας.

Η τελευταία εικοσαετία ήταν για την Αριστερά όλων των αποχρώσεων ένα έμφραγμα. Δεν επέφερε, βεβαίως, το μοιραίο, αλλά την περιόρισε σε κατάσταση αυτοσυντήρησης. Η αυτοσυντήρηση εκφράζεται στα δύο ιστορικά διαμορφωμένα «πολιτικά σχέδια» της Αριστεράς και στην Ελλάδα.

Στον ένα πόλο της υπάρχει το «σχέδιο» (κυρίως του ΚΚΕ) που, παρά τις αναδιατυπώσεις του, επιμένει στο σχήμα «ιδεολογική καθαρότητα- αμυντικοί αγώνες- αναμονή της επανάστασης». Η έσχατη εκδοχή του ως «ενιαίου μετώπου για τη λαϊκή εξουσία» δεν συνοδεύεται από σαφή πολιτική συμμαχιών, ακόμη και σήμερα που η χρεοκοπία του ευρωπαϊσμού του δίνει ευκαιρία ιδεολογικής ρεβάνς και ανοίγει διαύλους επικοινωνίας με παράλληλα ρεύματα. Συν τοις άλλοις, η εμμονή στην υπεράσπιση του σταλινικού φαινομένου αποτελεί μόνιμη λαβή συκοφάντησης εκ μέρους των αντιπάλων της πιο γοητευτικής ουτοπίας.

Στον αντίποδα βρίσκεται το «σχέδιο» που ιστορικά εξέφρασε η «ανανέωση», η αντίληψη ότι η μετάβαση σε μια άλλη οργάνωση της κοινωνίας μπορεί να είναι αποτέλεσμα μιας «συσσώρευσης» μεταρρυθμίσεων. Η τύχη αυτού του «σχεδίου» είναι γνωστή: τα σημαντικότερα προτάγματά του έγιναν στρατηγικές επιλογές της ιθύνουσας τάξης, κατέλυσαν την αυτονομία της Αριστεράς που έμελλε να έχει πρόσβαση στην εξουσία μόνο μέσω του ευρύτερου «σχεδίου» της κεντροαριστεράς. Η κρίση αυτού του «σχεδίου» είναι κάτι παραπάνω από προφανής σήμερα, με τις «σταθερές» του ευρωπαϊσμού να καταρρέουν και να εξελίσσονται σε δυνάμεις καταστροφής και ολοκληρωτισμού.

Τι υπάρχει πέρα απ’ αυτό το δίπολο; Ένας θολός, αδιαμόρφωτος καμβάς πάνω στον οποίο κινούνται οι οργανωτικά ισχνές και κατακερματισμένες δυνάμεις τις ριζοσπαστικής Αριστεράς.  Οι οποίες πάντως, με επίγνωση των ορίων τους, αποπειράθηκαν τα τελευταία χρόνια το πιο ελπιδοφόρο εγχείρημα υπέρβασης της μικροϊδιοκτησιακής αντίληψης και ενότητας πάνω στα μείζονα ερωτήματα: πώς θα διαμορφωθεί το κίνημα της ανθρώπινης χειραφέτησης και απελευθέρωσης τον 21ο αιώνα; Ποια Αριστερά μπορεί να πρωταγωνιστήσει στη διαμόρφωσή του; Πώς θα διασφαλίσει την ιδεολογική, πολιτική και οργανωτική της αυτονομία, όχι ορθώνοντας τείχη απέναντι σε υπαρκτούς ή φανταστικούς εχθρούς, αλλά σε μια ανοικτή σχέση με την κοινωνία;

Θα ήταν βλακώδες να ισχυριστεί κανείς ότι τα ερωτήματα αυτά έχουν απαντηθεί. Πολύ περισσότερο που οι ύστατες προσπάθειες γίνονται σε συνθήκες υπαρξιακής κρίσης της ριζοσπαστικής Αριστεράς: κρίσης οργανωτικής, κρίσης εμπιστοσύνης. Ωστόσο, η Ιστορία φαίνεται να δημιουργεί μια ευκαιρία. Καθώς κατακρημνίζεται το τριακονταετές πολιτικό σχέδιο της ιθύνουσας τάξης για την «Ελλάδα της μεγάλης ευρωπαϊκής αγοράς», το μείζον ερώτημα είναι αν η Αριστερά θα είναι εκεί. Όχι ως παρατηρητής της λαϊκής έκρηξης. Αλλά ως συγκολλητική ουσία, ως υποστηρικτής ριζοσπαστικών μεταρρυθμίσεων που καταλύουν το φόβο, ως οργανωτής ρήξεων που εξουδετερώνουν τους ελιγμούς της «ιεράς συμμαχίας» και ως πυρήνας μιας νέας πολιτικής και κοινωνικής συμμαχίας που κρατάει ανοικτή την πόρτα της ανατροπής και της επανάστασης. Που δεν είναι πλέον βωμολοχία.

Η πρώτη ύλη του εναλλακτικού σχεδίου υπάρχει. Ντροπαλή και διακριτική προς το παρόν, υπόρρητη, ασύνδετη, διάσπαρτη. Τα υπόλοιπα είναι υπόθεση βούλησης, οργάνωσης, διορατικότητας. Το φορτίο της επανάστασης δεν βρίσκεται απαραίτητα εκεί που τ’ αφήσαμε την τελευταία φορά…

Η "κρίση" είναι λέξη λάστιχο. Ακόμη κι όταν την περιορίσουμε στο πεδίο της οικονομίας δεν είναι βέβαιο ότι εννοούμε όλοι το ίδιο πράγμα.

Αφού «έσωσε» πολλές χώρες τώρα καλείται και στην Ελλάδα

της Αριάδνης Αλαβάνου

O Ζαν Κλοντ Γιουνκέρ. Ο Έρμαν βαν Ρομπάι. Ο Ζαν Κλοντ Τρισέ. Ο Τζον Άλφρεντ Πόλσον του ομώνυμου hedge fund. Ο Λόιντ Κρεγκ Μπλανκφάιν της Goldman Sachs. Όλοι μαζί. Αλλά και χώρια, διότι δεν είναι απαραίτητο τα ανταγωνιστικά τους συμφέροντα να μη «συνεργάζονται» στη λεηλασία μιας χώρας.

Το ιστορικό ερώτημα που είχε θέσει σε μια άλλη κρίση εξουσίας ο εισηγητής του «ευρωπαϊκού οράματος» Κων. Καραμανλής επιστρέφει και ισοπεδώνει αυτό ακριβώς το όραμα. Οι «Χίλιες και μια μέρες και νύχτες επιτήρησης» που περιγράφουν το «ελληνικό» Πρόγραμμα Σταθερότητας και το τελεσίγραφο του Εκοφίν, καθιστούν πλέον και τους φανατικότερους ευρωπαϊστές τουλάχιστον καχύποπτους ως προς το τι εστί Ε.Ε., ευρωζώνη και Σύμφωνο Σταθερότητας. Και – διόλου παράδοξα- αυτό δεν είναι επίτευγμα κυρίως της Αριστεράς.

Παρότι το τελικό πλαίσιο των μέτρων της τριπλής (ευρωατλαντικής) επιτήρησης δεν έχει διατυπωθεί μέχρι την τελευταία του λέξη, μπορούμε ήδη να «μετρήσουμε» το κοινωνικό, ταξικό του στίγμα.

-  Πρώτο θύμα της «σταθεροποίησης», η εθνική κυριαρχία. Επίσημα ομολογημένη από τον πρωθυπουργό, αλλά «συσκευασμένη» ως αγαθό υπό ανάκτηση, στην πραγματικότητα εξελίσσεται σε μόνιμη αναπηρία. Το πειραματόζωο Ελλάδα χρησιμοποιείται ως εφαλτήριο για την ενοποίηση της οικονομικής διακυβέρνησης στην ευρωζώνη. Που σημαίνει πολύ απλά ότι το «Διευθυντήριο» των Βρυξελλών αναζητεί θεσμική φόρμουλα για να καταργήσει την ελάχιστη αυτονομία των κυβερνήσεων στον πυρήνα της πολιτικής, τη διαχείριση του κοινωνικού πλούτου.

-  Δεύτερο θύμα της «σταθεροποίησης» η δημοκρατία. Πέρα από το προφανές (αλλά όχι πρωτοφανές) φαινόμενο να γίνεται κουρελόχαρτο το προεκλογικό πρόγραμμα μιας νεοεκλεγμένης κυβέρνησης, για πρώτη φορά στην έκταση αυτή οι πολιτικές υποβάλλονται από δεκάδες εξωθεσμικά κέντρα που κινούνται μεταξύ Νέας Υόρκης, Λονδίνου και Φρανκφούρτης, καταλύοντας τα τελευταία κοινοβουλευτικά προσχήματα. Το πανθομολογούμενο εδώ και χρόνια δημοκρατικό έλλειμμα στην Ε.Ε. παίρνει τη διάσταση μιας «χούντας ευρωκρατών και αγορών».

-  Ο ταξικός χαρακτήρας της «δημοσιονομικής προσαρμογής» συμπυκνώνεται στην κεντρική επιλογή του Προγράμματος Σταθερότητας: τη μείωση των μισθών του δημοσίου τομέα και τη συνολική συρρίκνωση του κόστους της εργασίας. Από την προβλεπόμενη μείωση των κρατικών δαπανών κατά 1,8 δισ. ευρώ, περίπου τα μισά θα προέλθουν από τη μείωση των αποδοχών και των προσλήψεων, ενώ άλλα 360 εκατ. θα είναι η μείωση της κρατικής επιχορήγησης στα ασφαλιστικά ταμεία. Όταν βεβαίως το κράτος, ως μεγαλύτερος εργοδότης, επιβάλλει μέση μείωση αποδοχών 10%, θα είναι βλακώδες να περιμένει κανείς κάτι διαφορετικό στον ιδιωτικό τομέα. Ο ΣΕΒ προανήγγειλε ήδη ότι δεν έχει να εισφέρει τίποτα στις συλλογικές διαπραγματεύσεις. Άλλωστε, αποτελεί διακηρυγμένο στόχο του Προγράμματος Σταθερότητας η μείωση του κόστους εργασίας μέχρι το 2013 κατά 1%, που σε πραγματικούς όρους μπορεί να οδηγήσει σε μέση ετήσια μείωση μισθών 3%.

-  Η ταξική… προτίμηση των φορολογικών μέτρων αποτυπώνεται στο ισοζύγιο έμμεσων και άμεσων φόρων. Από τα 2,6 δισ. των πρόσθετων φόρων τα 1,5 δισ. θα προέλθουν από τους ειδικούς φόρους (καύσιμα, τσιγάρα κ.λπ) και το 1,1 δισ. από το φόρο εισοδήματος. Αλλά και εντός της φορολογίας εισοδήματος χαράσσεται ένα ευδιάκριτο ταξικό σύνορο.

Πρώτον, μέσω των οκτώ κλιμακίων της φορολογικής κλίμακας που επιβαρύνουν σαφώς τους μισθωτούς με εισόδημα άνω των 30.000 ευρώ (δηλ. εργαζομένους με τουλάχιστον 20 χρόνια εργασίας, εξειδίκευση και αυτονόητη μισθολογική ωρίμανση). Δεύτερον, μέσω της έμμεσης κατάργησης του αφορολογήτου ορίου διά των αποδείξεων. Η μαζική μετατροπή των φορολογούμενων σε φοροεισπράκτορες είναι μια επιλογή…win win (που θα ’λεγε κι ο πρωθυπουργός). Οι μισθωτοί διατάσσονται να φορολογηθούν είτε δαπανώντας όσο το δυνατόν περισσότερα είτε πληρώνοντας το «πρόστιμο» για τη μη συγκέντρωση των αποδείξεων.

- Τα χειρότερα έπονται. Αν υλοποιηθούν τα επόμενα κύματα πρόσθετων μέτρων που υπόσχεται η «χούντα των αγορών» - 14ος και 13ος μισθός, απελευθέρωση απολύσεων, τριχοτόμηση συντάξεων και ό,τι ακούει στον κωδικό «διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις»- θα συσσωρευτεί ένα φορτίο που μόνο έκτακτο χαρακτήρα δεν έχει. Τα μέτρα έρχονται για να μείνουν γυρίζοντας δεκαετίες πίσω το δείκτη των εργασιακών κατακτήσεων.

-   Για το… ταμείο του ορυμαγδού μέτρων και οι πιο συντηρητικοί κύκλοι ομολογούν ότι δεν θα αποφέρει ούτε τη δημοσιονομική εξυγίανση που υποτίθεται ότι υπηρετούν.

Οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια σε ύφεση μακράς διαρκείας. Ακόμη κι αν ρεύσει ο περίφημος «πακτωλός» των 10 δισ. ευρώ του ΕΣΠΑ, η πίεση που υφίστανται τα κατώτερα εισοδήματα είναι απίθανο να μην οδηγήσει σε συρρίκνωση της κατανάλωσης, μείωση του επιχειρηματικού τζίρου και τελικά σε απολύσεις. Όσο κι αν γίνεται ελκυστικό το εμπόρευμα εργασία με τον εξευτελισμό της τιμής του, το σοκ της ύφεσης, αφού ισοπεδώσει τον άλλοτε περιούσιο λαό των μικρομεσαίων, θα εκκενώσει το καταστροφικό του φορτίο στον τελικό του προορισμό: τη μισθωτή εργασία.

του Γιάννη Κιμπουρόπουλου

O Ζαν Κλοντ Γιουνκέρ. Ο Έρμαν βαν Ρομπάι. Ο Ζαν Κλοντ Τρισέ. Ο Τζον Άλφρεντ Πόλσον του ομώνυμου hedge fund. Ο Λόιντ Κρεγκ Μπλανκφάιν της Goldman Sachs. Όλοι μαζί. Αλλά και χώρια, διότι δεν είναι απαραίτητο τα ανταγωνιστικά τους συμφέροντα να μη «συνεργάζονται» στη λεηλασία μιας χώρας.