Η ανατροπή, όμως, αυτή καθαυτή, δεν ήταν έκπληξη. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ήταν η πρώτη φορά μετά τη μεταπολίτευση που είχαμε μια εκλογική μάχη σε συνθήκες κοινωνικής σύγκρουσης. Προηγήθηκαν δυόμισι χρόνια σκληρού, ταξικού, βίαιου πολέμου. Μιας βίαιης ταξικής αναδιάρθρωσης. Ξεριζώθηκε η μεσαία τάξη. Φθάσανε οι άνεργοι στη χώρα μας σχεδόν το 1,5 εκατ. Στην πραγματικότητα κόπηκε αυτή η κόκκινη γραμμή που συνέδεε τα μεγάλα αστικά κόμματα με κοινωνικές δεξαμενές. Μ’ αυτό που ονομάζουμε μεσοστρώματα. Κόπηκε αυτή η κοινωνική εκπροσώπηση. (…) Έχω λοιπόν την αίσθηση ότι αυτά τα δύο χρόνια, συγκρούστηκαν δύο κόσμοι. Ο κόσμος του αχαλίνωτου καπιταλισμού και ο κόσμος των αναγκών και της κοινωνίας. Και σ’ αυτήν τη σύγκρουση υπήρξε μια μεταστροφή της ιδεολογικής ηγεμονίας προς τα αριστερά. (…)
Αυτό που έγινε με τον ΣΥΡΙΖΑ ήταν ότι ο κόσμος της εργασίας, ο κόσμος που βρέθηκε χωρίς ελπίδα και προοπτική σ’ αυτήν την χώρα, βρήκε αποκούμπι, ακούμπησε στο όραμα, στην ελπίδα και τις ιδέες του ΣΥΡΙΖΑ. (…) Και ταυτόχρονα ο δημοκρατικός κόσμος με την ευρύτερη έννοια, ο κόσμος που από το ’81 και μετά μετατοπίσθηκε από τον χώρο της παραδοσιακής Αριστεράς επαναπατρίστηκε στην Αριστερά. Υπό αυτήν την έννοια, νομίζω ότι δεν πρέπει να μας προκαλεί έκπληξη το ότι η Αριστερά επανακάμπτει στα ποσοστά που της αντιστοιχούν στην ελληνική κοινωνία, διότι αξιακά και ιδεολογικά δεν έπαψε η Αριστερά να έχει το 1/3 της ελληνικής κοινωνίας με το μέρος της. Βεβαίως, δεν αρκεί το 1/3 για να διεκδικήσεις την εξουσία ή την διακυβέρνηση.
Η ανατροπή στις εκλογές, είπα και πριν δεν ήταν έκπληξη. Γιατί όμως ο ΣΥΡΙΖΑ; Έχει να κάνει με δύο βασικά χαρακτηριστικά του ΣΥΡΙΖΑ. Ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν ταυτόχρονα μια πολιτική δύναμη με μια σκληρή ριζοσπαστική πολιτική ταυτότητα αλλά ταυτόχρονα και μια ανοικτή πολιτική δύναμη. Πλουραλιστική δύναμη, ευρύχωρη. Αυτός ο συνδυασμός ήταν καταλυτικός. Και άλλα δύο χαρακτηριστικά. Η δύναμη που εδώ και αρκετά χρόνια, από την περίοδο των ισχνών αγελάδων, είχε κάνει σημαία της την ενότητα. Και αυτό που πολλοί αναγνώριζαν ως βασική αδυναμία, την πολυφωνία, τις διαφορετικές απόψεις, ήταν ταυτόχρονα και η μεγάλη δύναμη.
Το άλλο χαρακτηριστικό είναι ίσως πιο σημαντικό. Ότι εμείς ζητήσαμε αυτό που ήθελε ο κόσμος. Δεν ζητήσαμε ούτε μια ψήφο συμπάθειας, ούτε μια ψήφο ιδεολογικής καθαρότητας. Ζητήσαμε την στήριξη ενός κόσμου που έχει ματώσει στους αγώνες για να αλλάξουν τα πράγματα. Ζητήσαμε να αναλάβουμε την ευθύνη να ρίξουμε τη μνημονιακή κυβέρνηση. Και νομίζω αυτό ήταν καταλυτικό. (…)
Λατινοαμερικανοποίηση και συστημικός εκβιασμός. Επίσης συμφωνώ με τη διαπίστωση ότι αυτή η βίαιη διαδικασία της ταξικής αναδιάρθρωσης, οδηγεί σε συνθήκες λατινοαμερικανοποίησης την πολιτική ζωή του τόπου. Με τη λατινοαμερικανοποίηση εννοώ ακραίες αντιθέσεις, ακραία φτώχεια, ένας σκληρός νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός που συσπειρώνει σε δύο στρατόπεδα: το συστημικό και το αντισυστημικό. Θα διαφωνήσω όμως με την άποψη ότι υπάρχει πλήρης ταύτιση. Η διαφορά είναι ότι η Ελλάδα είναι μια χώρα της Eυρωπαϊκή Ένωσης και της Ευρωζώνης. (…)
Η μεγάλη μας δύναμη ήταν ότι εμείς αντιστρέψαμε τον κυρίαρχο συστημικό εκβιασμό. Είπαμε στην κυρία Μέρκελ ότι εμείς θα ακυρώσουμε το μνημόνιό σου και κανόνισε την πορεία σου. (…) Δηλαδή, πετάγαμε τη μπάλα στο γήπεδο του αντιπάλου και άρα το συστημικό πρόβλημα ήταν στη διαχείριση εκείνων που είχαν δημιουργήσει την κρίση. Αυτό και μόνο, κατά την γνώμη μου, ήταν μια εξέλιξη που μετέτρεψε τη δυναμική μας από κλεισμένη μέσα στα εθνικά σύνορα, σε μια δυναμική πανευρωπαϊκού και παγκόσμιου βεληνεκούς. Ίσως και αυτό να είναι αυτό που ονομάστηκε από τους προλαλήσαντες «διεθνικός πατριωτισμός». (…)
Και επειδή η Ελλάδα είναι μια χώρα της Ευρωζώνης δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ότι βασικό μας καθήκον είναι στην έρημο του ευρωπαϊκού νεοφιλελευθερισμού, να επαναφέρουμε την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη. Και να πούμε με όση δύναμη φωνής έχουμε ότι το σχέδιο που μας είπαν για ενωμένη Ευρώπη και Ευρώπη των λαών, δεν είναι δικό τους σχέδιο. Το δικό τους σχέδιο οδηγεί στην κοινωνική διάλυση, στην κοινωνική περιθωριοποίηση και οδηγεί και στη διάλυση της Ευρώπης. Διότι, σε τελική ανάλυση, η Ευρώπη ή θα είναι κοινωνική και δημοκρατική ή δεν θα υπάρξει η Ενωμένη Ευρώπη, για να παραφράσω και μια φράση του Πουλαντζά.
Οι τελευταίες εξελίξεις αποδεικνύουν η ανάλυση που κάναμε για το τι συμβαίνει στην Ευρώπη επιβεβαιώθηκε. Έγινε η Σύνοδος Κορυφής. Προφανώς και δεν σώσανε την Ευρώπη ούτε την Ευρωζώνη. Το ευρώ συνεχίζει να πορεύεται την πορεία της κατηφόρας. Και να πηγαίνει με μαθηματική πορεία στην διάλυση, εάν δεν αλλάξουν οι αιτίες, η αρχιτεκτονική της Ευρωζώνης. Όμως ένας δεξιός Ισπανός πρωθυπουργός και ένας τραπεζίτης Ιταλός πρωθυπουργός, είπαν μια λέξη στη Σύνοδο Κορυφής, απαγορευμένη μέχρι προχθές. Βέτο.
Η Ελλάδα έχει δεξιούς πρωθυπουργούς και τραπεζίτες πρωθυπουργούς. Κανένας εξ αυτών δεν το διανοήθηκε, πόσο μάλλον οι σοσιαλιστές, να προφέρει αυτή τη λέξη, παρά το γεγονός ότι ήταν εμφανές ότι οδηγούσαν τη χώρα και το λαό σε μια πρωτοφανή καταστροφή. Ίσως γιατί η ελληνική πολιτική ελίτ και η αστική τάξη να μην έχει τη στοιχειώδη συνείδηση της πατριωτικής ευθύνης, που μπορεί να έχουν ενδεχομένως οι Ιταλοί και οι Ισπανοί. Εγώ θα γίνω ακόμη πιο σκληρός, γιατί η αστική τάξη στη χώρα μας, από την πρώτη στιγμή αντιλήφθηκε την κρίση ως ευκαιρία. Και συμπεριφέρθηκαν ως άλλοι μαυραγορίτες της εποχής της κατοχής. Η ελληνική αστική τάξη ήταν αυτή που επέβαλε τους σκληρούς όρους του Μνημονίου. Αυτή ήταν οι συγγραφείς και κυρίως αυτοί που επέβαλαν την αλλαγή των εργασιακών ρυθμίσεων. Κάτι το οποίο, καμία σχέση δεν μπορεί να έχει με το δημοσιονομικό πρόβλημα.
Νίκη και… ήττα
Το αποτέλεσμα των εκλογών ήταν για εμάς μια πρωτοφανής επιτυχία. Όμως για το λαό μας, για αυτούς που εναπόθεσαν σε μας τις ελπίδες και τις προσδοκίες, ήταν ήττα. Δεν θέλω να αναφερθώ στη μεγάλη τρομοκρατία, ίσως αξίζει να αναφερθώ μόνο στη μεγάλη πολιτική αδυναμία που είχαμε. Ότι δεν είχαμε ανάσες συμμαχιών. Δίναμε μια μάχη μόνοι μας εναντίον ενός ολόκληρου πανευρωπαϊκού και διεθνούς συστήματος. Είχαμε απέναντί μας τις αγορές, το διεθνές χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο, τα Μέσα Ενημέρωσης, τα ελληνικά και τα ξένα, φυσικά τη Ν.Δ. και το ΠΑΣΟΚ, και δεν είχαμε σε ένα ενιαίο μέτωπο τις δυνάμεις της Αριστεράς, ίσως αυτό να μην ήταν ώριμο να γίνει χθες, μακάρι να γίνει αύριο. Αλλά, εάν εξαιρέσεις την ΑΝΤΑΡΣΥΑ, που δεν ήταν εχθρική απέναντι στον ΣΥΡΙΖΑ, οι άλλες δυνάμεις ήταν εχθρικές. (…)
Τι θα γινόταν όμως εάν κερδίζαμε τις εκλογές; Κατά την άποψή μου, όλοι αυτοί που μας απειλούσαν θα είχαν την μπάλα στο γήπεδό τους. Το πρόβλημά μας θα ήταν πραγματικό και εντός της χώρας. Διότι η αστική τάξη δεν θα ήτανε πρόθυμη να πάει σε μια αντεστραμμένη Βάρκιζα. Δεν θα παρέδιδε τα όπλα. (…) Πιστεύω ότι θα είχαμε να αντιμετωπίσουμε ένα συντεταγμένο και ενορχηστρωμένο σχέδιο δολιοφθοράς, προκειμένου ο ΣΥΡΙΖΑ να μην μπορέσει να αναλάβει τη διακυβέρνηση του τόπου, προωθώντας ρεφορμιστικές αλλά πολύ σημαντικές αλλαγές προς όφελος του λαού.
Και παρά το γεγονός ότι είχαμε μια τρομακτική βίαιη ωρίμανση, ότι καταφέραμε όλες τις διαφορετικές απόψεις να τις συνθέσουμε και είχαμε σημαντική άμεση επαφή με τον λαό, εντούτοις μας έλειπε κάτι, που στις χώρες της Λ. Αμερικής, όπου η Αριστερά κατάφερε να πάρει την εξουσία με ειρηνικό τρόπο το είχε. Οργανωμένο το λαό μαζικά, σε κόμματα μαζικά. Σε συσπειρώσεις μαζικές, λαϊκές. Νομίζω, λοιπόν, ότι το επόμενο διάστημα πρέπει να ετοιμαστούμε σε δύο επίπεδα. Το ένα είναι να οργανώσουμε το λαό και να μας καθοδηγήσει κιόλας ο λαός. Γιατί χωρίς την δική του στήριξη, ούτε μια ημέρα δεν θα μπορέσουμε να σταθούμε.
Το δεύτερο που έχουμε να κάνουμε, είναι να σχεδιάσουμε την επόμενη ημέρα. Να μιλήσουμε και πιο οραματικά. Στη βάση ενός οράματος για τον κοινωνικό μετασχηματισμό στον 21ο αιώνα στην Ελλάδα, στην Ευρώπη και στον κόσμο. Το όραμά μας δηλαδή για το σοσιαλισμό. Να τον ξανακάνουμε επίκαιρο, διότι δεν είναι μόνο το αντιμνημόνιο. Εμείς δεν θέλουμε να γυρίσουμε τη χώρα στο 2009, στο παραγωγικό μοντέλο, στο μοντέλο κατανάλωσης που είχαμε το 2009 και μας οδήγησε στην κρίση. Εμείς θέλουμε το μετασχηματισμό και αυτό πρέπει να το προετοιμάσουμε. Και χρειαζόμαστε θεωρητική επεξεργασία για αυτό. Ας προετοιμαστούμε ιδεολογικά και πρακτικά για το μεγάλο άλμα. Η Αριστερά καλείται να διαμορφώσει, την πολιτική, τις συμμαχίες και την κοινωνική δυναμική για μια μεγάλη ιστορική στροφή. Και οφείλουμε να αξιοποιήσουμε αυτό το μεγάλο χρονικό διάστημα που μας δίνεται ώστε να συναντηθούμε με τον κόσμο. Να μετατρέψουμε αυτήν την ευρεία πολιτική και κοινωνική στήριξη προς την Αριστερά, σε ενεργή και πολιτική στάση. Να στήσουμε ισχυρά και ακόμα πιο οργανωμένα δίκτυα αντίστασης και αλληλεγγύης. Και εγώ δεν νομίζω ότι μπορούμε να αντιγράψουμε το ΕΑΜ. Άλλες οι συνθήκες. Το ταξικό είναι κυρίαρχο σήμερα. Αλλά μπορούμε τουλάχιστον να μάθουμε τι ήταν αυτό που του έδωσε τη δυνατότητα να έχει εκείνη την κρίσιμη εποχή, όχι μόνο την ιδεολογική και πολιτική αλλά και την ηθική ηγεμονία. Το σύνθημα που έλεγε «το ΕΑΜ θα μας σώσει από την πείνα και από την σκλαβιά». Δεν ξέρω εάν μπορούμε να σώσουμε τον κόσμο από την πείνα, αλλά είναι πρώτη προτεραιότητα και είναι πρώτο καθήκον από εμάς, να φτιάξουμε δίκτυα αλληλεγγύης για να σταθούμε σε αυτούς που έχουνε μεγαλύτερη ανάγκη.
Μεγάλη ιστορική ευθύνη
Νομίζω ότι τα βήματα που θα ακολουθήσουμε το επόμενο διάστημα θα είναι δύσκολα, αλλά καλούμαστε να αναλάβουμε μια μεγάλη ιστορική ευθύνη. Να διεκδικήσουμε τον κοινωνικό μετασχηματισμό στην Ελλάδα, να αγωνιστούμε για λογαριασμό και των υπόλοιπων λαών της Ευρώπης. Είμαι πεπεισμένος ότι το επόμενο διάστημα θα δούμε πολιτικές ανατροπές και στις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης, αρχής γενομένης από την Ολλανδία που έχει εκλογές το Σεπτέμβρη. Πιστεύω ότι και στις χώρες του Νότου θα έχουμε σημαντικές αλλαγές.
Να διεκδικήσουμε ένα νέο σοσιαλισμό για τον 21ο αιώνα, να επανεφεύρουμε την κοινωνική Ευρώπη, την αλληλέγγυα Ευρώπη και το σοσιαλισμό, όπως λέει ο πρόεδρος Τσάβες. Γιατί είμαστε με τον διεθνιστικό πατριωτισμό. Και τέλος να μη χάσουμε τα βασικά εκείνα χαρακτηριστικά που μας έφεραν έως εδώ. Την ενότητα μέσα από τη δράση, μέσα από τον πλουραλισμό, αλλά και το βασικό μας όραμα που είναι η ενότητα της Αριστεράς.
Γιατί όχι λοιπόν, να μην καταφέρουμε στην επόμενη εκλογική αναμέτρηση να είναι ακόμα περισσότερες δυνάμεις της Αριστεράς συσπειρωμένες και ενωμένες σε αυτή την μεγάλη προσπάθεια. Γιατί όχι, στην επόμενη εκλογική αναμέτρηση να είμαστε σε κοινά ψηφοδέλτια, σύντροφε Ευτύχη.
