Ευχαριστώ τους διοργανωτές, με τους οποίους έχουμε σχέσεις εδώ και πολλά χρόνια, για την πρόσκληση να συμμετάσχω σε αυτή τη σημαντική συνάντηση. Θα αναπτύξω, όσο συνοπτικά γίνεται, 4 σημεία
1. Δυσμενές παγκόσμιο πλαίσιο
Η παγκόσμια οικονομική, κοινωνική και κοινωνική κρίση του φιλελεύθερου καπιταλισμού οδήγησε στην επιστροφή του «Ψυχρού Πολέμου», καθώς και σε διεθνοποιημένους τοπικούς πολέμους (Ουκρανία, Συρία κ.λπ.), με τις ΗΠΑ και τους Δυτικούς συμμάχους τους στη μια πλευρά, και τη Ρωσία και την Κίνα στην άλλη. Η επιλογή του κρατικού καπιταλισμού από την Κίνα αμφισβητεί την οικονομική ηγεμονία των ΗΠΑ, ενώ η Ρωσία, έχοντας ανακτήσει τη στρατιωτική της ισχύ, αμφισβητεί την πολιτική ηγεμονία των ΗΠΑ και της Ε.Ε. στον κόσμο – ιδιαίτερα στη Μέση Ανατολή (Συρία) και την Αφρική (Σαχέλ).
2. Για την Αφρική
Η Ευρώπη και οι ΗΠΑ οφείλουν το μεγαλύτερο μέρος του πλούτου τους στην αφρικανική ήπειρο και τους γενναίους λαούς της. Γεωγραφικά, με έκταση 30,4 εκατομμυρίων τετρ. χλμ., η Αφρική μπορεί να χωρέσει την Ευρώπη, την Κίνα, την Ινδία και τις ΗΠΑ, και θα περίσσευαν ακόμα 1,8 εκατομμύρια τετρ. χλμ. Ο πλούτος των φυσικών της πόρων είναι ανυπολόγιστος. Δημογραφικά, έχει 1,4 δισεκατομμύριο κατοίκους. Πολιτικά, αποτελεί περισσότερο από το 1/4 των χωρών μελών του ΟΗΕ. Η Αφρική είναι ο τόπος πολλαπλών και πολύπλοκων κρίσεων:
– Η οικονομική της κατάσταση ορίζεται από τη φτώχεια και την εξάρτηση από τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, και ανατροφοδοτείται από την κακή διακυβέρνηση στις περισσότερες χώρες της.
– Η ανάπτυξη τρομοκρατικών ομάδων τζιχαντιστών προκαλεί κατάσταση ανασφάλειας.
– Υπάρχει χρόνια πολιτική αστάθεια, με επαναλαμβανόμενα πραξικοπήματα (ιδίως στο Σαχέλ).
– Ταλανίζεται από την παράτυπη μετανάστευση, που συνδέεται με το οργανωμένο έγκλημα, και από υψηλή ανεργία των νέων.
– Απειλείται από την κλιματική αλλαγή και την εξάντληση των πόρων.
Μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα:
– Ο Νίγηρας διαθέτει μερικά από τα μεγαλύτερα κοιτάσματα ουρανίου στον κόσμο: τα εκμεταλλεύεται η πολυεθνική Orano, που κατά 90% ανήκει στο γαλλικό κράτος. Το Μάλι είναι ο κορυφαίος παραγωγός βαμβακιού της ηπείρου: η παραγωγή ελέγχεται από την CMT, που κατά 80% ανήκει σε κινεζικό όμιλο. Επίσης, η εξάρτηση της Αφρικής από τους παραγωγούς σιτηρών της Μόσχας και του Κιέβου έχει αρνητικό αντίκτυπο στην επισιτιστική ασφάλειά της. Αυτό εξηγεί εξάλλου γιατί οι αφρικανικές χώρες απείχαν από την ψηφοφορία του ΟΗΕ για την καταδίκη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Άλλοι οικονομικοί και χρηματοπιστωτικοί μηχανισμοί, όπως το χρέος και το υπό γαλλικό έλεγχο φράγκο CFA, αποτελούν παράγοντες που εδραιώνουν την εξάρτηση από τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις. Σε αυτά προστίθενται οι στρατιωτικές συμφωνίες που μετατρέπουν ορισμένες αφρικανικές χώρες σε στρατιωτικά ορμητήρια των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, οι οποίες επιχειρούν την κατάκτηση ή την καταστολή εθνών στην Αφρική κ.α.
– Σήμερα κάθε ήπειρος επηρεάζεται, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, από τον τζιχαντισμό. Αυτό συνέβη στον αραβικό κόσμο της Βόρειας Αφρικής, π.χ. στη Λιβύη με τη δολοφονία του προέδρου Καντάφι μέσω μιας επίθεσης του ΝΑΤΟ (Γαλλία και ΗΠΑ). Η χώρα αυτή βρίσκεται ακόμη στη δίνη του εμφυλίου πολέμου, και στην πραγματικότητα ήταν η καταστροφή της που άνοιξε το δρόμο για την τρομοκρατία στην περιοχή του Σαχέλ. Πρώτο θύμα ήταν το Μάλι. Ακολούθησε η Μπουρκίνα Φάσο, όπου ένα πολύ μεγάλο μέρος της χώρας έχει ξεφύγει από τον έλεγχο του κράτους. Αυτές οι καταστάσεις αυξανόμενης και δραματικής ανασφάλειας οδήγησαν σε απανωτά πραξικοπήματα, αλλά οι αιματηρές επιθέσεις των τζιχαντιστικών ομάδων δεν έχουν σταματήσει.
– Τα πραξικοπήματα έχουν επικρατήσει, σαν μεταδοτικός ιός, σε πολλές χώρες της Δυτικής Αφρικής: Μάλι, Μπουρκίνα Φάσο, Νίγηρας (το πραξικόπημα στη Γουινέα δεν συνδέεται με το τζιχαντιστικό φαινόμενο). Αυτό δημιουργεί μια κατάσταση πολλαπλής αστάθειας, που επηρεάζει αρνητικά τη μοίρα των εργαζόμενων μαζών, ιδίως αν προσθέσουμε τις κυρώσεις που έχουν επιβληθεί από την ECOWAS κ.ά. Στο Μάλι και την Μπουρκίνα Φάσο, όπως και στον Νίγηρα, οι πραξικοπηματίες διέκοψαν τη συνεργασία τους με τη Δύση, ιδίως με τη Γαλλία, και στράφηκαν για προστασία προς τη Ρωσία – διαμέσου της ιδιωτικής μισθοφορικής οργάνωσης Wagner.
«Να θυμίσουμε μόνο ότι υπάρχουν περίπου 125 εταιρείες γαλλικών συμφερόντων στο Μάλι, κι ότι η Γαλλία κατέχει το μεγαλύτερο μέρος των ορυχείων ουρανίου στον Νίγηρα. Υπάρχουν όμως και άλλες δυνάμεις που εμπλέκονται στη Δυτική Αφρική…»
3. Για την αλληλεπίδραση των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων
Είπαμε ήδη αρκετά για τη Γαλλία, την πρώην αποικιοκρατική δύναμη. Να θυμίσουμε μόνο ότι υπάρχουν περίπου 125 εταιρείες γαλλικών συμφερόντων στο Μάλι, κι ότι η Γαλλία κατέχει το μεγαλύτερο μέρος των ορυχείων ουρανίου στον Νίγηρα. Υπάρχουν όμως και άλλες δυνάμεις που εμπλέκονται στη Δυτική Αφρική. Τόσο η Ρωσία όσο και η Τουρκία δεν έχουν κρύψει την επιθυμία τους να αντικαταστήσουν τη Γαλλία στην Αφρική. Ήδη από τη δεκαετία του 2000 η Ρωσία προσπαθεί να επιστρέψει στην ήπειρο. Οι εμπορικές συναλλαγές της με την Αφρική δεκαπλασιάστηκαν μέσα στην προηγούμενη δεκαετία. Επίσης, στην πρώτη σύνοδο κορυφής Ρωσίας-Αφρικής ήταν παρόντες 43 από τους 54 αρχηγούς κρατών της ηπείρου.
Όμως την τελευταία 20ετία και η Κίνα έχει καταστεί σημαντικός οικονομικός και χρηματοπιστωτικός παράγοντας στην ήπειρο. Το μερίδιό της στην αφρικανική αγορά υπερβαίνει το αθροιστικό μερίδιο Γαλλίας, Γερμανίας, ΗΠΑ και Νότιας Αφρικής. Η McKinsey εκτιμά ότι περισσότερες από 10.000 κινεζικές εταιρείες δραστηριοποιούνται στην ήπειρο, εκ των οποίων το 90% είναι ιδιωτικές. Η Κίνα κατακλύζει την Αφρική με δάνεια και πιστώσεις που την απειλούν με υπερβολικό χρέος. Μεταξύ 2006-2019 ο όγκος του αφρικανικού χρέους σχεδόν τριπλασιάστηκε, και η Κίνα έχει γίνει ο κορυφαίος πιστωτής, κατέχοντας το 15% του εξωτερικού χρέους της Αφρικής.
Συνολικά οι ξένες δυνάμεις (Γαλλία, Ρωσία, Κίνα, αλλά και Τουρκία) παρεμβαίνουν συνεχώς σε διάφορους τομείς, ο σημαντικότερος από τους οποίους είναι η οικονομία. Η λεηλασία των πόρων συνεχίζεται με γοργούς ρυθμούς, διαιωνίζοντας την κυριαρχία ξένων δυνάμεων επί της Αφρικής…
4. Ποιες απαντήσεις σε αυτήν την κατάσταση;
Αντιμετώπιση της οικονομικής εξάρτησης
Να συνεχίσουμε τον αντιιμπεριαλιστικό αγώνα για την ανάκτηση της κυριαρχίας μας:
– στην οικονομία,
– στον χρηματοπιστωτικό και νομισματικό τομέα,
– στα τρόφιμα και φαρμακευτικά προϊόντα (μια πρόκληση που έφερε στο φως η πανδημία του Covid-19),
– στην ασφάλεια και τον στρατό («αμυντικές» συμφωνίες, παρουσία ξένων βάσεων).
Αυτός ο αγώνας πρέπει να διεξαχθεί με παναφρικανική προοπτική, σε περιφερειακό και ηπειρωτικό επίπεδο, για να διασφαλιστεί η επιτυχία της αντιιμπεριαλιστικής πάλης με στόχο την οικονομική και πολιτική απελευθέρωση των λαών μας.
Αντιμετώπιση της τζιχαντιστικής τρομοκρατίας
Οι προοδευτικοί, οι δημοκράτες και οι κομμουνιστές έχουν καθήκον να αγωνιστούν για την υπεράσπιση της κοσμικής δημοκρατίας, για τις ατομικές και συλλογικές δημοκρατικές ελευθερίες, τις συνδικαλιστικές ελευθερίες των εργαζομένων, την ελευθερία της συνείδησης και της θρησκείας, τη χειραφέτηση των γυναικών κ.ο.κ. Δεν τίθεται θέμα σε αυτόν τον αγώνα να αναζητηθεί μια ξένη ομπρέλα, δηλαδή να ξεφύγουμε από τη γαλλική κηδεμονία ή επιτροπεία για να καταφύγουμε σε εκείνη άλλων ξένων δυνάμεων, π.χ. των Ρώσων.
Αντιμετώπιση της πολιτικής αστάθειας
Αγωνιζόμαστε ενάντια στα επαναλαμβανόμενα πραξικοπήματα και για την εγκαθίδρυση σταθερών δημοκρατικών θεσμών, χωρίς τους οποίους δεν μπορεί να υπάρξει βιώσιμη ανάπτυξη. Αυτοί οι αγώνες είναι απαραίτητοι για να εξασφαλιστεί η καταπολέμηση της φτώχειας, της παράτυπης μετανάστευσης και της κλιματικής αλλαγής, που έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην τύχη των εργαζομένων τάξεων, και ιδίως των αγροτών.
Σας ευχαριστώ πολύ!
* Ο Μομάρ Σάμπε, γραμματέας του κόμματος RTA–S (Συσπείρωση Αφρικανών Εργαζομένων – Σενεγάλη), έχει συμμετοχή δεκαετιών στην πάλη ενάντια στα νεοαποικιακά καθεστώτα. Είναι μέλος του Ανώτατου Συμβουλίου Τοπικής Αυτοδιοίκησης της Σενεγάλης. Η ομιλία του δημοσιεύεται εδώ συντετμημένη.
