Τώρα τι Πάσχα μπορεί να γιορτάσει κανείς κάτω απ’ αυτές τις αντιπασχαλινές συνθήκες είναι υπό συζήτηση.
Το σίγουρο είναι ότι κάποιοι άνθρωποι, πολλοί περισσότεροι από πέρσι, δεν έχουν καμία διάθεση για γιορτές και πανηγύρια. Με 1,5 εκατομμύριο άνεργους, με πετσοκομμένους μισθούς και συντάξεις, με εκρεμμότητες φορολογικές και δανειακές, και με αναδουλειές σε όσα μαγαζιά είναι ακόμα ανοιχτά, αμέσως-αμέσως αποκλείεται ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού από το γιορταστικό τριήμερο. Ακόμα και στα χωριά είναι δύσκολο να πάει κανείς με άδεια χέρια, αλλά και λόγω των υψηλών ναύλων στα πλοία, της ακριβής βενζίνης και των εξωφρενικών διοδίων στους δρόμους. Ένας φίλος έλεγε ότι θα γιορτάσουν μόνοι τους, επειδή οι φίλοι σκέφτονται τη βενζίνη που θα κάψουν για να πάνε στη Νέα Μάκρη. Πόσο μάλλον για πιο μακρινές περιοχές. Πολλοί παππούδες και γιαγιάδες δεν θα δούνε τα εγγόνια τους φέτος. Πάσχα τρίπλεξ μνημονιακό, χάρη στους καλούς κυβερνήτες που έχει η χώρα…
Όμως, είναι μια ευκαιρία να δείξουμε ότι ακόμα κι αν είναι δύσκολο να το πετύχουμε, η επιθυμία μας είναι να μην είναι κανένας άνθρωπος μόνος του. Να πούμε χρόνια πολλά στους φίλους, τους γείτονες, τους συγγενείς, έστω κι αν δεν επικοινωνούμε μαζί τους πολύ συχνά. Να αναθερμάνουμε ξεχασμένες ή παραμελημένες σχέσεις με πρόσωπα που κάτι σημαίνουν στη ζωή μας. Η κρίση ξαναβάζει αισθήματα που έχουν ατροφήσει σε ενέργεια. Αυτό μπορεί να σημάνει μια αλλαγή στην πορεία αυτοκαταστροφής των κοινωνιών, στην πορεία για την εξοντωτική μοναξιά, τον αυτοαναφορικό ατομικισμό, το γκέτο του εαυτού μας.
Από την κρίση δεν θα βγούμε σώοι εάν δεν αξιοποιήσουμε την ευκαιρία να επαναφέρουμε στη ζωή ό,τι θετικό εγκαταλείφθηκε μέσα σε μια ασυνείδητη κατρακύλα στην άβυσσο της εγκατάλειψης και της μοναξιάς. Όχι πως είναι εύκολο. Το σύστημα που κερδοσκοπεί πάνω στο κάθε τι, στη χαρά και τη λύπη μας, σπρώχνει στις τεχνητές «λύσεις». Πάρε ένα χαπάκι κι ηρέμησε. Πιες ένα μπουκάλι ουίσκι και άσ’ το. Δες μια ταινία στο DVD, και ξέχνα το. Αλλά όχι. Καλύτερα να αφήσουμε τις βαθύτερες ανάγκες μας να εκφραστούν. Να μην τις ναρκώσουμε κι άλλο. Το Πάσχα μπορεί να είναι μόνο η αρχή. Δεν μιλάμε για ανάσταση, αλλά για ξήλωμα, βήμα-βήμα, του φράχτη που χτίζει ο σύγχρονος τρόπος ζωής γύρω από τον κάθε άνθρωπο. Ας ξαναβρούμε τη χαμένη μας ελευθερία, την ελευθερία να αγαπάμε τους άλλους χωρίς να το εξαρτούμε αυτό από μετρήσιμα ανταλλάγματα.
Κι αν μπορούμε να βάλουμε άλλο ένα πιάτο στο τραπέζι, να το κάνουμε, είτε είμαστε αριστεροί είτε είμαστε χριστιανοί, είτε χριστιανοκομμουνιστές, σαν την αλησμόνητη θεία μου, τη Χριστίνα, που, όλη της τη ζωή, έτρεχε από χαράκωμα σε χαράκωμα, και το βραδάκι, συμπλήρωνε το λαδάκι στο καντήλι και έκανε την προσευχή της στα εικονίσματα. Στο μικρό, το μικροσκοπικό της σπιτάκι, με ενάμισι, στην κυριολεξία, δωμάτιο, που φιλοξενούσε τη φτωχή οικογένεια του βαφτισιμιού της κι εμάς, όταν ξεριζωθήκαμε απ’ την Πόλη και βρεθήκαμε άστεγοι στην Κοκκινιά. Τέσσερις μεγάλοι και τρία παιδιά, χωρίς γκρίνια, άνετοι σε ένα προσφυγικό 30 τετραγωνικών, με την τουαλέτα στην επίσης μικροσκοπική του αυλίτσα. Ευτυχισμένη συνύπαρξη. Ας καλέσουμε ένα φίλο, ένα συγγενή, έναν άνθρωπο από το διπλανό διαμέρισμα, ένα μετανάστη που έχουμε στη δούλεψή μας, που προσέχει τα παιδιά μας ή τους γονείς μας, που φροντίζει τον κήπο της πολυκατοικίας, που κάνει μερεμέτια στο εξοχικό μας.
Άσπρο αίμα, μαύρο αίμα
Ξαναείδα εικόνες από την εισβολή των Χρυσαυγιτών στο νοσοκομείο της Νίκαιας, πριν τους πετάξουν έξω οι γιατροί και οι νοσοκόμες. Πόσο πρέπει να έχει χαλάσει ένας άνθρωπος για να μπει σε ένα νοσοκομείο και να απειλήσει ανθρώπους που νοσηλεύονται ή που φροντίζουν άλλους που νοσηλεύονται επειδή έχουνε διαφορετικό χρώμα επιδερμίδας; Πόσο χαμηλά μπορεί να πέσει, να γίνει τέρας; Θα πείτε, αυτοί θαυμάζουν τους ναζί που έστειλαν στους θαλάμους αερίων εκατομμύρια ανθρώπους και αιματοκύλισαν την ανθρωπότητα, αυτοί λιντσάρουν ανυπεράσπιστους ανθρώπους, αυτοί ονειρεύονται γενοκτονίες και καταστροφές, τον ιερό χώρο του νοσοκομείου θα σεβαστούν; Σωστά, είναι επικίνδυνοι ψυχοπαθείς. Γιατί δεν μπορεί να μην είσαι βαριά διαταραγμένος, να μην έχεις σαπίσει, όταν εισβάλεις σε ένα νοσοκομείο για να τρομοκρατήσεις και να κακοποιήσεις ανθρώπους.
Αίμα, λέει, μόνο για Έλληνες. Και καλά, πόσο βλάκας πρέπει να είσαι για να πιστεύεις και να λες τέτοια πράγματα! Εκατομμύρια μεταγγίσεις έχουν γίνει στα νοσοκομεία και γίνονται αμέτρητες κάθε μέρα. Έτσι σώζονται οι ζωές. Και κανένας δεν ξέρει με το αίμα τίνος σώζεται. Ποιος έχει δώσει το αίμα του για τον συνάνθρωπό του, δωρεάν, κι από πού προέρχεται. Δεκάδες χιλιάδες φιάλες αίμα εισάγονται από το εξωτερικό κάθε χρόνο, απ’ όλο τον κόσμο. Ποιο ελληνικό αίμα και κουραφέξαλα! Άνθρωπος σώζει άνθρωπο. Το αίμα έχει το ίδιο χρώμα σε όλες τις φυλές και σε όλα τα έθνη. Το δικό σου, νεοΈλληνα, σώζει έναν άνθρωπο με μαύρη επιδερμίδα και το δικό του σώζει εσένα με άσπρη επιδερμίδα. Καθημερινά, εκατομμύρια φιάλες αίματος από κίτρινους, άσπρους, μαύρους και καφετιούς σώζουν κίτρινους, άσπρους, μαύρους και καφετιούς, χωρίς να κάνουν καμία διάκριση. Κι εσύ, που έχεις μπάζα στην κασίδα σου, φαντάζεσαι καθαρό αίμα, ανεγκέφαλε νεοναζί…
Απάνθρωπη ιδεολογία
Εάν υπάρχει ένας λόγος να γιορτάζουμε το Πάσχα είναι η ευκαιρία να ξαναδούμε πόσο στραβά αρμενίζει η κοινωνία και πόσο μέσα έχουμε πέσει κι εμείς σ’ αυτή την παγίδα. Είναι μια ευκαιρία, οι ευχές αγάπης να πιάσουν τόπο. Η αλληλεγγύη να γίνει τρόπος ζωής. Η έγνοια για τον συνάνθρωπο να ενεργοποιηθεί, να γίνεται αυτομάτως, χωρίς να χρειάζεται κάθε φορά μια αφορμή για να πάρει μπρος. Κι ας μην νομίζει κανείς ότι αυτό γίνεται εύκολα. Συνηθίσαμε να ζούμε με τους τρόπους που διαμορφώνει το σύστημα. Που διαπαιδαγωγεί τους πολίτες να συμπεριφέρονται απάνθρωπα. Στον πυρήνα της κυρίαρχης αμερικάνικης κουλτούρας είναι φυτεμένη η πεποίθηση ότι η συμπόνια είναι αδυναμία. Ότι ο φτωχός φταίει ο ίδιος που είναι φτωχός. Ότι η φτώχεια είναι αμαρτία. Ότι ο ισχυρός και πλούσιος έχει περισσότερα δικαιώματα στη ζωή. Ότι ο αδύναμος είναι υποχρεωμένος να υπηρετεί τον δυνατό. Σ’ αυτό τον πυρήνα σκέψης στηρίχτηκε η νομιμοποίηση της δουλείας. Σ’ αυτό τον πυρήνα σκέψης βασίζεται η εκλαϊκευμένη ιδεολογία του φασισμού και της αποικιοκρατίας. Εάν οι «άλλοι» δεν μας υπηρετήσουν, θα τους εξολοθρεύουμε μέχρι να γονατίσουν. Κυρίαρχη παραμένει αυτή η αντίληψη. Και η δημοκρατία έγινε μηχανισμός επιβολής. Και ο ανθρωπισμός περίβλημα. Λένε όχι στην αλληλεγγύη, γιατί η αλληλεγγύη γίνεται μεταξύ ίσων. Λένε ναι στη φιλανθρωπία, που γίνεται από ανώτερους σε κατώτερους. Γι’ αυτό, η αλληλεγγύη είναι επαναστατική πράξη.
Το Πάσχα, φέτος ειδικά, νομίζω ότι μπορεί να έχει και άλλες διαστάσεις. Η κρίση αναβίωσε καταστάσεις που πιστεύαμε ότι τις είχαμε αφήσει στο παρελθόν. Έλα, όμως, που δεν. Η Ελλάδα ξαναγνωρίζει τη βία των ξένων, με άλλη μορφή. Όχι με στρατηγούς επικεφαλής, αλλά με τραπεζίτες. Πολλά τραπέζια δεν θα γίνουν ή δεν θα μοιάζουν με τα προσπέρσινα. Σε ένα σπίτι θα λείπει το αρνί, σε άλλο σπίτι μπορεί να λείπει ο γιος ή η κόρη που αναγκάστηκε να φύγει για να βρει δουλειά. 120 χιλιάδες είναι κιόλας οι νέοι που έχουν ξενιτευτεί. Παιδιά που δεν τα μεγάλωσαν με θυσίες οι γονείς τους, που δεν τα στήριξαν να πάρουν πτυχία και να μάθουν γλώσσες, για να ζήσουν μακριά από την οικογένεια, μακριά από την πατρίδα.
Στις φάμπρικες ξανά
Σκέφτομαι αυτούς που περιγελούσαν τον Καζαντζίδη, ότι έκλαιγε τραγουδώντας για τους ξενιτεμένους. Τους φαινόταν μελό, υπερβολικός. Τώρα, όμως; Που δεν φεύγουν για έξω μόνο τα παιδιά των πολύ φτωχών; Που φεύγουν και τα παιδιά των μεσαίων οικογενειών, που στείλανε τα παιδιά τους σε καλύτερα σχολεία, που είχανε κάνει μεγαλύτερα σχέδια και προσδοκούσαν μια πιο ευτυχισμένη ζωή; Πώς αισθάνονται, άραγε; Πώς δέχονται όχι την ιδέα, αλλά την πραγματικότητα, ότι τα παιδιά τους ξενιτεύονται, εργάτες με πτυχία, στη Γερμανία και το Άμπου Ντάμπι. Τώρα, ο Καζαντζίδης είναι πάλι επίκαιρος. Να κλαίει για την καινούργια μετανάστευση.
Ας πιούμε, ανήμερα, στην υγειά των αγαπημένων μας. Στην υγειά των κατατρεγμένων που είναι μακριά από τα σπίτια τους. Στην υγειά του άγνωστου σε μας ανθρώπου που δεν έχει πού να πάει, που είναι μόνος του σε ένα διαμέρισμα, σε ένα δωμάτιο νοσοκομείου ή σε ένα κελί φυλακής. Στην υγειά ενός στρατιώτη στη Λήμνο ή το Διδυμότειχο. Στην υγειά αυτών που αγωνίζονται, απανταχού, όχι μόνο για τον εαυτό τους, αλλά για το δικαίωμα να είσαι άνθρωπος και να ζεις σαν άνθρωπος.
Το Πάσχα μας φέρνει πιο κοντά, έστω για λίγο. Κόντρα σε μια ζωή που πάει από το κακό στο χειρότερο. Που δεν δοκιμάζονται μόνο οι οικονομικές μας αντοχές, αλλά και οι ψυχολογικές. Που, μέσα σε ένα γενικό εφησυχασμό, βρέθηκαν οι άνθρωποι χωρίς δυνατές άμυνες για να αντιμετωπίσουν την ξαφνική κρίση ενωμένοι και αλληλέγγυοι. Ίσως δίνει άλλη μια ώθηση για να συνειδητοποιήσουμε ότι μόνο η συλλογικότητα διασφαλίζει τους ανθρώπινους όρους διαβίωσης. Ότι ο ατομισμός πέθανε. Και κάθε προσπάθεια αναβίωσής του θα είναι αυτοκτονική.
Το Πάσχα μπορεί να κρατήσει περισσότερο από μια μέρα εάν οι πολίτες αποφασίσουν να ξαναθεμελιώσουν τη ζωή τους σε αρχές και αξίες που σαρώθηκαν από τη φιλοσοφία της οικονομίας της αγοράς. Αυτή η απάνθρωπη θεώρηση της ζωής, ότι η επιτυχία είναι ατομική υπόθεση κι ότι το κέρδος του καθενός αποχτιέται σε βάρος των άλλων, πρέπει να πεταχτεί στα σκουπίδια της ιστορίας. Το Πάσχα να ξαναγίνει Πάσχα. Να κρατήσουμε το μήνυμα της αγάπης και της αλληλεγγύης. Γιατί ο αγώνας συνεχίζεται. Για να φύγουν τα κόμματα και οι κυβερνήσεις που καταστρέφουν τη χώρα εκ θεμελίων. Για να διασώσουμε τη δουλειά και το σπίτι μας. Για να εμποδίσουμε την παράδοση της Ελλάδας στους ξένους τοκογλύφους και τους ντόπιους συνεργάτες τους. Για τον πολιτισμό μας. Για να φτιάξουμε ένα κόσμο καλύτερο.
Παλεύουμε για μία Ανάσταση διαρκείας!
Στέλιος Ελληνιάδης
*Ο τίτλος είναι από το ομώνυμο τραγούδι του Σταύρου Ξαρχάκου και του Λευτέρη Παπαδόπουλου
