Ερήμην της αμήχανης κυβέρνησης, οι εταίροι επιταχύνουν τα σχέδια για πρόσθετο δανεισμό που θα παρατείνει μέχρι το 2020, το μνημονιακό «γύψο» και θα βαθύνει την αποικιοποίηση της χώρας. Του Γιάννη Κιμπουρόπουλου
Ο κύβος ερρίφθη. Έρχεται τρίτο πακέτο και μαζί του τρίτο μνημόνιο. Ο λογαριασμός της μέτρησης των μνημονίων μπορεί να έχει χαθεί, λόγω των αλλεπάλληλων επικαιροποιήσεων και επεκτάσεων που έχουν υποστεί τα ήδη ισχύοντα μνημόνια. Αλλά αυτή τη φορά οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι προσδιορίζουν με ακρίβεια για τι μιλούν: Μιλούν για πρόσθετο δανεισμό, ενδεχομένως μαζί με κάποιες διευκολύνσεις στην αποπληρωμή του χρέους, μιλούν επομένως για μια νέα, συμπληρωματική δανειακή σύμβαση η οποία θα συνοδευτεί από ένα και τυπικά τρίτο μνημόνιο. Το οποίο θα είναι και το… μακρύτερο. Μεταφορικά και κυριολεκτικά, από άποψη χρονικού ορίζοντα.
Οι αποσαφηνίσεις ήρθαν το τελευταίο διήμερο, από Βρυξέλες και Φρανκφούρτη. Ο επικεφαλής του Eurogroup, Γερούν Ντάισερμπλουμ, τίναξε στον αέρα τα φληναφήματα της κυβέρνησης περί ενδεχομένου εξόδου στις αγορές εντός του 2014, χαρακτήρισε αυτονόητο ότι θα υπάρξει νέο πρόγραμμα στήριξης και προσδιόρισε τον χρονικό ορίζοντα των αποφάσεων ανάμεσα στις γερμανικές εκλογές (22/9) και στη συνεδρίαση του Eurogroup του Νοεμβρίου (11/9). Επίσης, απέκλεισε το ενδεχόμενο ονομαστικής μείωσης του χρέους (κούρεμα) χωρίς να αποκλείει άλλες μορφές ελάφρυνσης.
Στο ίδιο μήκος κύματος, ο Μάριο Ντράγκι, απέκλεισε το ενδεχόμενο να συμμετάσχει η ΕΚΤ σε κούρεμα του χρέους και κατέστησε σαφές ότι οποιοδήποτε πρόσθετο πρόγραμμα δανεισμού θα συνοδεύεται από νέους όρους, ήτοι νέο μνημόνιο.
Νέο πακέτο μέσω ESM
Οι δυο αυτές παρεμβάσεις ξεκαθαρίζουν αρκετά πράγματα για τον χαρακτήρα του νέου πακέτου στήριξης της Ελλάδας:
• Πρώτον, αποτελούν άλλη μια ξεκάθαρη ομολογία της παταγώδους αποτυχίας των δύο προηγούμενων μνημονίων.
• Δεύτερον, αφού η ΕΚΤ δεν πρόκειται να συμμετάσχει σε νέα στήριξη με οποιαδήποτε μορφή, ενώ και το ΔΝΤ έχει εξαρχής αποκλείσει ενδεχόμενο νέας εισφοράς του, ο μόνος φορέας που απομένει να αναλάβει το κόστος ενός πρόσθετου δανείου είναι τα κράτη-μέλη του ευρώ, μέσω του μηχανισμού ESM.
• Τρίτον, από τη στιγμή που οι άλλοι δύο εταίροι της τρόικας (ΕΚΤ και ΔΝΤ) αποσύρονται από το συνεταιρισμό «αποικιοποίησης» της Ελλάδας, τα κράτη-πιστωτές (μέσω ESM, πάντα), έχουν κάθε λόγο να ζητήσουν αυξημένες εμπράγματες εγγυήσεις έναντι οποιουδήποτε πρόσθετου δανεισμού. Εξού και η συζήτηση για τη μεταφορά έδρας του φορέα εκποίησης της ελληνικής δημόσιας περιουσίας εκτός Ελλάδας (στο Λουξεμβούργο) προκαλεί εκνευρισμό και ένταση στην κυβέρνηση. Διόλου τυχαία, προ δύο εβδομάδων, είχε διαρρεύσει στον ευρωπαϊκό Τύπο η σχετική εισήγηση για τη δημιουργία εταιρίας holding με όλα τα κρατικά ακίνητα ως σχέδιο του ESM, που προαλείφεται ως ο νέος πιστωτής της χώρας. Αλλά, για να μην παριστάνει η κυβέρνηση την αιφνιδιασμένη και ενοχλημένη, υπενθυμίζεται ότι σχεδόν ταυτόσημα σχέδια είχαν προτείνει τόσο ο ίδιος ο Α. Σαμαράς τον Δεκέμβριο 2011 (Ζάππειο ΙΙ), όσο και ο νυν υπουργός Οικονομικών Γ. Στουρνάρας, όταν ως πρόεδρος του ΙΟΒΕ, είχε παρουσιάσει (μαζί με τον Στ. Μάνο) το Σχέδιο «Αρχιμήδης» για την αξιοποίηση των κρατικών ακινήτων (ως «ελληνική» απάντηση στο γερμανικό σχέδιο Eureka).
• Τέταρτον, με δεδομένο ότι το ΔΝΤ απαιτεί διασφαλισμένη χρηματοδότηση του προγράμματος, τουλάχιστον για 12 μήνες, ώστε να συνεχίσει την καταβολή των δόσεων που του αναλογούν (8,9 δισ. το 2014 και 8,8 δισ. το 2015-2016), το νέο πακέτο πρέπει να καλύπτει το περίφημο χρηματοδοτικό κενό, αφού προηγουμένως αυτό προσδιοριστεί. Πόσο είναι πραγματικά; Το ΔΝΤ το υπολογίζει σε 11 δισ. για τη διετία 2014-2015. Με βάση το δούναι και λαβείν πιστωτών και οφειλέτη -δηλαδή, τις δόσεις δανείων που μας οφείλουν και τα δανεικά που οφείλουμε να επιστρέψουμε στη διετία- το κενό ανεβαίνει στα 15 δισ. ευρώ. Και αν υπολογίσουμε και το 2016 ξεπερνά τα 21 δισ. ευρώ. Κι όλα αυτά απλώς για να επιστρέφουμε αυτά που μας δανείζουν. Επομένως, το ύψος του τρίτου δανείου μπορεί να υπολογίζεται μεταξύ 11 και 20 δισ. ευρώ. Ωστόσο, φαίνεται πιο πιθανό ένα μέρος του να καλυφθεί με μετάθεση της εξόφλησης των δανεικών που οφείλει η Ελλάδα μεταξύ 2014 και 2016. Πρόκειται για δάνεια 20 δισ. ευρώ από την ΕΚΤ και τις κεντρικές τράπεζες της Ευρωζώνης. Με δεδομένο ότι η ΕΚΤ ξεκαθαρίζει ότι δεν συμμετέχει σε νέα χρηματοδότηση και το ίδιο διαβεβαιώνουν οι άλλες κεντρικές τράπεζες της Ευρωζώνης, η μόνη λύση που απομένει είναι να μετατεθούν όλα τα δάνεια του πρώτου και δεύτερου μνημονίου (της ΕΚΤ και διακρατικά, όχι όμως του ΔΝΤ), σε ένα τρίτο πακέτο που θα ενσωματώνει και τα δύο προηγούμενα υπό την ομπρέλα του ESM. Αυτό πρακτικά σημαίνει «φόρτωμα» του ESM με ένα δάνειο σχεδόν 200 δισ. ευρώ, επαυξημένο κατά 10 τουλάχιστον δισ. πρόσθετου δανεισμού και εκτεινόμενο σε βάθος χρόνου πολλών δεκαετιών. Όσο για το μνημόνιο που θα το συνοδεύει, θα εκτείνεται πολύ πέραν του 2017, ίσως και μέχρι το 2020, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Εξού και τρίτο, μακρύτερο και… φαρμακερό.
Κι άλλα μέτρα
Το τι συνεπάγεται ένα νέο μνημόνιο, είναι ήδη σαφές -για νέα μέτρα μίλησαν ξεκάθαρα Ντράγκι και Ντάισερμπλουμ- και θα γίνει ακόμη σαφέστερο με την έλευση της τρόικας την επαύριο των γερμανικών εκλογών. Πέρα από τα προαπαιτούμενα της επόμενης δόσης (διαθεσιμότητες-απολύσεις, κλείσιμο αμυντικών βιομηχανιών, αποκρατικοποίηση ΕΥΔΑΠ, απελευθέρωση δικηγορικών πράξεων), οι τροϊκανοί έρχονται για να προετοιμάσουν το έδαφος στο νέο μνημόνιο. Θα περάσουν, μάλιστα, την κυβέρνηση από την πρόσθετη δοκιμασία ενός νέου Μεσοπρόθεσμου Προγράμματος για την περίοδο 2014-2017 στο οποίο απαιτούν να ενταχθούν πρόσθετα μέτρα ύψους άνω των 4 δισ. ευρώ και μάλιστα να ψηφιστούν τώρα, πριν ληφθούν οι αποφάσεις για το τρίτο πακέτο.
Πόσο μπορεί να αντέξει πολιτικά η κυβέρνηση αυτή τη δοκιμασία, η οποία κατεδαφίζει όλη την προπαγάνδα του Μαξίμου περί «απελευθέρωσης» από τα μνημόνια και recovery story (μια και το success story μάς άφησε χρόνους); Εξαρτάται από τις διαθέσεις και την ένταση των πιέσεων που θα ασκήσουν οι πιστωτές. Αν έλθουν με εξόφθαλμες απαιτήσεις για παράδοση των «κλειδιών του κράτους» είναι προφανές ότι και ο ίδιος ο θλιβερός κυβερνητικός θίασος θα επιδιώξει μια ηρωική εκλογική έξοδο. Για να γίνει εύπεπτο ένα νέο μνημόνιο, θα πρέπει να έχει πολύ στρογγυλευμένες γωνίες και να παρουσιαστεί ως γενναιοδωρία των εταίρων, πράγμα απίθανο με βάση της διαθέσεις που επικρατούν στο Βερολίνο. Αν, μάλιστα, επαληθευτούν οι φήμες που φέρουν τους πιστωτές διατεθειμένους να απαιτήσουν τις υπογραφές και της αντιπολίτευσης σε κάθε πράξη υποθήκευσης της χώρας, το κλίμα αναμένεται εκρηκτικό. Σε κάθε περίπτωση, το γεγονός ότι οι εταίροι ετοιμάζονται να βάλουν σε μνημονιακό γύψο τη χώρα για τουλάχιστον άλλα 4-5 χρόνια, δεσμεύοντας τις μελλοντικές πολιτικές επιλογές του λαού, είναι μια πρόκληση και για την Αριστερά και το δικό της σχέδιο «απελευθέρωσης» από τα μνημόνια.
