Με φόντο την απειλή αναζωπύρωσης της κρίσης στην Ευρωζώνη η αφόρητη πίεση των δανειστών στην κυβέρνηση, που χάνεται μαζί με τις «κόκκινες» γραμμές της
Τίποτε δεν πάει καλά στη Γιουρολάνδη. Όλα είναι εντελώς εκκρεμή και αβέβαια, είτε αφορούν την αποικιοποιημένη περιφέρεια είτε τον μητροπολιτικό πυρήνα της. Κι ακόμη χειρότερα: όλος ο καπιταλιστικός περίγυρος αποπνέει στασιμότητα. Η κινεζική ανάπτυξη επιβραδύνεται, η κινεζική κεντρική τράπεζα μειώνει τα επιτόκια, η ιαπωνική οικονομία περιδινείται γύρω από τα εκλογικά τρικ της κυβέρνησης Άμπε, που θέλει να ανεβάσει την κατανάλωση μέσω… αύξησης του ΦΠΑ, η Wall Street μέρα παρά μέρα κρατάει την ανάσα της για τα στοιχεία της αμερικανικής οικονομίας, ενώ η Ευρωζώνη, με οδηγούς τη Γαλλία και τη Γερμανία, καταγράφει επιβράδυνση στη δραστηριότητα του ιδιωτικού τομέα. Κι εδώ τα χρηματιστήρια κρατούν την ανάσα τους, περιμένοντας το μυστηριώδες τριετές επενδυτικό πακέτο Γιούνγκερ, ύψους 300 δισ. -θα παρουσιαστεί στο Στρασβούργο, την προσεχή Τετάρτη-, και το υπερόπλο του Ντράγκι, την αγορά ομολόγων (και κρατικών) από την ΕΚΤ, μέχρι και 1 τρισ. ευρώ. Μικρή πρόγευση έδωσε χθες, με την εκκίνηση της αγοράς καλυμμένων (και τοξικών) τίτλων και με την εμφατική επανάληψη του κλισέ: «Η ΕΚΤ θα κάνει ό,τι χρειαστεί για να αποφύγει τον αποπληθωρισμό». Η χαρά των χρηματιστηρίων…
Τρίτη ύφεση;
Καλή η προσπάθεια, αλλά δεν αρκεί. Η S&P και πολλοί ακόμη «αισθητήρες» του παγκόσμιου καπιταλισμού εκφράζουν την ανησυχία τους ότι η Ευρωζώνη μπορεί να αποτελέσει ξανά το επίκεντρο μιας νέας οικονομικής αναταραχής και η ίδια να γίνει πεδίο του φαινομένου τριπλής ύφεσης (triple dip recession) σε 7 μόλις χρόνια. Αυτό, αναπόφευκτα, αντανακλάται και στις εντός ευρωπαϊκού ιερατείου ισορροπίες. Ο Ντράγκι δεν έχει εξασφαλίσει την αναγκαία συναίνεση για να προχωρήσει στην ενεργοποίηση του «υπερόπλου» του, η γερμανική ελίτ εξακολουθεί να θεωρεί αδιανόητη κάθε χρηματοδότηση κρατικού χρέους και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο διαπληκτίζεται με το Ευρωκοινοβούλιο για μια διαφορά 4-6 δισ. ευρώ στον κοινοτικό Προϋπολογισμό των περίπου 140 δισ. για το 2015.
Μόνο στο πλαίσιο αυτής της μεγάλης εικόνας είναι δυνατό να γίνει κατανοητή η ελληνική «détail» των τελευταίων 24ώρων, με το «ντεζαβού» του αγωνιώδους παζαριού για την επιστροφή της τρόικας στην Αθήνα και της διαρκούς επαναχάραξης των «κόκκινων γραμμών», μέχρις εξαφανίσεώς τους, από την κυβέρνηση.
Πολιτικές εγγυήσεις
Μια εβδομάδα μετά τη «εντυπωσιακή ελληνική επιστροφή», η αναπτυξιακή επίδοση του τρίτου τριμήνου έχει περάσει στα ψιλά ή συνοδεύεται αποκλειστικά από επιφυλάξεις. Οι επιφυλάξεις είναι πρωτίστως οικονομικές (κανείς δεν πιστεύει στη βιωσιμότητα της ελληνικής ανάπτυξης όσο η Ευρωζώνη σκιάζεται από σύννεφα ύφεσης) αλλά ισότιμα προβάλλονται οι πολιτικές: η κυβέρνηση Σαμαρά έχει χάσει την πολιτική εύνοια των δανειστών, ακόμη και του Βερολίνου. Ο γερμανικός Τύπος φροντίζει να το κραυγάζει: «Ο Σαμαράς χρειάζεται δίχτυ ασφαλείας κι αυτό δεν θα υπάρξει όσο δεν υπάρχουν εγγυήσεις για νέες μεταρρυθμίσεις», γράφει η Frankfurter Allgeimeine Zeitung, ερμηνεύοντας τη σκληρή στάση της τρόικας και εμμέσως του Βερολίνου.
Κι όταν λένε εγγυήσεις, εννοούν πολιτικές εγγυήσεις. Πριν από δυόμισι χρόνια, παραμονές των εκλογών του 2012, αυτές οι «εγγυήσεις» είχαν πάρει τη μορφή θρασύτατων απαιτήσεων να συνυπογράψει ακόμη και η αντιπολίτευση την απόλυτη υποταγή στα μνημόνια. Αυτή τη φορά πήραν τη μορφή μιας άτσαλης κυβερνητικής προσπάθειας να ανοίξει ένας δίαυλος επικοινωνίας και «συναίνεσης» με τον ΣΥΡΙΖΑ που κατέληξε σε φιάσκο. Στο βάθος αυτής της «ατσαλιάς» υπάρχει η πανθομολογούμενη στρατηγική της τρόικας, που «τα λέει της νύφης για να τ’ ακούσει η πεθερά». Δηλαδή, το τελευταίο καψόνι στην κυβέρνηση έχει αποδέκτη και τον ΣΥΡΙΖΑ, ως κυβέρνηση εν αναμονή.
Η στρατηγική αυτή απηχεί, κατά βάση, τις ευρωπαϊκές «συνιστώσες» της τρόικας, που φαίνεται να πιστεύει πολύ στις δυνατότητές της να εξωθήσει την αξιωματική αντιπολίτευση σε θεμελιώδεις συμβιβασμούς. Στον αντίποδα αυτής της πεποίθησης, η υπερατλαντική «συνιστώσα», το ΔΝΤ, τηρεί μια διφορούμενη στάση: Από τη μια πλευρά εμφανίζεται ως ο «σκληρός» της πίεσης προς την ελληνική κυβέρνηση, από την άλλη υπενθυμίζει την σταθερή του θέση ότι το ελληνικό πρόγραμμα δεν βγαίνει χωρίς οι Ευρωπαίοι εταίροι να τηρήσουν τη δέσμευσή τους για εξασφάλιση της βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους.
Τη δέσμευση αυτή ανέλαβε να υπενθυμίσει το Bloomberg, με την αφελή, εκ πρώτης όψεως, έκκληση «δώστε μια ευκαιρία στην Ελλάδα». Ο συλλογισμός που αναπτύσσει το Bloomberg είναι απλός: Είναι προτιμότερη μια ελάφρυνση του ελληνικού χρέους τώρα, από το πολιτικό ρίσκο μιας αυριανής κυβέρνησης που θα φέρει «το τέλος της δημοσιονομικής πειθαρχίας», θα επαναφέρει τον φόβο των κρατικών χρεοκοπιών και «θα θέσει σε κίνδυνο όλο το ευρωπαϊκό project».
Πειραματόζωο πάλι
Βεβαίως, αυτό που πράγματι απειλεί το «ευρωπαϊκό project» είναι ένας νέος γύρος ύφεσης που θα φουντώσει όλες τις θεσμικές και πολιτικές εντάσεις εντός Ε.Ε. και Ευρωζώνης. Όλα τα μέτωπα είναι ενεργά. Η Κομισιόν εξετάζει το ενδεχόμενο μέτρων εναντίον Γαλλίας και Ιταλίας για τις μικρές παρασπονδίες των προϋπολογισμών τους, η Μέρκελ ανασυγκροτεί το μπλοκ των «Βορείων» κατά της χαλάρωσης, προσθέτοντας δίπλα στο «δημοσιονομικό ευαγγέλιο» το «μεταρρυθμιστικό» και ο Ντράγκι δεν διαφωνεί καθόλου σ’ αυτό, αρκεί να του δοθεί ελευθερία κινήσεων να ρίξει όσο ρευστό χρειάζεται για να σώσει κι αυτή την παρτίδα για λογαριασμό του χρηματοπιστωτικού καρτέλ. Η συγκυρία αυτή φέρνει και πάλι τον «Έλληνα ασθενή» στη θέση του πανευρωπαϊκού πειραματόζωου, πάνω στο οποίο αυτή τη φορά θα εφαρμοστεί ένα βαρύ, τριπλό σχήμα οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής μηχανικής.
Το «μηδενικό» κενό των 2,3 δισ. ευρώ
Τυπικά, ο Προϋπολογισμός που κατέθεσε χθες η κυβέρνηση είναι «μονομερής ενέργεια», με την έννοια ότι δεν έχει την έγκριση της τρόικας. Ουσιαστικά πρόκειται για ένα συνονθύλευμα εικονικής πραγματικότητας που έχει προνοήσει για τον πλήρη συμβιβασμό με την τρόικα. Υποτίθεται ότι το μεγάλο χάσμα που χώριζε το κυβερνητικό επιτελείο από την τρόικα ήταν το δημοσιονομικό κενό του 2015, το οποίο οι εκπρόσωποι των δανειστών το υπολογίζουν σε 2,5 δισ. ευρώ, κατά τη μετριοπαθή εκδοχή. Ο Προϋπολογισμός που κατέθεσε η κυβέρνηση υπολογίζει σχεδόν μηδενικό κενό (μόλις 45 εκατ.). Ωστόσο, προβλέπει δύο ακόμη μεγέθη: μια αύξηση των εσόδων κατά 1,2 δισ. ευρώ και μια μείωση δαπανών κατά 1,1 δισ. Το άθροισμα των δύο μεγεθών πλησιάζει το δημοσιονομικό κενό της τρόικας. Έτσι, η κυβέρνηση ευελπιστεί ότι θα «διαπραγματευτεί» μια ήπια αξιολόγηση του εικονικού Προϋπολογισμού της από τους δανειστές, με στόχο την επιστροφή της τρόικας και μια συμφωνία μέχρι τις 8 Δεκεμβρίου ή το αργότερο μέχρι τις 18. Με τι θα γεμίσει το πονηρά προϋπολογισμένο «κενό», είναι άγνωστο. Πάντως, όχι με «ανάπτυξη», όπως ισχυρίζεται η κυβέρνηση.
Σε κάθε περίπτωση, ο απολογισμός της στρατηγικής «εξόδου» από το Μνημόνιο παραπέμπει στην παροιμία «πήγε για μαλλί και βγήκε κουρεμένος»: Όχι μόνο θέμα εξόδου δεν τίθεται, αλλά οι δανειστές προειδοποιούν την κυβέρνηση ότι αν δεν πει «ναι σε όλα» και δεν υπάρξει συμφωνία, τότε θα παραταθεί για τουλάχιστον ένα χρόνο το ισχύον Μνημόνιο. Και το «ναι σε όλα» περιλαμβάνει πολλά: Από τη νέα μείωση των συντάξεων μέχρι το ξήλωμα του συνδικαλιστικού νόμου και την ουσιαστική απαγόρευση της απεργίας. Το τι μπορεί να σημάνει μια τέτοια εξέλιξη για την τωρινή, αλλά και για τη μέλλουσα κυβέρνηση δεν θέλει πολύ φαντασία…
