Συνέντευξη στη Μαρία Ατσελέ
Η πραγματική ιστορία της τελευταίας ομάδας του Δημοκρατικού Στρατού στο Γράμμο, ζωντανεύει στη σκηνή από τη Θεατρική Ομάδα 2510. Πέντε ιστορίες, πέντε γυναικών, μαχητριών της ομάδας, διατρέχουν οριζόντια τη Δεκαετία της Φωτιάς, 1940-1949. Παράλληλα, η θεατρική αφήγηση ενισχύεται από τη βιωματική, εν σκηνή, του 93χρονου σήμερα Τάκη Σάντρα, τελευταίου εν ζωή μέλους της ομάδας. Μια προκλητική σύνθεση θεάτρου, βιωματικής performance και on stage μουσικής. Μνήμη αλλά και ταυτόχρονα σύγχρονο σχόλιο πάνω στη βία και την αντιβία, τις διαχρονικές μικρές και μεγάλες στιγμές του ανθρώπου. Για την παράσταση μιλήσαμε με τις ηθοποιούς Μαρία Καλαϊτζή, Ήρα Μακφέιλ, Αλεξάνδρα Χουλάκη, Ορσαλία Πιπίδη, Κωνσταντίνα Μάργα και τον σκηνοθέτη Ανδρέα Ζαφείρη.
Τι σας ώθησε για μια τέτοια παράσταση τους καιρούς που ζούμε;
Μαρία Καλαϊτζή: Ζούμε μια περίοδο που, από διάφορες πλευρές, επιχειρείται το ξαναγράψιμο της ιστορίας, η απαράδεκτη και προκλητική εξίσωση του κομμουνισμού με το τέρας του φασισμού. Η ταύτιση του ναζισμού με τις δυνάμεις που ιστορικά τον συνέτριψαν. Δεν είναι θέμα μνήμης μόνο. Δεν έχει να κάνει μόνο με το παρελθόν η προσπάθεια αυτή. Έχει να κάνει με το παρόν. Η επίθεση και η συκοφάντηση της περιόδου αυτής είναι προάγγελος πολέμων και επίθεσης ενάντια σε κάθε δικαίωμα και ελευθερία.
Όσα και να κάνουν, η ιστορία δεν πρόκειται να ξαναγραφτεί. Έχει γραφτεί με το αίμα εκατομμυρίων αγωνιστών που πολέμησαν τον ναζισμό-φασισμό.
Ήρα Μακφέιλ: Ειδικά στη χώρα μας, η γενιά αυτή σήκωσε στις πλάτες της, όχι μόνο τον αγώνα ενάντια στον φασισμό αλλά και στις επεμβάσεις των ξένων, που συνεχίστηκαν. Οι δοσίλογοι, όχι απλά δεν τιμωρήθηκαν, αλλά τιμήθηκαν σαν ήρωες, αφού πρώτα πέρασαν από φωτιά και μαχαίρι, όποιον είχε αντισταθεί. Ειδικά ο αγώνας του ΔΣΕ, σαν συνέχεια του αγώνα του ΕΑΜ για «Ελεύθερη Πατρίδα και Πανανθρώπινη Λευτεριά», αποτελεί μοναδική περίπτωση στη σύγχρονη ευρωπαϊκή ιστορία. Ένας ηρωικός και άνισος αγώνας, κόντρα σε κάθε πρόγνωση και λογική συσχετισμών. Ο αγώνας του Ανθρώπου κόντρα στο Θηρίο.
Αλεξάνδρα Χουλάκη: Ειδικά στους πιο νέους ανθρώπους, η περίοδος αυτή, βγαλμένη θαρρείς από σενάρια ταινιών, παραμένει άγνωστη χώρα. Αυτή τη χώρα αποφασίσαμε να εξερευνήσουμε. Και συνεχίζουμε να την εξερευνούμε. Και όσο μαθαίνουμε, τόσο περισσότερο μένουμε έκπληκτες. Καμιά μας δε περίμενε, πριν τρεις μήνες, όταν ξεκινούσαμε αυτό το ταξίδι, τον πλούτο σε εικόνες, γνώσεις και κυρίως συναισθήματα που θα αποκομίζαμε.
Γιατί οι ιστορίες πέντε γυναικών; Τι το ιδιαίτερο έχουν να μας πουν;
Ορσαλία Πιπίδη: Πάνω από το 30% του ΔΣΕ ήταν γυναίκες. Σε καμία άλλη περίπτωση λαϊκού πολέμου δεν υπήρξε τόσο μεγάλη συμμετοχή γυναικών. Ισοτιμία στη μάχη. Μια ακόμη άγνωστη πτυχή. Θέλαμε να δώσουμε την πραγματική ιστορία των τεσσάρων γυναικών-μελών της τελευταίας ομάδας του ΔΣΕ. Τα πρόσωπα που «υποδυόμαστε», είναι πραγματικά. Παρακολουθούμε την πορεία τους, από την πλατεία του χωριού τους (που ήταν ολόκληρος ο κόσμος γι’ αυτές), έως το τέλος της διαδρομής τους, στις κορυφογραμμές του Γράμμου. Πώς και γιατί έφτασαν εκεί; Πως προχωράει η κοινωνική συνείδηση του ανθρώπου;
Κωνσταντίνα Μάργα: Αντί για απάντηση θα μου επιτρέψετε να δώσω τον λόγο στην Ασημίνα Στούπα, 16 χρόνων αντάρτισσα. 16 χρονών. Η Ασημίνα είναι προμηθευτής στο πολυβόλο. Σε μια μάχη το ζώο στο οποίο είναι φορτωμένο το πολυβόλο, σκοτώνεται. Η Ασημίνα με τον διμοιρίτη της το μοιράζονται και το φορτώνονται στην πλάτη. Ανηφόρα, μαχαίρι και από πάνω τα αεροπλάνα να ρίχνουν.
«Αίμα θα φτύσω, το πολυβόλο θα το σώσω, δεν θα πέσει στα χέρια τους». Αυτό είχε να πει. Τίποτα άλλο. «Αίμα θα φτύσω, το πολυβόλο θα το σώσω». Μορφή βγαλμένη από αρχαία τραγωδία. Τέτοιοι χαρακτήρες στο θέατρο είναι στοιχείο-πρόκληση για έναν ηθοποιό.
Πάνω από το 30% του ΔΣΕ ήταν γυναίκες. Σε καμία άλλη περίπτωση λαϊκού πολέμου δεν υπήρξε τόσο μεγάλη συμμετοχή γυναικών. Ισοτιμία στη μάχη. Μια ακόμη άγνωστη πτυχή. Θέλαμε να δώσουμε την πραγματική ιστορία των τεσσάρων γυναικών-μελών της τελευταίας ομάδας του ΔΣΕ
Τι εντύπωση θα προκαλέσει στον θεατή η σύνθεση θεάτρου, βιωματικής performance και on stage μουσικής; Ιδιαίτερα όταν παίρνει μέρος ένας πρωταγωνιστής των γεγονότων όπως ο Τάκης Σάντρας;
Ανδρέας Ζαφείρης: Όταν διαπραγματεύεσαι ένα θέμα «πολιτικό» ή «ιστορικό», είναι πολύ εύκολο να πέσεις στη παγίδα μιας «ηρωικού τύπου» αφήγησης και απεικόνισης. Ή να μην αποφύγεις τον «διδακτισμό» ή ένα κείμενο που να τείνει προς κάποιου είδους «μανιφέστο». Όμως, κάθε τέχνη έχει τη δική της αισθητική γλώσσα και αν δεν την υπηρετήσεις με σεβασμό κινδυνεύεις να υπονομεύσεις, τελικά, τον ίδιο της το στόχο.
Επιλέξαμε λοιπόν μια σύνθεση θεατρικής απεικόνισης, μουσικής ζωντανής και βιωματικής αφήγησης, ώστε να συνθέσουμε την «ιστορικότητα» με το σήμερα. Να αποφύγουμε την παγίδα της «μουσειακού τύπου αναφοράς» αλλά και μιας μεταμοντέρνας αισθητικής που θα υπονόμευε τη διαχρονικότητα.
Η παρουσία του Τάκη Σάντρα, που διηγείται την ιστορία της τελευταίας ομάδας, στην οποία συμμετείχε, λειτουργεί διπλά: αφενός λειτουργεί «μπρεχτικά», καταργώντας το όριο μεταξύ θεατή/ηθοποιού, πραγματικού/φανταστικού και τελικά, τέχνης και ζωής. Από την άλλη, λειτουργεί «αριστοτελικά», καθώς το στοιχείο της «κάθαρσης» ενδυναμώνεται από μια παρουσία ουσιαστικά –και όχι τυπικά– εξωχρονική («ο από μηχανής»).
Είναι η συμμετοχή του, εν τέλει, που μετατρέπει τη θεατρική σκηνή, σε ένα στοιχείο διαπραγμάτευσης ανάμεσα στο τότε και το τώρα. Και αυτό, συνειδητά ή υποσυνείδητα, το εισπράττει στο ακέραιο ο θεατής.
Για το έργο μελετήσαμε σαν ομάδα σημαντικό αρχειακό υλικό. Και όπως η Κωνσταντίνα αναφέρθηκε στην Ασημίνα Στούπα, θα θέλαμε να κλείσουμε με την αφήγηση της Φράγκω Οικονόμου, από την 107η Ταξιαρχία, την ταξιαρχία του Τάκη Σάντρα.
Γιατί, πάνω απ όλα αυτή η παράσταση θέλει να δώσει φωνή. Σε αυτούς που αυτό το δικαίωμα τους το στέρησαν.
«Οι όλμοι πέφτανε. Σπιθαμή γης δεν έμεινε που να μη βάλλεται. Για μια στιγμή ακούω ένα ωχ. Κάποιος συναγωνιστής θα έπεσε, λέω. Εκεί μπροστά μου, χτυπημένος, κείτονταν ο λοχαγός μας, ο άντρας μου. Κώστα, Κώστα, του φωνάζω. Εγώ είμαι, η Φράγκω. Δεν έκρινε. Οι όλμοι συνέχιζαν να σκάζουν κι όπως κοίταξα γύρω μου, τα μάτια μου έπεσαν στο στοιχείο μου, στους συναγωνιστές που με περίμεναν ν’ αρχίσουμε. Μπροστά μου βρισκόταν ξαπλωμένος ο άντρας μου. Σηκώθηκα, έκανα 2 βήματα προς τα εμπρός και ξαναγύρισα πίσω. Μέσα στους αδιάκοπους κρότους έσκυψα πάλι μήπως ακούσω την ανάσα του Κώστα, στο φως του φεγγαριού, να δω αν ανεβοκατέβαινε το στήθος του. Ο άντρας μου ήταν πεσμένος νεκρός. Κείνη τη στιγμή δύο πράγματα πάλευαν μέσα μου, το καθήκον και η αγάπη. Κι από τα δύο κυριάρχησε το καθήκον. Ρίχνοντάς του μια ματιά τράβηξα για το στοιχείο. Ένιωσα την καρδιά μου να πλημμυρίζει από πόνο και μίσος. Μίσος γι’ αυτούς που σκότωσαν τον άντρα μου και μαυρόντυσαν το λαό μας. Και μ’ όλη τη δύναμη της καρδιάς μου πολέμησα κείνη τη βραδιά και το ίδιο θα πολεμώ, γιατί αυτό προστάζει το αίμα του συντρόφου μου κι όλων των συντρόφων μας που έπεσαν για το λαό και την πατρίδα».
Στοχοποίηση από την Χρυσή Αυγή
Σε στοχοποίηση της θεατρικής παράσταση, μέσω δελτίο Τύπου, προέβη η Χρυσή Αυγή με αφορμή μια συνέντευξη του Τάκη Σάντρα, του 93χρονου αγωνιστή του ΔΣΕ και πρωταγωνιστή στο θεατρικό έργο. Φαίνεται ότι ακόμα και μετά από τόσα χρόνια κάποιοι ενοχλούνται να θυμούνται ποιοι πραγματικά πολέμησαν για να προκόψει αυτός ο τόπος.
INFO
Κείμενο: Ανδρέας Ζαφείρης, Θεατρική Ομάδα 2510
Σκηνοθεσία: Ανδρέας Ζαφείρης
Ηθοποιοί: Μαρία Καλαϊτζή, Ήρα Μακφέιλ, Κωνσταντίνα Μάργα, Ορσαλία Πιπίδη, Αλεξάνδρα Χουλάκη. Στη σκηνή επίσης: Τάκης Σάντρας. Music on Stage: Γιώργος Μούχος, κιθάρα, Μαριέττα Τσακμικλή, σαξόφωνο.
Διάρκεια: 85’
3-25 Μαρτίου, για 8 παραστάσεις, στο Θέατρο ΠΚ
Σάββατο: 21:00, Κυριακή: 19:30
Εισιτήρια: Γενική είσοδος 10€, Φοιτητικό/Ανέργων 8€
Τηλέφωνο: 210 9011677 . Οnline ticketing: www.pktheater.gr
Θέατρο ΠΚ
Διεύθυνση: Κασομούλη 30 & Ρενέ Πυώ 2 (Σταθμός Μετρό Νέος Κόσμος, Τραμ: Στάση Νέος Κόσμος, Λεωφορείο: 024 – Στάση Κασομούλη).
