Επιμέλεια: Γιάννης Σχίζας
Όψη φθινοπώρου έχουν φέτος τα δάση της Ελλάδας ήδη από τα μέσα του καλοκαιριού. Τα δάση, ειδικά σε περιοχές της Βόρειας Ελλάδας, είχαν αποκτήσει το χαρακτηριστικό καφέ χρώμα του φθινοπώρου από το καλοκαίρι, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις τα φύλλα των δέντρων είχαν πέσει ή ήταν ήδη έτοιμα να πέσουν…
Τον Ιούνιο στην Κεντρική Μακεδονία είχαμε μέση μέγιστη θερμοκρασία υψηλότερη κατά 4,3°C σε σχέση με τη μέση τιμή το 2010-2019.
Τις ανησυχητικές εικόνες έδωσε στη δημοσιότητα η επιστημονική ομάδα του Climatebook, επισημαίνοντας ότι «το παρατεταμένο χρονικό διάστημα των πολύ υψηλών θερμοκρασιών και οι ελάχιστες βροχοπτώσεις το καλοκαίρι του 2024 είχαν ως αποτέλεσμα να επηρεαστούν το φυσικό περιβάλλον και η υγεία των δασών. Η χαρακτηριστική αυτή εικόνα των δασών παρουσιάζεται σε μεγάλο μέρος της χώρας», ενώ το φαινόμενο είναι εντονότερο σε περιοχές της Κεντρικής και Βόρειας Ελλάδας.
Όπως επισημαίνει στα Νέα ο διευθυντής Ερευνών στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών Κώστας Λαγουβάρδος, σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση του meteo.gr/EAA, σε περιοχές της Κεντρικής Μακεδονίας η θερμοκρασία το καλοκαίρι του 2024 ξεπέρασε τους 37°C για περισσότερες από 35-40 ημέρες, ενώ είχαμε και ελλιπείς βροχοπτώσεις.
Είναι ενδεικτικά τα στοιχεία που έχει συλλέξει η επιστημονική ομάδα του ΜΕΤΕΟ για τις κλιματικές αποκλίσεις στην Ελλάδα: Τον Ιούνιο του 2024 στην Κεντρική Μακεδονία είχαμε μέση μέγιστη θερμοκρασία υψηλότερη κατά 4,3 βαθμούς Κελσίου σε σχέση με τη μέση τιμή της δεκαετίας 2010-2019, ενώ τους +4 βαθμούς Κελσίου έφτασε η απόκλιση και τον Φεβρουάριο. Τους υπόλοιπους μήνες η μέση μέγιστη θερμοκρασία ξεπέρασε κατά 1,5-3,4 βαθμούς Κελσίου το κανονικό για την εποχή.
Η επίδραση της κλιματικής αλλαγής στα δασικά οικοσυστήματα της Ελλάδας απασχολεί τους επιστήμονες. Όπως επισημαίνει έκθεση για την ανθεκτικότητα των ελληνικών δασικών οικοσυστημάτων στην κλιματική αλλαγή που συνέταξε πέρυσι η αρμόδια Επιτροπή του Κέντρου Ερεύνης Φυσικής της Ατμόσφαιρας και Κλιματολογίας της Ακαδημίας Αθηνών, «δεδομένου ότι η αύξηση των περισσότερων δασικών ειδών εξαρτάται κυρίως από τη βροχόπτωση κατά τη διάρκεια της άνοιξης, του καλοκαιριού ή και συνολικά της αυξητικής περιόδου, η μειωμένη διαθεσιμότητα νερού αναμένεται να επηρεάσει σημαντικά τα πρότυπα και τον ρυθμό ανάπτυξης των δέντρων.
Δεδομένης της διαφορετικής ευαισθησίας των δέντρων στις υψηλές θερμοκρασίες και την ξηρασία βάσει του μεγέθους και της ηλικίας τους, είναι ιδιαίτερα πιθανή μια μελλοντική αλλαγή στην ηλικιακή δομή και τη σύνθεση των δασών, με συνεπακόλουθες επιπτώσεις στη δασική βιοποικιλότητα. Οι εκτεταμένες νεκρώσεις και ξηράνσεις δέντρων, σε συνδυασμό με τον αυξημένο κίνδυνο προσβολών από έντομα και παθογόνα, αυξάνουν με τη σειρά τους τον κίνδυνο δασικών πυρκαγιών».
Premium έκδοση «Τα Νέα»
Πιο κοντά οι πόλεμοι για το νερό
Η φθίνουσα διαθεσιμότητα υδάτινων πόρων σε ολόκληρο τον κόσμο θα πρέπει να θεωρείται μία από τις πιο πιεστικές προκλήσεις περιβαλλοντικής ασφάλειας του αιώνα. Ο Φράνσις Γκαλγκάνο, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Γεωγραφίας και Περιβάλλοντος στο Πανεπιστήμιο Villanova στην Πενσυλβάνια, είπε ότι η κακή διακυβέρνηση σε έντονα ευάλωτες περιοχές –ειδικά στις διασυνοριακές λεκάνες απορροής ποταμών– και η βαθύτερη κλιματική κρίση αποτελούν δύο βασικές ανησυχίες.
Η προοπτική των υδάτινων πολέμων είναι μια μακροχρόνια και ενεργή συζήτηση, με όλους, από υψηλόβαθμους αξιωματούχους του ΟΗΕ έως διάσημους ειδικούς στην υδροπολιτική, να εκφράζουν την ανησυχία τους για τους κινδύνους που αναπτύσσονται.
Άλλοι, ωστόσο, είναι πιο δύσπιστοι. Το Διεθνές Ινστιτούτο Νερού της Στοκχόλμης (SIWI), ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός με εξειδίκευση στη διακυβέρνηση του νερού, έχει πει ότι ακόμη και εν μέσω πιθανής αύξησης κοινωνικών συγκρούσεων και βίας, «το νερό μπορεί να είναι μια γέφυρα για ειρηνικές διαπραγματεύσεις παρά ένα έναυσμα ή όπλο πολέμου».
Η βιωσιμότητα του νερού έχει γίνει μια ολοένα και πιο επείγουσα παγκόσμια πρόκληση. Υπολογίζεται ότι ο μισός παγκόσμιος πληθυσμός αντιμετωπίζει ήδη σοβαρή λειψυδρία κατά τη διάρκεια τουλάχιστον ενός μέρους του έτους, ενώ τα στοιχεία που δημοσιεύθηκαν πέρυσι από το Παγκόσμιο Ινστιτούτο Πόρων προειδοποιούσαν ότι ένα εκπληκτικό ποσό 70 τρισεκατομμυρίων δολαρίων –ή 31% του παγκόσμιου ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος– θα μπορούσε να είναι εκτεθειμένο σε υψηλή πίεση λόγω του προβλήματος με το νερό έως το 2050.
Κάτοικοι της πρωτεύουσας του Μεξικού βγήκαν στους δρόμους τον Ιανουάριο για να διαμαρτυρηθούν για την «άνευ προηγουμένου» εβδομαδιαία έλλειψη νερού, οι ιρανικές αρχές προειδοποίησαν τον Ιούνιο ότι η Τεχεράνη και περισσότερες από 800 πόλεις και χωριά κινδυνεύουν από καθίζηση και η Moody’s Ratings πρόσφατα ανέφερε σοβαρές ελλείψεις νερού στην Ινδία, που θα μπορούσαν να βλάψουν την κρατική πιστωτική της δύναμη.
Οι ποταμοί Τίγρης-Ευφράτης, που ακολουθούν περίπου παράλληλες διαδρομές στην καρδιά της Μέσης Ανατολής, αναγνωρίστηκαν ως ένα άλλο σημείο ανάφλεξης.
Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν «φαίνεται να είναι πιο εδραιωμένος στις εθνικιστικές του θέσεις σε πολλά πράγματα, οπότε παίρνει μια απόφαση να δεσμεύσει πραγματικά το νερό; Και τότε έχετε το Ιράκ και τη Συρία χωρίς νερό», πρόσθεσε ο Γκαλγκάνο.
«Έχετε προβλήματα με το νερό που έρχεται στα Ιμαλάια, με την Κίνα – ειδικά τη δυτική Κίνα. Δεν νομίζω ότι υπάρχει κανείς πραγματικά εκεί που μπορεί πραγματικά να τους αμφισβητήσει στρατιωτικά, αλλά είναι ένα σημείο ανάφλεξης για το οποίο ανησυχούμε», συνέχισε.
Εν μέσω φόβων για την προοπτική πολέμων για το νερό, το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών (UNEP) δημοσίευσε τον Μάρτιο μια λίστα με επτά πράγματα που θα μπορούσαν να κάνουν οι χώρες και οι αρμόδιες αρχές για να αντιμετωπίσουν τις διαφαινόμενες ελλείψεις νερού.
Πηγή: ΟΤ
Η μεγαλύτερη αφαίρεση φραγμάτων στην ιστορία των ΗΠΑ
Ο ποταμός Klamath, στις δυτικές ΗΠΑ, είναι απαλλαγμένος από τα τέσσερα τεράστια φράγματά του για πρώτη φορά έπειτα από αρκετές γενιές. Ωστόσο, για τη φυλή Yurok, η επόμενη ημέρα τώρα αρχίζει.
Η Μπρουκ Τόμσον ψαρεύει στον ποταμό Klamath από μικρή. Για την Τόμσον και την οικογένειά της, που ανήκουν στις φυλές Karuk και Yurok από τη βόρεια Καλιφόρνια, το ψάρεμα είναι η δεύτερη φύση τους.
«Το ποτάμι ήταν το μπακάλικό μας», ανέφερε η 28χρονη στο BBC, σημειώνοντας ότι αυτό άλλαξε όταν χιλιάδες νεκροί σολομοί έκαναν την εμφάνισή τους το 2002.
Η χαμηλή ροή νερού από το φράγμα Iron Gate, ένα από τα τέσσερα στον ποταμό, ήταν ένας «ουσιώδης αιτιολογικός παράγοντας» για αυτήν την εξέλιξη, σύμφωνα με έκθεση.
Τα φράγματα αποτελούσαν για καιρό σημείο διαμάχης για τη φυλή, η οποία αγωνιζόταν για την απομάκρυνσή τους από τη δεκαετία του 1990. Το ποτάμι είναι η πηγή ζωής για τα μέλη της, που ζουν από την αλιεία. Το 2022, δόθηκε τελικά το «πράσινο φως» για την απομάκρυνση των τεσσάρων φραγμάτων, 12 χρόνια μετά την υπογραφή μιας αρχικής συμφωνίας, το 2010. Όρεγκον και Καλιφόρνια συμφώνησαν να επωμιστούν από κοινού το βάρος των έργων και τον Οκτώβριο του 2023 απομακρύνθηκε το πρώτο φράγμα.
Επόμενο «στοίχημα» είναι η αποκατάσταση της γης που βρέθηκε στην επιφάνεια μετά το άδειασμα τεσσάρων ταμιευτήρων. Ο προκαταρκτικός σχεδιασμός, με τη συμμετοχή και αυτοχθόνων, ξεκίνησε το 2011. Μεταξύ 2018 και 2021, ξεκίνησε η συλλογή σπόρων από εξειδικευμένες ομάδες σε φυτώρια και αποθήκες, μέχρι να έρθει η ώρα της φύτευσής τους.
Έπρεπε επίσης να ληφθεί υπόψη ποια είδη φυτών θα μπορούσαν να βρεθούν σε επαρκείς ποσότητες, αν υπήρχαν φυτώρια που θα μπορούσαν να διαχειριστούν τις ποσότητες αυτές, καθώς και ποια είδη θα αναπτύσσονταν αρκετά γρήγορα.
Μετά την ολοκλήρωση της φύτευσης, η περιοχή θα παρακολουθείται και θα συντηρείται από ειδικούς για πέντε χρόνια. Η συμμετοχή στην αποκατάσταση ήταν θεραπευτική και για τη φυλή και στέλνει ένα ισχυρό μήνυμα. «Για τόσο καιρό κρατηθήκαμε με τη βία μακριά από τη γη μας και είναι πολύ σημαντικό για εμένα που μπορέσαμε να συμμετάσχουμε», σημείωσε στο BBC η Τόμσον, αναφερόμενη στη διαδικασία αποκατάστασης της γης, που καθοδηγείται από τη φυλή της.
