του Grzegorz Krolikiewicz
Μέσα στο σαββατοκύριακο της «σωτηρίας» της χώρας μας, στο πλαίσιο του προγράμματος Αντίο Χειμώνα που οργάνωσε το Ινστιτούτο Goethe και η Ταινιοθήκη της Ελλάδος, προβλήθηκαν ταινίες-προάγγελοι της πτώσης του ευρωπαϊκού κομμουνισμού. Σχεδόν όλοι οι καλλιτέχνες που παρουσιάστηκαν στο πρόγραμμα υπήρξαν θύματα της «κρατικής εποπτείας», καθώς τα έργα λογοκρίθηκαν, ακρωτηριάστηκαν κι έμειναν ξεχασμένα για καιρό. Κοινό γνώρισμα των ταινιών του αφιερώματος είναι ότι πάλλονται σε μια αίσθηση αλλαγών που έγιναν εμφανείς στην κοινωνία, αρκετά χρόνια αργότερα.
Στην Πολωνία, μια χώρα με μεγάλη κινηματογραφική παράδοση από τη δεκαετία του ’50, παρά το στρατιωτικό νόμο σε ισχύ από το 1981 έως το 1987, γυρίστηκαν ταινίες πρωτόγνωρης ανεξαρτησίας.
Μια από αυτές είναι Το Γεράκι που Χορεύει του G. Krolikiewicz (1977), ένα ανατρεπτικό φιλμ που, στην ουτοπική χροιά του, θυμίζει τα πρώιμα έργα του Welles, του Godard ή του Jodorowsky. Η ταινία πραγματεύεται την άνοδο και την πτώση ενός αγροτόπαιδου στον υπαρκτό σοσιαλισμό, στήνοντας μια διορατική αλληγορία για το πολιτικό καθεστώς και το μέλλον του. Εντυπωσιάζει η οικονομία με την οποία ο σκηνοθέτης αναπαριστά τις σκηνές με μια αφαίρεση που διαφυλάσσει το απολύτως αναγκαίο και προβάλει μόνο αυτό.
Με λήψεις που ποτέ δεν σταματούν να αλλάζουν γωνία, ξαφνιάζοντας με την ποικιλία της οπτικής, των κινήσεων της κάμερας και της εστίασης σε εικόνες που σκιαγραφούν «εξ αντανακλάσεως» την ψυχολογία του ήρωα, το έργο αποδίδει, σε συμπύκνωση, όλες τις εκδοχές της ζωής επί κομμουνισμού, ακόμη και την κατάληξή του.
Χρησιμοποιώντας την πάγια ανάγκη του ανθρώπου να εξελιχθεί και να ανέλθει, η ταινία παρουσιάζει μια κοινωνία όπου όλα θυσιάζονται στον βωμό του καθεστώτος (δάση, χωριά και άνθρωποι), σφηνώνοντας, έτσι, στο μυαλό μας την ιδέα ότι σ’ ένα πολιτικοοικονομικό σύστημα που φτάνει στο σημείο όπου όλα είναι πολύ εύκολα αναλώσιμα, κυοφορείται επανάσταση, προοιωνίζεται αλλαγή.
Τζούλια Γκανάσου
