Το πιο αφόρητο πράγμα είναι να ανοίγεις την ιστοσελίδα της Παγκόσμιας Τράπεζας και να διαβάζεις «πρέπει να σώσουμε ζωές, να αποκαταστήσουμε εισοδήματα και να επαναφέρουμε την παραγωγική ικανότητα των οικογενειών στο Κέρας της Αφρικής». Αυτό θυμίζει το Φιλόπτωχο των πλούσιων ενοριών. Οι κυρίες των κυρίων, που πετάνε στη φτώχεια και στην πείνα ανθρώπους, κάθε εβδομάδα περιθάλπουν μερικά από τα ανθρώπινα κουρέλια των συζύγων.
Έτσι και η Παγκόσμια Τράπεζα, οι διάφορες Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και λοιπές «κυρίες των κυρίων», δυτικών κυβερνήσεων, πολυεθνικών κοκ, που ισοπεδώνουν ολόκληρους πληθυσμούς, σπεύδουν μετά να στείλουν κανένα τσουβάλι αλεύρι στους πεινασμένους, εκτοπισμένους, άρρωστους πρόσφυγες της πενίας.
Χρόνια τώρα, αλλά με πιο καταιγιστικούς ρυθμούς τους τελευταίους μήνες, οι ειδήσεις για την πείνα από το Κέρας της Αφρικής αποκαλύπτουν μια δυσώδη πραγματικότητα.
Το Κέρας της Αφρικής περιλαμβάνει τη νοτιανατολική Αιθιοπία, την Κένυα και τη Σομαλία. Η Σομαλία πλήττεται από λιμό εδώ και δεκαετίες και η συγκυριακή ξηρασία στην περιοχή, τα δυο τελευταία χρόνια, ή η αύξηση του πληθυσμού δεν αποτελούν επαρκείς αιτίες. Όπως επισημαίνει και ο ειδικός συντάκτης του BBC (26/7), ανάμεσα στις διάφορες τετριμμένες εξηγήσεις του, στη βόρεια Κένυα είναι τόση η χρόνια εγκατάλειψη του πληθυσμού και η έλλειψη υποδομών που δεν μπορεί να υπάρξει μια στοιχειώδης προετοιμασία για τις ξηρασίες.
Τα αίτια της πείνας είναι πολύ περίπλοκα και εδράζονται στη νεοαποικιοκρατία, την αποστέρηση εκατομμυρίων ανθρώπων από τη γη τους και τη χρήση της για παραγωγή προϊόντων εξαγωγής κυρίως από πολυεθνικές εταιρίες, στην πολιτική παρέμβαση της Δύσης στο πλαίσιο του «πολέμου κατά της τρομοκρατίας» και, ως βασικό κρίκο στην αλυσίδα, την τεραστίων διαστάσεων κερδοσκοπία στα τρόφιμα. Η μετατροπή πολλών χωρών του Τρίτου Κόσμου, ιδίως της Αφρικής, σε καθαρούς εισαγωγείς τροφίμων μέσω αλλεπάλληλων οικονομικών και πολιτικών καταναγκασμών, η διάλυση της τοπικής οικονομίας και των δικτύων μικρεμπορίου που συντήρησαν τους πληθυσμούς της Αφρικής επί αιώνες, η υπερχρέωση και τα προγράμματα του ΔΝΤ τις κατέστησαν απόλυτα εξαρτώμενες από την ξένη βοήθεια για να τραφεί ο πληθυσμός τους. Και η ξένη βοήθεια έρχεται πάντα υπό όρους και εξαρτάται από το πόσο υποκύπτει η κάθε χώρα στις απαιτήσεις αυτών που έχουν το χρήμα. Οι οποίοι, επιπροσθέτως, διαφθείρουν τους τοπικούς αξιωματούχους. Ειδικά ο σομαλικός πληθυσμός φαίνεται καταδικασμένος σε θάνατο αφού εξαρτάται από δωρεές και οι Αμερικανοί μπλοκάρουν τη βοήθεια λόγω της δράσης της Al-Shabab, μιας εξτρεμιστικής ισλαμικής οργάνωσης, και της πειρατείας που αποτέλεσε την έσχατη καταφυγή των πεινασμένων Σομαλών.
Η κερδοσκοπία
Από το 2006 που άρχισαν αν αυξάνονται αλματωδώς οι τιμές των τροφίμων, πράγμα που οδήγησε σε εξεγέρσεις από την Αϊτή μέχρι τη Μοζαμβίκη, το 2008, και από το δεύτερο μισό του 2010 μέχρι σήμερα που ξανά εκτοξεύονται στα ύψη, τα ΜΜΕ βρίθουν εξηγήσεων. Αύξηση του πληθυσμού, αύξηση της ζήτησης, μείωση των αποθεμάτων, βιοκαύσιμα, επιδοτήσεις αγροτικών προϊόντων, φυσικές καταστροφές καταγράφονται ως αιτίες. Και πράγματι όλα αυτά αποτελούν παράγοντες του προβλήματος πείνα. Όμως ο πιο καίριος, όπως σήμερα αναγνωρίζεται ευρέως, είναι η κερδοσκοπία στα τρόφιμα. Εδώ υπάρχει μια αιτιώδης αλυσίδα. Μετά την κρίση των μετοχών των εταιριών υψηλής τεχνολογίας, το 2001, τα πλεονάζοντα κεφάλαια κατευθύνθηκαν σκόπιμα προς άλλους κερδοφόρους τομείς, αρχικά στα ακίνητα και ύστερα από την κρίση του 2007 στα τρόφιμα και στις πρώτες ύλες. Εν τω μεταξύ, η πολιτική εξουσία είχε ανοίξει το δρόμο. Η κερδοσκοπία στα τρόφιμα συνδέεται άμεσα με την κατάργηση των κανόνων στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Το 2000, οι ΗΠΑ με το νόμο Commodity Futures Moderninazion, εξαίρεσαν τα τρόφιμα από τη ρυθμιστική εποπτεία. Δηλαδή, κατάργησαν τα όρια στον αριθμό των μελλοντικών συμβολαίων πώλησης που μπορεί να κρατά οιοσδήποτε παράγοντας της αγοράς καθ’ οιανδήποτε στιγμή. Οι γνωστές τράπεζες Goldman Sachs, Morgan Stanley, Barclays κ.ά., καλά τοποθετημένες, λόγω της διαπλοκής τους με την εξουσία, ανέπτυξαν «επενδυτικά σχήματα» στα εμπορεύσιμα τρόφιμα, ειδικά στην αγορά μελλοντικών συμβολαίων με τη βλέψη η μελλοντική τιμή να είναι υψηλότερη. «Θεσμικοί επενδυτές» άρχισαν να ρίχνουν χρήματα σ’ αυτά τα επενδυτικά σχήματα, ιδίως ύστερα από την κατάρρευση της αγοράς ακινήτων, με αποτέλεσμα να οδηγήσουν στα ύψη τις τιμές των τροφίμων.
Κρατώντας απεριόριστο αριθμό συμβολαίων μελλοντικής πώλησης οι χρηματοπιστωτικοί όμιλοι εμπόδιζαν τεράστιες ποσότητες τροφίμων να εισέλθουν στην αγορά και ανάμεσα στο 2005 και το 2008 40 εκατομμύρια άνθρωποι οδηγήθηκαν στην ακραία πείνα.
Ακόμη και διορθωτικές ενέργειες που έγιναν από το αμερικανικό Κογκρέσο, όχι λόγω ευαισθησίας για τους πεινασμένους, αλλά γιατί η χρηματοπιστωτική κερδοσκοπία επηρεάζει επίσης τις τιμές του πετρελαίου, του χρυσού κ.λπ., υπονομεύονται από την ισχύ που διαθέτουν οι χρηματιστές στις υπηρεσίες της αμερικανικής κυβέρνησης.
Έτσι ο νόμος Ντοντ-Φρανκ που απαιτούσε από την Επιτροπή Εμπορίας Παραγώγων επί Εμπορευμάτων (CFTC), να θέσει όρια από τον Απρίλιο του 2011 στη διακράτηση μελλοντικών συμβολαίων, συναντά μεγάλες δυσκολίες εφαρμογής μέχρι σήμερα. Η εν λόγω επιτροπή πρότεινε ένα όριο της τάξης του 25% στις ποσότητες εμπορευμάτων που παραδίδονται πάνω στις οποίες αναπτύσσονται τα χρηματοπιστωτικά παράγωγα. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι τέσσερις χρηματιστικοί παράγοντες μπορούν να ελέγχουν όλες τις διαθέσιμες στην αγορά ποσότητες τροφίμων.
Η κωλυσιεργία της Επιτροπής και οι προτάσεις της σχετίζονται απόλυτα με το ότι τόσο ο επικεφαλής της Γκάρι Γκέσλερ, όσο και επιφανή μέλη της συνδέονται άμεσα με τον χρηματοπιστωτικό τομέα. Ο μεν Γκέσλερ είχε διατελέσει επί 18 χρόνια ανώτατο στέλεχος της Goldman Sachs, είχε υπηρετήσει επίσης ως υφυπουργός χρηματοπιστωτικών υποθέσεων επί Κλίντον και έπαιξε καίριο ρόλο στην κατάργηση των ρυθμίσεων, οι δε άλλοι υπήρξαν μέλη λόμπι που πίεζαν για την απελευθέρωση της κερδοσκοπίας.
Το 2009, η Goldman Sachs αποκόμισε από την κερδοσκοπία στα τρόφιμα 5 δισ. δολάρια. Η άλλη όψη αυτού του νομίσματος είναι ότι η Αιθιοπία, από 84 εκατ. δολάρια για αγορά σιταριού έπρεπε να πληρώσει 465 εκατ. μέσα σε δυο μόλις χρόνια. Στη Σομαλία η τιμή του σόργου, που αποτελεί βασική τροφή, αυξήθηκε το 2010 κατά 240%. Στην Κένυα η τιμή του καλαμποκιού τριπλασιάστηκε. Η χρόνια καταλήστευση, η κατεδάφιση των υποδομών, η διαφθορά, οι κυβερνήσεις-μαριονέτες έχουν παραλύσει τα πάντα, τόσο που ακόμη και όταν οι σοδειές είναι καλές και ξηρασίες δεν υπάρχουν να μην μπορούν να συγκεντρωθούν τα τρόφιμα, ώστε να εξασφαλίζεται σχετική επάρκεια στις δύσκολες εποχές.
Σ’ όλα αυτά θα έπρεπε να προστεθεί ότι η διάσωση των τραπεζών και η διοχέτευση δημόσιου χρήματος σε ιδιωτικά χέρια στις χώρες της Δύσης συντέλεσε στο να μην ανταποκριθούν ούτε στα προγράμματα φιλανθρωπίας, παρότι είχαν εγκαίρως προειδοποιηθεί, με αποτέλεσμα το Πρόγραμμα Τροφίμων του ΟΗΕ να υποστεί μειώσεις, σε μια εποχή που υπήρχε επείγουσα ανάγκη.
