Η καθ’ ημάς Καθαρά Δευτέρα της 19ης Φεβρουαρίου, στις Βρυξέλλες είναι μια κανονική Δευτέρα που θα ρίξει φως ή σκιές στις προσδοκίες της «καθαρής εξόδου» από το Μνημόνιο. Η διπλή συνεδρίαση Eurogroup και ESM –πρακτικά, οι ίδιοι υπουργοί Οικονομικών της Ευρωζώνης απλώς θα συνεδριάσουν με διπλή ιδιότητα– θα εγκρίνει το επικαιροποιημένο Μνημόνιο που έχει διαμορφωθεί κατά την τρίτη αξιολόγηση, το οποίο θα κληθεί να συνυπογράψει η Κομισιόν, ανοίγοντας τον δρόμο για εκταμίευση μιας δανειακής υποδόσης 5,7 δισ., με την «ουρά» της, άλλο 1 δισ., να αφήνεται για τον Απρίλιο.
Οι τελευταίες εκκρεμότητες της τρίτης αξιολόγησης γίνεται προσπάθεια να κλείσουν μέχρι Δευτέρα, ώστε να μην απαιτηθεί νέα συνεδρίαση του ESM και να μείνει «καθαρός» ο διάδρομος για έναρξη της τελευταίας αξιολόγησης, που συνδέεται με μια ακόμη δανειακή δόση 11 δισ. ευρώ και ολοκλήρωση του Μνημονίου. Η επίσπευση της επίσκεψης του κουαρτέτου στην Αθήνα (26/2) δείχνει τη σπουδή των δανειστών να κλείσουν την ελληνική εκκρεμότητα.
Αλλά το πώς ακριβώς θα κλείσει είναι αντικείμενο τόσο δημόσιων όσο και παρασκηνιακών τριβών. Το πώς αυτές οι τριβές διαπερνούν τους 19 υπουργούς Οικονομικών της Ευρωζώνης και τις άλλες συνιστώσες του κουαρτέτου, το πώς επηρεάζει τον κυβερνητικό σχεδιασμό για «καθαρή έξοδο» θα φανεί και στη διπλή συνεδρίαση της Καθαράς Δευτέρας.
Ο κανονισμός 472/2013
Τις προηγούμενες μέρες συνεχίστηκε η δημόσια αντιπαράθεση κυβέρνησης και διοικητή της ΤτΕ για το αν η έξοδος από τα Μνημόνια θα γίνει με ή χωρίς προληπτική πιστωτική γραμμή, η οποία συνεπάγεται ένα νέο μίνι πρόγραμμα. Δεν είναι σαφές σε ποιο βαθμό η επιμονή Στουρνάρα σ’ αυτό το σενάριο, πέρα από τη δική του πολιτική ατζέντα, υπηρετεί και τις θέσεις της ΕΚΤ. Η ίδια η ΕΚΤ, απαντώντας σε ερωτήσεις ευρωβουλευτών (Κ. Κούνεβα) για τον ρόλο της, παραπέμπει σταθερά στον Κανονισμό 472/2013 ο οποίος προβλέπει όχι μόνο δυνατότητα προσφυγής σε προληπτική πιστωτική γραμμή μετά τη λήξη ενός προγράμματος χρηματοδοτικής στήριξης, αλλά και παράταση της εποπτείας μέχρι να εξοφληθεί τουλάχιστον το 75% της χρηματοδοτικής συνδρομής που έχει λάβει. Μάλιστα, με πρόταση της Κομισιόν και απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, η εποπτεία μπορεί να είναι ενισχυμένη –δηλαδή σχεδόν μνημονιακή– ως προς την ΕΚΤ και την «ευστάθεια» του χρηματοπιστωτικού συστήματος, αν κριθεί ότι «παραμένει ο κίνδυνος δημοσιονομικής βιωσιμότητας του κράτους μέλους.
Ο επίτροπος Πιερ Μοσκοβισί έσπευσε να πάρει θέση στην αντιπαράθεση, αποκλείοντας προληπτική πιστωτική γραμμή. «Τίποτα σε σχέση με την Ελλάδα δεν μπορεί να μοιάζει ξανά με υποχρεωτικό πρόγραμμα», είπε, προσθέτοντας ταυτόχρονα ότι πρέπει να υπάρξει η «κατάλληλη» μεταμνημονιακή εποπτεία. Τι σημαίνει, όμως, «κατάλληλη» μεταμνημονιακή εποπτεία;
Κατά την Κομισιόν σημαίνει μεν επιστροφή στην «κανονικότητα» της Ευρωζώνης, δηλαδή επανένταξη της Ελλάδας στη διαδικασία του λεγόμενου «Ευρωπαϊκού Εξαμήνου», το οποίο αποτελεί τη σταθερή διαδικασία δημοσιονομικής επιτήρησης κάθε χώρας του ευρώ. Αλλά προϋπόθεση γι’ αυτό, όπως τονίζει και ο επίτροπος Μοσκοβισί, είναι να παρουσιάσει μέχρι τον Απρίλιο η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ- ΑΝΕΛ ένα «εθνικό σχέδιο σταθεροποίησης και ανάπτυξης» βάσει του οποίου θα ασκείται η μεταμνημονιακή εποπτεία. Το σχέδιο αυτό, ανεξάρτητα από τη συσκευασία του, θα περιλαμβάνει δημοσιονομικές δεσμεύσεις, ιδιαίτερα το πώς θα διασφαλιστούν πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% μέχρι το 2021 και 2% μακροπρόθεσμα, αλλά και δεσμεύσεις για τα κόκκινα δάνεια και την κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών, για τις ιδιωτικοποιήσεις, τον φοροεισπρακτικό μηχανισμό και τον εκσυγχρονισμό της δημόσιας διοίκησης, την απελευθέρωση των αγορών κ.λπ. Πρακτικά, πρόκειται για ένα ακόμη –μεταμνημονιακό– Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα που θα «κουμπώνει» με το καθεστώς ενισχυμένης εποπτείας μετά τον Αύγουστο.
Το «υβρίδιο» και το ΔΝΤ
Οι δανειστές, ή τουλάχιστον οι περισσότερες συνιστώσες τους, δεν θεωρούν αυτό το πλαίσιο «καθαρή έξοδο» από το Μνημόνιο, όπως συνέβη στην περίπτωση της Πορτογαλίας και της Ιρλανδίας και όπως θα προτιμούσε η κυβέρνηση να χαρακτηριστεί. Μιλούν περισσότερο για ένα «υβριδικό πρόγραμμα», το οποίο θα βασίζεται κυρίως στον προαναφερθέντα Κανονισμό 472/2013 και πρακτικά για πρώτη φορά θα εφαρμοστεί στην Ελλάδα. Οι σχετικές αναφορές σε «υβριδικό πρόγραμμα», που άλλοι κοινοτικοί αξιωματούχοι το συνδέουν με προληπτική πιστωτική γραμμή και άλλοι όχι, έγιναν για πρώτη φορά τον Νοέμβριο (βλέπε άρθρο στον Δρόμο, 4/11/2017, «”Υβριδική” μεταμνημονιακή εποχή»), αλλά επαναλαμβάνονται τώρα (βλέπε σχετικά ρεπορτάζ Euro2day.gr, στις 14 και 15 Φεβρουαρίου) σε προπαρασκευαστικά έγγραφα που διαρρέουν.
Η επιστροφή στην «κανονικότητα» της Ευρωζώνης προϋποθέτει μια κυβερνητική πρόταση που θα περιλαμβάνει δημοσιονομικές δεσμεύσεις για τα πρωτογενή πλεονάσματα, τα κόκκινα δάνεια, την κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών, τις ιδιωτικοποιήσεις κ.λπ. Πρακτικά, πρόκειται για ένα ακόμη –μεταμνημονιακό– Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα που θα «κουμπώνει» με το καθεστώς ενισχυμένης εποπτείας μετά τον Αύγουστο
Αστάθμητος παράγοντας σε αυτές τις διεργασίας είναι το ΔΝΤ και οι απαιτήσεις του για το χρέος. Η ηγεσία του ΔΝΤ έχει μεν επιλέξει να είναι «συνεργάσιμη» με τους Ευρωπαίους εταίρους της με προοπτική να παραμείνει στο ελληνικό πρόγραμμα, αλλά περιμένει να δει αν πράγματι το γαλλικό μοντέλο ελάφρυνσης του χρέους (δηλαδή, σε συνάρτηση με τον ρυθμό ανάπτυξης) πάνω στο οποίο δουλεύει ο ESM φέρνει βιώσιμο αποτέλεσμα. Για να αποδεχθεί το ΔΝΤ αυτό το αποτέλεσμα, πρέπει να υπάρξει σύγκλιση των απαισιόδοξων προβλέψεών του για την ανάπτυξη και τα πλεονάσματα με τις πιο αισιόδοξες των ευρωπαίων δανειστών. Το «εθνικό σχέδιο σταθεροποίησης και ανάπτυξης» που καλείται να παρουσιάσει η κυβέρνηση πρέπει να απαντά στις αντιρρήσεις του ΔΝΤ. Κι αυτό, μαζί με τις επεξεργασίες του ESM για το χρέος, θα μπουν στο μικροσκόπιο του λεγόμενου Washington Group (σ.σ. υπουργοί Οικονομικών Γαλλίας, Γερμανίας, Ισπανίας, Ιταλίας, Eurogroup, ΕΚΤ, Κομισιόν και ΔΝΤ), στο περιθώριο της εαρινής συνόδου ΔΝΤ και Παγκόσμιας Τράπεζας (22-26 Απριλίου) στην Ουάσιγκτον. Ουσιαστικά τότε η διαπραγμάτευση για την ελάφρυνση του ελληνικού χρέους και για την τελική εκδοχή του μεταμνημονιακού «υβριδικού» προγράμματος θα μπει στο «ψητό».
Ο τελικός λόγος στις αγορές
Ο όλος σχεδιασμός μετατοπίζει την κορύφωση του «παζαριού» για την περίοδο Μαΐου – Ιουλίου, οπότε θα πρέπει να ολοκληρωθεί και η τέταρτη αξιολόγηση. Άλλωστε, χρειάζεται τόσο για την ΕΚΤ, όσο και για το ΔΝΤ, να υπάρχει και εικόνα για την κατάσταση των τραπεζών, με βάση τα stress tests που θα έχουν ολοκληρωθεί στις 4 Μαΐου. Χρειάζεται επίσης να έχει ολοκληρωθεί ο κύκλος των (πιθανών) πιστοληπτικών αναβαθμίσεων της Ελλάδας από τους οίκους αξιολόγησης (Fitch, σήμερα, 16/2, Moody’s 30/3 και δεύτερο κύμα αξιολογήσεων από τον Ιούλιο), να διαμορφωθεί το πολυπόθητο μαξιλάρι ρευστότητας των 20 δισ. ευρώ έχει και να έχει δοκιμαστεί η αντοχή των νέων ομολόγων στις ψυχρολουσίες των αγορών (βλέπε σχετικά άρθρο του Π. Δερμενάκη). Άλλωστε, όλος ο επαμφοτερίζων σχεδιασμός εξόδου από τα Μνημόνια, «καθαρής» ή «υβριδικής», και οριστικής επιστροφής στις αγορές χρέους μετά τον Αύγουστο τελεί υπό την αίρεση ότι οι ίδιες οι αγορές δεν θα βάλουν φραγμό, μπαίνοντας σ’ ένα νέο κύκλο διεθνούς κρίσης. Οι αναταράξεις των δυο τελευταίων εβδομάδων κόπασαν, αλλά κανείς δεν βάζει το χέρι στη φωτιά ότι ήταν οι τελευταίες.
