Κραυγαλέα καλλιέργεια πανικού και νέα τελεσίγραφα από τους δανειστές
Με ρήτρα «αυτόματης λιτότητας» επιχειρεί να καλύψει τη «μικρή απόσταση» η κυβέρνηση
Του Γιάννη Κιμπουρόπουλου
Αυτό που είναι πιθανότερο να προκύψει τη Δευτέρα το βράδυ, κατά την έκτακτη Σύνοδο Κορυφής της Ευρωζώνης, δεν είναι ο «έντιμος συμβιβασμός» που επιδιώκει η κυβέρνηση, αλλά μια παράταση του εκβιαστικού πλαισίου εντός του οποίου οι δανειστές επιδιώκουν να αποσπάσουν μεγαλύτερες υποχωρήσεις από την κυβέρνηση.
Το αποκορύφωμα της εκβιαστικής τακτικής των δανειστών δεν ήταν τόσο το επίσημα διατυπωμένο διά του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ τελεσίγραφο «συμφωνία ή χρεοκοπία», όσο η αριστοτεχνική σκηνοθεσία του μίνι bankrun που σημειώθηκε αυτή την εβδομάδα. Μέχρι και το μεσημέρι της Παρασκευής, στα ATM των τραπεζών της Αθήνας σχηματίζονταν αξιοσημείωτες ουρές, οι τραπεζοϋπάλληλοι ανατροφοδοτούσαν συνεχώς τα μηχανήματα, επιχειρήσεις ενημέρωναν το προσωπικό τους ότι καταβάλλουν μεν τη μισθοδοσία, αλλά είναι πιθανό οι εργαζόμενοι να μην μπορέσουν να την εισπράξουν, διευθυντικά στελέχη τραπεζών ενημέρωναν «εκλεκτούς» πελάτες για τις δυνατότητες «νόμιμης» μεταφοράς τους σε λογαριασμούς στο εξωτερικό. Η ΕΚΤ, που μόλις την Τετάρτη είχε αυξήσει κατά 1,1 δισ. την έκτακτη ρευστότητα μέσω ELA, χθες Παρασκευή άνοιξε κι άλλο τη στρόφιγγα, χωρίς να ανακοινώσει ποσό. Πιθανότατα η γραμμή της ρευστότητας θα μείνει ανοικτή τουλάχιστον μέχρι το τέλος της επόμενης εβδομάδας, οπότε κλείνει ο τρέχων κύκλος εξελίξεων, με τη δεύτερη προγραμματισμένη Σύνοδο Κορυφής της Ε.Ε.
Θίασος προβοκατόρων
Το bankrun, που κόστισε στις τράπεζες εκροή περίπου 3 δισ. σε μια εβδομάδα, ήταν προϊόν κραυγαλέας σκηνοθεσίας, που στο πλαίσιο μιας «ευνομούμενης» διακρατικής ένωσης θα ήγειρε πολιτικές, διοικητικές, αστικές και ποινικές ευθύνες για καθένα από τους πρωταγωνιστές του. Πρώτα, το ΔΝΤ αποχώρησε από το BrusselsGroup διαμορφώνοντας κλίμα ναυαγίου. Έπειτα, ο «διαμεσολαβητής» Γιούνκερ πιστοποίησε το «ναυάγιο» εκ μέρους και των άλλων συνιστωσών της πρώην τρόικας. Στη συνέχεια ο διοικητής της ΤτΕ Γ. Στουρνάρας δημοσιοποίησε -μια εβδομάδα νωρίτερα από τα προβλεπόμενα- την έκθεση ιδεών για την επερχόμενη έξοδο από την Ευρωζώνη αν δεν υποχωρήσει η κυβέρνηση, η διευθύντρια του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ χαρακτήρισε «χρεοκοπία» τη μη πληρωμή του ΔΝΤ στις 30 Ιουνίου, αν και τυπικά αναρμόδια, ενώ το μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΕΚΤ Μπενουά Κερέ διέρρευσε στο Reuters δήλωση ότι δεν ξέρει αν τη Δευτέρα θα ανοίξουν οι ελληνικές τράπεζες. Τέλος, ο Ντάισελμπλουμ πρόσθεσε ότι «η φυγή κεφαλαίων δείχνει ότι οι πολίτες ανησυχούν». Τελικά, αυτοεκπληρούμενη προφητεία θα επιβεβαιωνόταν, αν δεν επενέβαινε ο ίδιος ο «προφήτης», η ΕΚΤ, αυτή τη φορά ως από μηχανής θεός του χρήματος.
Η προβοκατόρικη συμπεριφορά των «θεσμών» ξεπέρασε κάθε όριο και στο πεδίο των συμβολισμών. Το γραφείο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Αθήνα εμφανίστηκε ως… χορηγός επικοινωνίας της κινητοποίησης του μνημονιακού μπλοκ στο Σύνταγμα υπό το σύνθημα «Μένουμε Ευρώπη», την Πέμπτη, προπαγανδίζοντας και προβάλλοντάς την. Αλλά, αν αυτό είναι το γραφικό στοιχείο της υπόθεσης, η αμετροέπεια των θεσμικών εκπροσώπων έδωσε ρέστα. Ο επικεφαλής του Eurogroup δήλωσε ότι «η Συμφωνία απαιτεί δύσκολα διαρθρωτικά μέτρα, αλλά και πολιτικούς που να είναι έτοιμοι να λένε την αλήθεια στον λαό τους». Σε ανάλογο ύφος ο Λαγκάρντ επεσήμανε την «άμεση ανάγκη να διαμορφώσουμε διάλογο με ενήλικες στην αίθουσα (σ.σ. του Eurogroup)». Ως εκ τούτου, όσοι απορούν για την παρατεταμένη, παράδοξη σιωπή του Β. Σόιμπλε, θα αντιλαμβάνονται τώρα ότι δεν έχει λόγους να μιλάει, όταν έχει εξασφαλίσει τόσους αντικαταστάτες και στο Eurogroup, και στην Κομισιόν, και στην ΕΚΤ, και στο ΔΝΤ.
Η κυβέρνηση αντέδρασε αμήχανα στο απροκάλυπτο σκηνικό εκβιασμού. Ενώ η πρόεδρος της Βουλής επέστρεψε ως απαράδεκτη την έκθεση της ΤτΕ, «κύκλοι» του Μαξίμου κατήγγειλαν σχέδιο «άσκοπης, τεχνητής φυγής κεφαλαίων», με την υποσημείωση ότι «αυτές οι τακτικές είναι βούτυρο στο ψωμί των δανειστών». Άστοχο σχόλιο, αφού το μίνι bankrun ενορχηστρώθηκε απροσχημάτιστα από κορυφαίους, επωνύμους εκπροσώπους των ίδιων των δανειστών. Και η ενορχήστρωση θύμισε έντονα την περίπτωση της Κύπρου, αλλά και της Ιρλανδίας, σύμφωνα με τις πρόσφατες καταγγελίες πρώην στελέχους του υπουργείου Οικονομικών της χώρας για τις συνθήκες υπό τις οποίες υποχρεώθηκε σε δανεισμό και Μνημόνιο.
Μπαλαντέρ το ΔΝΤ
Τούτων δοθέντων, το «καλύτερο» κακό σενάριο που προωθούν οι δανειστές για την έκτακτη σύνοδο τη Δευτέρα είναι αυτό της παράτασης της ισχύουσας συμφωνίας και διαπραγμάτευσης μέχρι το τέλος του χρόνου. Προβλήθηκε από την εφημερίδα DieZeit ως εναλλακτική πρόταση της γερμανικής κυβέρνησης, αναπαράχθηκε από διεθνή ΜΜΕ ως εναλλακτική λύση της Κομισιόν, με την παραλλαγή της μη συμμετοχής του ΔΝΤ στην παράταση, και φαίνεται να υιοθετείται και από την κυβέρνηση ως ενδιάμεση λύση εκτόνωσης της κρίσης.
Αν επιβεβαιωθεί η δεύτερη εκδοχή παράτασης, άνευ ΔΝΤ, αυτό μπορεί να σημαίνει δύο τινά: ή το Ταμείο αποχωρεί από το ελληνικό πρόγραμμα και το δάνειό του υποκαθίσταται από νέο δάνειο του ESM ή το ΔΝΤ μένει σε ρόλο πολιορκητικού κριού επιβολής «μεταρρυθμίσεων», μέσω των δικών του κύκλων αξιολόγησης του προγράμματος και χωρίς υποχρέωση εκταμιεύσεων. Και στις δύο εκδοχές, πάντως, η ουσιαστική διευθέτηση του χρέους μένει εκκρεμής μέχρι το τέλος της νέας παράτασης, με ενδιάμεση λύση μια δήλωση επιβεβαίωσης της δέσμευσης του 2012 περί εξασφάλισης της βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους, εφόσον παραστεί ανάγκη. Η έκθεση του ESM που χαρακτηρίζει «βιώσιμο» το ελληνικό χρέος προϊδεάζει για τις προθέσεις των δανειστών να το διατηρήσουν ως εργαλείο διαρκούς εκβιασμού.
Διπλή παγίδα
Το σενάριο νέας παράτασης της συμφωνίας μπορεί να προκύψει είτε στη σύνοδο της Δευτέρας είτε σε αυτή της Πέμπτης και Παρασκευής, με τη βαριά ατζέντα της μεταρρύθμισης της Ευρωζώνης. Σε κάθε περίπτωση, κατά τους δανειστές και ιδιαίτερα το Βερολίνο προϋποθέτει «συμφωνία σε τεχνικό επίπεδο» που θα προκύψει τα επόμενα 24ωρα και θα διαπιστωθεί στο έκτακτο Eurogroup, λίγο πριν από τη Σύνοδο της Δευτέρας. Η κυβέρνηση μιλάει για «μικρή απόσταση» που τη χωρίζει από τους δανειστές, οι δανειστές απαιτούν σύγκλιση σε τρία συγκεκριμένα πεδία: δημοσιονομικό, ασφαλιστικό, εργασιακό. Ήδη, πάντως, η κυβέρνηση έχει διανύσει μεγάλο μέρος αυτής της «μικρής απόστασης» με τη νέα πρόταση που κατέθεσε στο τελευταίο Eurogroup για «ρήτρα αυτόματων, οριζόντων περικοπών στις δαπάνες του προϋπολογισμού όποτε διαπιστώνονται δημοσιονομικές αποκλίσεις», και μάλιστα στη βάση εβδομαδιαίων ελέγχων. Πρόκειται για την πιο προχωρημένη, μέχρι σήμερα, υιοθέτηση λιτότητας από την κυβέρνηση, με μόνη τη διαφορά ότι κρατά το «προνόμιο» να επιλέγει το ιδιαίτερο μείγμα αναδιανομής της. Με δεδομένη δε και τη δέσμευση στην παραγωγή πρωτογενούς πλεονάσματος, έστω και στο 1%, η κυβερνητική συνταγή μπορεί να καταλήξει σε διπλή παγίδα πρόσθετης λιτότητας και νέας ύφεσης. Μη λησμονάμε τα ομολογημένα «λάθη» του ΔΝΤ με τους πολλαπλασιαστές σε υπερχρεωμένες και σε μεγάλη ύφεση χώρες: μια μονάδα πλεονάσματος απαιτεί αρκετά παραπάνω από μια μονάδα περικοπών (λιτότητας) και μια μονάδα λιτότητας επ’ ουδενί οδηγεί σε μόλις μισή μονάδα ύφεσης. Με αποπληθωρισμό -2%, μπορεί να οδηγήσει σε ύφεση 1,5% και 2% και 3%, όπως απέδειξε η τραγική πενταετία των μνημονίων. Ατέρμων φαύλος κύκλος.
Ενάντια στις «βεβαιότητες»
Ίσως η καλή γνώση αυτού του φαύλου κύκλου στον οποίο κινδυνεύει να εγκλωβιστεί πάλι η ελληνική οικονομία και κοινωνία μέσω μιας «πάση θυσία συμφωνίας» καθιστά το GRexit μια όχι και τόσο αδιανόητη εναλλακτική ακόμη και για συμβατικές φωνές. Για δεύτερη φορά σε δύο εβδομάδες ο Πολ Κρούγκμαν αμφισβητεί ειρωνικά τις αλαζονικές βεβαιότητες του ευρωμονόδρομου: «Ενδεχομένως η προειδοποίηση από την Τράπεζα της Ελλάδας ότι η υποτίμηση θα οδηγήσει την χώρα στον τρίτο κόσμο να είναι σωστή. Ωστόσο, θα ήθελα να γνωρίζω το μοντέλο και τα ιστορικά παραδείγματα που επιβεβαιώνουν το συμπέρασμα αυτό.
»Αλλά αν δεν συμβεί αυτή η εσωτερική κατάρρευση, ένα υποτιμημένο νόμισμα θα οδηγούσε τελικά σε μια ανάκαμψη, με ώθηση από τις εξαγωγές. Το επιχείρημα είναι πως κανείς δεν πρέπει να έχει απόλυτες βεβαιότητες. Αλλά οι πιστωτές θα έπρεπε να ανησυχούν περισσότερο από τους Έλληνες για μια ενδεχόμενη έξοδο από το ευρώ», γράφει ο νομπελίστας οικονομολόγος στην τελευταία ανάρτησή του στο ιστολόγιό του.
Το άρθρο του, ως συνήθως, αναπαράχθηκε ευρύτατα στα ελληνικά ΜΜΕ, όλου του φάσματος. Τι καταλαβαίνει και σε ποιον το απευθύνει καθένας από τους «αναμεταδότες» είναι ένα μυστήριο…
