«Η θέση του ποιητή δεν μπορεί να είναι παθητική στην κοινωνία: αυτός “αλλάζει” τον κόσμο. Οι δυνατές εικόνες του, αυτές που δημιουργεί, χτυπούν την καρδιά του ανθρώπου περισσότερο από τη φιλοσοφία και την ιστορία»
Σαλβατόρε Κουαζιμόντο*
Ένα βιβλίο, μια εξαιρετική δίγλωσση έκδοση στάθηκε η αφορμή να έρθω για άλλη μια φορά σε επαφή με τον πλούτο της ιταλικής ποίησης: «Πρωτοπόροι Ιταλοί ποιητές» ο τίτλος. Η επιλογή και η μετάφραση είναι της Ευαγγελίας Πολύμου και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις 24 γράμματα με εισαγωγή του Σταύρου Δεληγιώργη. Η έκδοση αυτή έρχεται να συμπληρώσει την ανθολογία «Οι καλύτερες μου φλέβες – σύγχρονοι Ιταλοί ποιητές» που κυκλοφόρησε το 2020.
Sibilla Aleramo, Umberto Saba, Giuseppe Ungareti, Eugenio Montale, Salvatore Quasimodo, Sandro Penna, Cesare Pavese, Alfonso Gatto, Giorgio Caproni, Antonia Pozzi, Vittorio Sereni, Mario Luzi, Franco Fortini, Andrea Zanzotto, Pier Paolo Pasolini, Maria Luisa Saziani, Amelia Rosselli, Luigi di Ruscio, Alda Merini, Antonio Porta…
Παραθέτω όλα τα ονόματα των ποιητών που ανθολογούνται γιατί πραγματικά το καθένα από αυτά αντιπροσωπεύει έναν ολόκληρο κόσμο. Θα βρείτε ανάμεσά τους πραγματικά αριστουργήματα.
Αν σήμερα επικεντρώνω στον Κουαζιμόντο είναι για τρεις λόγους:
Ο πρώτος η Σικελική του καταγωγή και οι ρίζες του από την Ελλάδα. Όπως σημειώνει ο Γιάννης Τσόλκας, «ο δρόμος γι’ αυτόν, τον Έλληνα στην ψυχή», αφού η γιαγιά του ήταν Ελληνίδα από την Πάτρα και ονομαζόταν Ρόζα Παπανδρέου, ήταν μόνο ένας: «να ξαναβρεί τη μαγεία της καταγωγής πέρα από όλα τα εμπόδια που ο πολιτισμός μας είχε καταφέρει να συσσωρεύσει». Όπως υποστηρίζει και γράφει η Giovanna Ioli «η Σικελία και η Ελλάδα συνυπήρχαν στο αίμα του Σαλβατόρε Κουαζίμοντο, αλλά ήθελε ακόμη να εμπιστευτεί την καταγωγή του στις Συρακούσες, τη παλλόμενη καρδιά της Μεγάλης Ελλάδας, αντί για τη Μόντικα, όπου πραγματικά γεννήθηκε»…
…Το κλειδί της ανάγνωσης και της ποιητικής του Κουαζίμοντο είναι η ελληνικότητα, δεδομένου ότι πολύ σημαντικός σταθμός στην ποιητική του διαδρομή υπήρξε η μετάφραση των Ελλήνων Λυρικών ποιητών (1939-1940), γιατί ακριβώς αυτό το έργο του άνοιξε το ενδιαφέρον για τη ζωή και την καθημερινότητα αλλά και τον επηρέασε στη θεματολογία και τους λιτούς εκφραστικούς τρόπους…
Ο δεύτερος λόγος είναι τα δυο ταξίδια του στην Ελλάδα και οι αντιδράσεις που προκάλεσαν –ειδικά το δεύτερο– στην αντιδραστική διανόηση που δεν μπόρεσε να χωνέψει την πολιτική του στράτευση και το Βραβείο Νόμπελ με το οποίο τιμήθηκε το 1959. Μίλησε στον Φιλολογικό Σύλλογο Παρνασσός, επισκέφθηκε την πατρίδα της γιαγιάς του, την Πάτρα, έκανε προσκύνημα στο Μεσολόγγι, όπου τιμήθηκε και από την πόλη, πήγε στη Ναύπακτο…
Πρώτη φορά ήρθε το 1956 καλεσμένος του Ιταλικού Μορφωτικού Ινστιτούτου και τη δεύτερη έναν χρόνο μετά την απονομή του Νόμπελ το 1960. Ειδικά το πρώτο ταξίδι άφησε σημαντικό αποτύπωμα και στη ποίηση του. Πιο γνωστό είναι το ποίημα «Μυκήνες»…
Ο τρίτος λόγος έχει να κάνει με το σήμερα κι τον διαφορετικό τρόπο που στην Ιταλία τιμούν τους ποιητές τους. Εδώ προσπαθούμε χρόνια να σώσουμε το σπίτι όπου ο έζησε ο Παλαμάς τα τελευταία χρόνια της ζωής του, σε άλλες περιπτώσεις, είναι λες κι οι ποιητές μας δεν υπήρξαν ποτέ, δεν γεννήθηκαν κάπου, δεν έχει μείνει το παραμικρό ίχνος…
Στην περίπτωση του Κουασιμόντο, στο μικρό χωριό του τόπου καταγωγής του, ανάμεσα στη Μεσσήνη και στη Κατάνια, στη Roccalumera λειτουργεί το «Parco Letterario Salvatore Quasimodo- La Terra Impareggiabile» (Λογοτεχνικό Πάρκο Σαλαβατόρε Κουαζιμόντο – Απαράμιλλη Πατρίδα). Η «Απαράμιλλη Πατρίδα» ήταν μια από τις κορυφαίες ποιητικές συλλογές του που κυκλοφόρησε το 1958 κι όπου περιλαμβάνεται και το εμβληματικό ποίημα «Μαραθώνας».
Το πάρκο αυτό μας δείχνει με ποιόν τρόπο θα μπορούσαν κι εδώ να γίνουν σημαντικά πράγματα, αν υπήρχε η θέληση κι ο Πολιτισμός δεν εξαντλούνταν σε καλοκαιρινές φιέστες, που ελάχιστα αφήνουν πίσω….
Στο Πάρκο λειτουργεί Μουσείο για τον ποιητή -το οποίο στεγάζεται στον παλιό σιδηροδρομικό σταθμό και στα παλιά βαγόνια (εδώ τους αφήνουμε στη τύχη τους). Υπάρχει επισκέψιμος πύργος από την εποχή των Σαρακηνών (1400 μ.Χ.) και βοτανικός κήπος, λειτουργεί εστιατόριο με παραδοσιακή κουζίνα, ενώ γίνεται αναφορά σε όλους τους τόπους, τα κτίρια κι όλα όσα ενέπνευσαν τον μεγάλο ποιητή. Πραγματοποιούνται περίπατοι και επισκέψεις, πάντα με βάση την ποίηση του.
Παράλληλα πλήθος εκδηλώσεων και κάθε είδους προγραμμάτων λαμβάνουν χώρα στο Πάρκο και στο χωριό. Αν ανατρέξει κανείς στη σχετική ιστοσελίδα θα μείνει πραγματικά έκπληκτος (www.parcoquasimodo.it)
Ο γιος του ποιητή και σημαντικός Ιταλός ηθοποιός Αλεσσάντρο Κουαζιμόντο, έχει επίσης έντονη παρουσία στις δράσεις του πάρκου…
* Με αυτά τα λόγια του ποιητή κλείνει ο Γιάννης Τσόλκας το εξαιρετικό αφιέρωμά του με τίτλο «Ήχοι πέρα από τη θάλασσα: Τα δύο ταξίδια στην Ελλάδα του «Σικελού-Έλληνα» Σαλβατόρε Κουαζίμοντο – Μέρος Α’», από όπου έχουν αντληθεί και αρκετά στοιχεία αυτού του άρθρου. Διαβάστε το όλο εδώ: spotlightpost.com
