Αμερικανική στήριξη άνευ ουσίας, παρά τις νέες γεωπολιτικές αγωνίες του ευρωατλαντικού άξονα – Επιταχύνεται ο έλεγχος του στρατηγικού πυρήνα της οικονομίας από τους δανειστές
Του Γιάννη Κιμπουρόπουλου
Μέσα σε λίγες εβδομάδες ο γεωπολιτικός παράγοντας έχει εισβάλει ορμητικά και ανατρεπτικά στην εξίσωση της ελληνικής κρίσης. Ή, για να είμαστε ακριβείς, βρισκόταν πάντα εντός της, αλλά τώρα κάνει την παρουσία του κραυγαλέα. Ενώ το Brexit έχει βάλει την Ε.Ε. σε τροχιά αποσύνθεσης και ανταγωνισμών για τη νέα αρχιτεκτονική της, το διπλό πραξικόπημα στην Τουρκία του Ερντογάν κατεδαφίζει την εύθραυστη ισορροπία της νέας ευρωτουρκικής σχέσης που επιχειρήθηκε με άξονα το Προσφυγικό. Καθώς ο ευρωατλαντικός άξονας, κυριολεκτικά, αγνοεί πόσο μακριά του μπορεί να οδηγήσει την Τουρκία το καθεστώς Ερντογάν, στην μεν ευρωπαϊκή ηγεσία διατυπώνονται εισηγήσεις για ακύρωση της ευρωτουρκικής συμφωνίας για το Προσφυγικό και πάγωμα των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, ο δε αμερικανικός παράγοντας αντιμετωπίζει ήδη την Τουρκία σαν τον χαμένο κρίκο της αλυσίδας.
Ο «Aμερικανός φίλος»
Παρ’ όλα αυτά, όπως συνέβη και με το Brexit που κάθε άλλο παρά επιβεβαίωσε τις προσδοκίες της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ για μετριοπαθέστερη στάση των Ευρωπαίων δανειστών στα προαπαιτούμενα του Μνημονίου, έτσι και οι εξελίξεις στην Τουρκία δεν φαίνεται να αποφέρουν κάποιο απτό αντιστάθμισμα στους τεράστιους κινδύνους στους οποίους είναι εκτεθειμένη η χώρα. Ο Αμερικανός υπουργός Οικονομικών, Τζακ Λιου, ήρθε στην Αθήνα διακηρύσσοντας ανοικτά, με συνέντευξη στους Financial Times, ότι ο γεωπολιτικός ρόλος της Ελλάδας αυξάνεται λόγω της πολυδιάστατης εκτροπής του τουρκικού καθεστώτος και ότι αυτό καθιστά ακόμη πιο επιτακτική την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους το συντομότερο δυνατό, και πάντως εντός της θητείας Ομπάμα. Ο Τζακ Λιου μίλησε ως «αφεντικό» και βασικός χρηματοδότης του ΔΝΤ και πρόβαλε τους όρους του Ταμείου για τη συμμετοχή του στο 3ο Μνημόνιο. Ωστόσο, η υποστήριξή του, της οποίας το αντίτιμο μπορεί να σημαίνει βαθύτερη εμπλοκή της χώρας στους αμερικανο-νατοϊκούς σχεδιασμούς, αποδείχθηκε απλώς ρητορική. Αφενός κράτησε αποστάσεις από το αίτημα της κυβέρνησης για μείωση των πρωτογενών πλεονασμάτων μετά το 2018, αφετέρου απέδειξε ότι είναι δύσκολο να επηρεάσει την ήδη δρομολογημένη διαδικασία «αναδιάταξης» του ελληνικού χρέους με τους όρους του ESM, η οποία περιορίζεται σε βραχυπρόθεσμα μέτρα «εξομάλυνσης» των τοκοχρεολυσίων, το πολύ μέχρι το 2020.
Οι συστάσεις Μοσκοβισί
Επί της ουσίας, ο «Αμερικανός φίλος» δεν πρόσθεσε τίποτα σε όσα είχε πει δυο μέρες νωρίτερα ο άλλος υψηλός προσκεκλημένος της κυβέρνησης, ο επίτροπος Πιερ Μοσκοβισί, τα οποία συμπυκνώνονται στα εξής απλά: Ξεχάστε τη συζήτηση για αναθεώρηση των πρωτογενών πλεονασμάτων, σταματήστε τα αιτήματα για επανεξέταση προβλέψεων του Μνημονίου (π.χ. τα κριτήρια επιλογής των Διοικήσεων στις τράπεζες), εφαρμόστε πλήρως το Μνημόνιο όπως έχει συμφωνηθεί, εμπιστευτείτε μας ότι θα κάνουμε ό,τι καλύτερο για το χρέος, προκειμένου να μείνει στο πρόγραμμα το ΔΝΤ.
Βεβαίως, η σημαντικότερη σύσταση του Μοσκοβισί προς την κυβέρνηση ήταν να κλείσει γρήγορα η δεύτερη αξιολόγηση, με έμφαση στις μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας. Η κυβέρνηση, που έχει επενδύσει πολλά στη διάσπαση του μετώπου των δανειστών στο θέμα, διαχωρίζοντας τον «ακραίο νεοφιλελευθερισμό» του ΔΝΤ από τη θέση των Ευρωπαίων δανειστών, λίγες μέρες μετά τις κοινές προτάσεις που κατέθεσαν Κομισιόν, ΕΚΤ, ESM και ΔΝΤ στην επιτροπή εμπειρογνωμόνων, εισέπραξε ανάλογη διάψευση προσδοκιών από τον επίτροπο Μοσκοβισί. Ο επίτροπος υποστήριξε ανοιχτά ότι «η απελευθέρωση της αγοράς εργασίας σε πολλές χώρες της Ε.Ε. έχει φέρει αύξηση των θέσεων εργασίας». Στο ίδιο μήκος κύματος, η επίτροπος Μαριάν Τίσεν (σε συνέντευξη στο Capital.gr) εκθείασε τα πλεονεκτήματα της «ευελιξίας» και της «αποκέντρωσης» των συλλογικών συμβάσεων. Έτσι, οι καθ’ ύλην αρμόδιοι αξιωματούχοι της Ε.Ε. διαλύουν τον μύθο της «καλής» Κομισιόν που θα υπερασπιστεί το «ευρωπαϊκό κεκτημένο» στις εργασιακές σχέσεις.
Ένας ακόμη μύθος που καταρρίφθηκε αφορά το κοινό «μέτωπο» των κοινωνικών εταίρων στα εργασιακά. Πράγματι, την περασμένη Τρίτη διατυπώθηκε μια κοινή δήλωση της ΓΣΕΕ και των βασικών εργοδοτικών οργανώσεων με μια ελάχιστη βάση συμφωνίας για συλλογικές συμβάσεις και κατώτατο μισθό, ομαδικές απολύσεις και συνδικαλιστικό νόμο. Μόλις τρεις μέρες μετά ο ΣΕΒ, μέσω του εβδομαδιαίου δελτίου του, διαλύει την ελάχιστη συναίνεση. Ζητεί υπεροχή των επιχειρησιακών συμβάσεων έναντι των κλαδικών και της εθνικής, άρση του διοικητικού ελέγχου στις ομαδικές απολύσεις, κατάργηση της υποχρεωτικής διαιτησίας, και περιορισμούς στο δικαίωμα της απεργίας.
Νέα αφεντικά στις τράπεζες
Στο μεταξύ, η επιχείρηση ελέγχου του στρατηγικού πυρήνα της οικονομίας από τους δανειστές βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Η αποχώρηση Σάλλα από την προεδρία της Τράπεζας Πειραιώς συνοδεύτηκε από εμετικές «αγιογραφίες» του τραπεζίτη στον Τύπο, στις οποίες εξαφανίστηκαν οι σκανδαλώδεις συνθήκες γιγάντωσης του Ομίλου με χαριστικές πωλήσεις κρατικών τραπεζών. Ωστόσο, αποτελεί την εμβληματική εκκίνηση της απόσυρσης του παλιού τραπεζικού κατεστημένου και της αντικατάστασής του από τη «συγκυβέρνηση» των εκπροσώπων των δανειστών με τους νέους ιδιώτες βασικούς μετόχους των τραπεζών, εκπροσώπους hedge funds, που απέκτησαν σεβαστά μερίδια με την τελευταία ανακεφαλαιοποίηση. Η εξέλιξη αποκαλείται συχνά «αφελληνισμός» του τραπεζικού συστήματος από την νομενκλατούρα που το διαχειρίστηκε μέχρι σήμερα, αλλά επί της ουσίας είναι διοικητικός αποκλεισμός του κράτους από τον έλεγχο των τραπεζών, παρά τα δισεκατομμύρια δημοσίου χρήματος που δόθηκαν για τις τρεις ανακεφαλαιοποιήσεις τους.
Αρχής γενομένης από το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, ο ευρωπαϊκός μηχανισμός εποπτείας, ο SSM, προχωρά στον ασφυκτικό έλεγχο των Διοικήσεων των τραπεζών που, βάσει λεπτομερέστατων οδηγιών, πρέπει να αλλάξουν τη δομή και τα πρόσωπα των Διοικήσεών τους. Στις πιο νευραλγικές θέσεις θα κυριαρχήσουν ξένοι μάνατζερ της επιλογής των δανειστών, με βάση τα κριτήρια της πολυετούς θητείας σε διεθνές χρηματοπιστωτικό ίδρυμα και της μη συμμετοχής σε ελληνική τράπεζα την τελευταία δεκαετία. Ήδη, μέχρι τον Σεπτέμβριο, οι 4 συστημικές τράπεζες, με επιστολές που έλαβαν από τον SSM, καλούνται να αντικαταστήσουν τουλάχιστον 15 μέλη των Διοικήσεών τους που δεν πληρούν τα κριτήρια του νόμου, αλλά και να προσαρμόσουν τα οργανογράμματά τους σε συγκεκριμένες προδιαγραφές για τον αριθμό και τα προσόντα των διευθυντών τους.
Κάθετος έλεγχος της οικονομίας
Το «παρασύνθημα» αυτής της διεργασίας επεκτείνεται στην πραγματική οικονομία, μέσω των κόκκινων δανείων, ιδιαίτερα των επιχειρηματικών. Τα νέα αφεντικά των τραπεζών έχουν να διαχειριστούν μη εξυπηρετούμενα επιχειρηματικά δάνεια άνω των 50 δισ. ευρώ, από τα οποία τα μισά αφορούν μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Διαθέτοντας εξουσία ζωής και θανάτου στις επιχειρήσεις, και κατοχυρωμένες με πρόσθετες νομικές ασυλίες, οι νέες Διοικήσεις των τραπεζών θα διευθύνουν μια τεράστια αναδιάρθρωση του εγχωρίου καπιταλισμού, διά της αναδιάρθρωσης των κόκκινων δανείων. Ήδη, στο πλαίσιο της δεύτερης αξιολόγησης, προωθούνται αλλαγές στο νομοθετικό πλαίσιο της αφερεγγυότητας επιχειρήσεων, με συγκρότηση ειδικών δικαστηρίων και θεσμοθέτηση του επαγγέλματος του σύνδικου πτώχευσης, ενώ με βάση μελέτη του ΤΧΣ που θα αποτελέσει πιλότο για την αναδιάρθρωση των δανείων, προωθούνται αλλαγές και στον νόμο Δένδια για τον εξωδικαστικό συμβιβασμό μεταξύ πιστωτών και υπερχρεωμένων επιχειρήσεων. Οι αλλαγές θα δίνουν στις τράπεζες, ως βασικούς πιστωτές, τη δυνατότητα να κεφαλαιοποιούν τις αξιώσεις τους, να παρεμβαίνουν στη διοίκηση των επιχειρήσεων και να επιβάλλουν κούρεμα στο σύνολο των πιστωτών, συμπεριλαμβανομένου του Δημοσίου και των Ταμείων.
Με βάση και αυτές τις αλλαγές, σε τελική ανάλυση, οι δανειστές αποκτούν έναν ολοκληρωμένο μηχανισμό καθετοποιημένου ελέγχου της οικονομίας.
