«Ο “Σύνδεσμος Φιλολόγων Ν. Σερρών”, μακριά από κάθε συντεχνιακή και μικρόψυχη επιδίωξη, εκφράζει έντονα τη διαμαρτυρία του προς το Υπουργείο Παιδείας για τις νέες προτάσεις του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής σχετικά με την κατάργηση της διδασκαλίας της “Αντιγόνης” του Σοφοκλή, που διδάσκεται μέχρι σήμερα ως μάθημα Γενικής Παιδείας στη Β΄Λυκείου.
Οι προτάσεις αυτές, που καταδεικνύουν απόλυτη υποταγή στις τεχνοκρατικές Σειρήνες της εποχής, αβασάνιστη συγκατάβαση στην ψυχική απογύμνωση των Ελλήνων μαθητών, είναι η συνέχεια ενός παραλογισμού, ο οποίος ξεκίνησε με την κατάργηση της διδασκαλίας του “Επιταφίου” του Θουκυδίδη, που αποτελεί βάθρο για την κραταίωση του δημοκρατικού πολιτεύματος ανά τον κόσμο».
Αυτές είναι οι δύο πρώτες παράγραφοι της χτεσινής (1-2-17) διαμαρτυρίας του «Συνδέσμου Φιλολόγων Ν. Σερρών» σχετικά με την πρόθεση του υπουργείου Παιδείας για κατάργηση της διδασκαλίας της «Αντιγόνης». Διαμαρτυρίες εκφράστηκαν από όλους σχεδόν τους συνδέσμους της χώρας καθώς και από την «Πανελλήνια Ένωση Φιλολόγων».
Πολύ σωστή και δέουσα η αντίδραση του συνδέσμου και δεν πρέπει καθόλου να «φοβάται» μήπως η αντίδρασή του εκληφθεί σαν «συντεχνιακή και μικρόψυχη». Απεναντίας, συντεχνιακές είναι οι επιδιώξεις του υπό καθεστώς μνημονίων υπουργείου Παιδείας. Ένα καθεστώς που επιδιώκει τη μετατροπή των πολιτών σε φοβισμένους υπηκόους και για το σκοπό αυτό χρησιμοποιεί τη «νέα παιδεία». Θρυμματίζει τη γνώση σε δεξιότητες, μετατρέπει το πολιτικό ήθος σε στατιστικό – δημοσκοπικό μέγεθος, «εξαφανίζει» τη δυνατότητα επιλογής, υποβιβάζει τους νέους σε εφεδρικό στρατό υπάκουων ημιμαθών, πλην όμως καταρτισμένων για πολύ συγκεκριμένα πράγματα, όπως π.χ. να δέχονται αγόγγυστα και την πιο επισφαλή δουλειά για πενταροδεκάρες.
Σβήνει και ο ρόλος του δασκάλου. Μόνο ενημερωμένοι πλασιέ εκπαιδευτικών θεματικών (ή διαθεματικών) πρότζεκτ μάς χρειάζονται πια. Με λίγη κατάρτιση, λίγο ΚΕΚ τους έχεις έτοιμους. Δουλεύει, εν ολίγοις, το υπουργείο Παιδείας, για τη μεγάλη συντεχνία του κεφαλαίου, που σήμερα εκφράζεται με την πιο άγρια και επιθετική μορφή του, το νεοφιλελευθερισμό, επιχειρώντας να απενεργοποιήσει και να τσακίσει και την παραμικρή αντίσταση.
Σ’ ένα τέτοιο περιβάλλον, η μάχη της «Αντιγόνης» απέναντι στην εξουσία του Κρέοντα δεν είναι και ό,τι το προσφορότερο για διδασκαλία. Είναι σκέτη «παραφωνία» σε στρατιωτική χορωδία. Το ίδιο ισχύει και για τον «Επιτάφιο» του Θουκυδίδη. Αυτή είναι η «αντικειμενική», εξωτερική πτυχή της υπόθεσης, που εύκολα μπορεί να καταδειχτεί και να καταδικαστεί.
Να έρθουμε όμως λίγο και στα «δικά» μας, τα πιο κοντινά και εσώτερα. Η υποταγή στις κοσμικές εξουσίες, με υποκειμενικούς προσωπικούς όρους μιλώντας, οφείλεται σε διάφορους λόγους και αίτια: φόβος, σκοπιμότητα και οπισθοβουλία, ιδιοτέλεια, αδυναμία λόγω ιδιώτευσης, μίμηση και συνήθεια, συναλλαγή και αλληλοεξυπηρέτηση, τυπολατρία, σύνδρομο καταξίωσης-επίδειξης κ.ά.
Δεν είμαι φιλόλογος, αλλά νομίζω πως η Αντιγόνη συγκρούστηκε προσωπικά με το ατομικό της «συμφέρον», που της υπαγόρευε να σιωπήσει και να υποταχτεί στην τρομερή διαταγή του Κρέοντα. Συγκρούστηκε πρώτα μέσα της (εσωτερικός αγώνας), το ξεκαθάρισε πρώτα με τον εαυτό της και στάθηκε μετά όρθια απέναντι στο βασιλιά. Υπέροχα και διαχρονικά.
Υπάρχουν Κρέοντες πολλών ειδών και επιπέδων: του μεγάλου κεφαλαίου, του μικρού, του πιο μικρού ή του πολύ πολύ μικρού, του κέντρου και της περιφέρειας, κοσμικοί Κρέοντες μα και της εκκλησίας, Κρέοντες των Βρυξελλών, των Αθηνών, των Σερρών και περιχώρων. Και δε νομίζω πως η Αντιγόνη μας έστειλε μήνυμα να τα βάζουμε μόνο με τους «εύκολους» μακρινούς (ο Κρέοντας εξάλλου είναι πατέρας του αρραβωνιαστικού της). Βασικό στοιχείο της σύγκρουσής της με την εξουσία είναι η συνειδησιακή της ετοιμότητα να αντιμετωπίσει τα αποτελέσματα της τιμωρητικής οργής του Κρέοντα, που πέφτει πάνω στο κεφάλι της (συνέπειες της ανυπακοής). Αυτό ακριβώς είναι που καθιστά διαχρονικό το μήνυμα της «Αντιγόνης» του Σοφοκλή. Δίχως αυτό, δεν υφίσταται τραγωδία, δεν υφίσταται δραματικός λόγος ούτε καν μήνυμα.
Χάρηκα πραγματικά με την ανακοίνωση του «Συνδέσμου Φιλολόγων Σερρών». Ελπίζω να παίρνει στο εξής δημόσια θέση, κάθε φορά που ανακύπτει ζήτημα εξουσιαστικής απαγόρευσης που προσβάλλει ηθικές αρχές, την αλήθεια και τη δημοκρατική παιδεία. Και αυτό, όχι μόνο στα κεντρικά πολιτικά δρώμενα –εύκολη και ανέξοδη η καταδίκη του «κράτους των Αθηνών»- αλλά και στα του τόπου μας. Η παιδεία αφορά στον όλο άνθρωπο, ως κοινωνικό και ηθικό ον, ως πολίτη, όχι μόνο σε ένα κλάδο ή τομέα της ανθρώπινης επαγγελματικής δραστηριότητας. Εκτός και αν θεωρήσουμε το ζήτημα στη στενά φιλολογική του οπτική. Τότε όμως χάνεται η τόσο σημαντική ηθική – παιδευτική του διάσταση και η διαμαρτυρία των φιλολόγων εύλογα μπορεί να θεωρηθεί σαν ενστικτώδης αντίδραση επαγγελματιών στο «κούρεμα» του κλαδικού τους ρεπερτορίου. Δε νομίζω όμως ότι πρόκειται περί αυτού, γιατί στην ανακοίνωσή τους, εστιάζουν στην υποδειγματική – παιδευτική, δηλαδή πολιτική, λειτουργία της «Αντιγόνης».
Αθανάσιος Μπόικος
